Nadciśnienie tętnicze to problem wielu z nas – cierpi na nie ok. 30-45 proc. dorosłych w Polsce, ale chorują też dzieci. To najważniejszy czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy, chorób układu sercowo-naczyniowego oraz przedwczesnych zgonów na całym świecie. Terapię można wspomóc odpowiednią dietą, trzeba jednak wiedzieć, jakich produktów nie może zbraknąć w naszym jadłospisie, a których należy bezwzględnie unikać.
Nadciśnienie tętnicze: choroba XXI wieku
Czym jest nadciśnienie tętnicze?
Według przyjętej definicji za nadciśnienie tętnicze uznaje się wartości ciśnienia skurczowego powyżej 140 mmHg i/ lub rozkurczowego powyżej 90 mmHg.
Nadciśnienie tętnicze: rodzaje:
- pierwotne (>90 proc. przypadków)
- wtórne (rozwija się m.in. w wyniku chorób nerek, ostrego stresu, obturacyjnego bezdechu sennego, chorób układu nerwowego)
→ Przeczytaj również: Sok z żurawiny: nie tylko na zapalenie pęcherza!
Objawy wysokiego ciśnienia nie są widoczne na pierwszy rzut oka. To usypia naszą czujność. Najczęściej choroba rozpoznawana jest więc wówczas, gdy pojawią się niepokojące objawy nadciśnienia tętniczego:
- bóle głowy (o charakterze pulsującym, odczuwane między oczami, najczęściej we wczesnych godzinach porannych),
- szumy w uszach,
- zaburzenia widzenia,
- rozdrażnienie,
- duszności,
- bóle w klatce piersiowej,
- krwawienie z nosa,
- nadmierna potliwość.
Kiedy się pojawią, najczęściej konieczne jest już leczenie farmakologiczne.
Co powoduje wysokie ciśnienie tętnicze?
Na wystąpienie nadciśnienia tętniczego ogromny wpływ ma styl życia. Zauważono, że choroba zdecydowanie częściej występuje u osób otyłych, palących papierosy, nadmiernie spożywających alkohol, mało aktywnych fizycznie. Eliminacja tych czynników może w znacznym stopniu pomóc w normalizacji ciśnienia. Duże znaczenie ma w tym zakresie również dieta.
Nadciśnienie: do czego prowadzi?
Wiele osób nadal bagatelizuje wysokie ciśnienie. Wydaje się, że to mało poważna dolegliwość. A tymczasem jej zaniedbanie znacznie podwyższa ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego (zawału serca, udaru mózgu, przerostu mięśnia lewej komory). Może ponadto prowadzić do rozwoju niewydolności nerek i uszkodzenia naczyń siatkówki.
→ Przeczytaj również: Co można zrobić z dyni?
Nadciśnienie: choroba dietozależna?
Zdecydowanie! Modyfikacja diety w celu redukcji ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego powinna być wprowadzona zarówno w odniesieniu do osób z wysokim ciśnieniem, ale również do tych, które są w grupie ryzyka.
Podstawą jest dążenie do zmniejszenia masy ciała, co wiąże się ze stosowaniem odpowiedniej diety i zwiększeniem aktywności fizycznej. Otyłość może bowiem powodować sztywność naczyń krwionośnych. Redukcja masy ciała i zmniejszenie tym samym ilości tłuszczu w jamie brzusznej poprawia funkcjonowanie dużych tętnic oraz stan naczyń oporowych (drobnych naczyń krwionośnych), warunkujących często odpowiednie ciśnienie krwi.
Każde 5 kg nadwagi może wywołać wzrost ciśnienia o ok. 5 mm Hg, dlatego u osób z tą dolegliwością ważne jest dążenie do jak najszybszej utraty masy ciała
Jest wiele składników odżywczych, których nie może zabraknąć w diecie osób z nadciśnieniem tętniczym. Wykazują one bowiem działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi). Ich znaczenie w profilaktyce i terapii nadciśnienia tętniczego jest nie do przecenienia. Jakich zatem minerałów nie może zabraknąć w diecie pacjentów z chorobą nadciśnieniową?
Działanie hipotensyjne wykazuje między innymi potas. Pierwiastek ten hamuje wchłanianie sodu w kanalikach nerkowych i zwiększa produkcję tlenku azotu. Znaleźć go można w pomidorach, ziemniakach, bananach, białej fasoli.
Z nadciśnieniem tętniczym ma związek również niedobór wapnia. Pomaga on bowiem wydalić nerkom nadmiar sodu, w ten sposób obniżając ciśnienie krwi. Gdy jest go za mało, organizm musi radzić sobie sam. Dobrym źródłem wapnia są produkty mleczne, sardynki, soja i szpinak.
Działanie obniżające ciśniecie krwi przypisać można również magnezowi. Niedobór tego pierwiastka zwiększa ponadto ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Uzupełnić go można poprzez włączenie do diety orzechów, pestek dyni, migdałów i mąki gryczanej.
W jadłospisie osób z nadciśnieniem nie może ponadto zabraknąć produktów bogatych w:
- witaminę C (brukselka, papryka, dzika róża, cytrusy, brokuły),
- witaminę D (olej z wątroby dorsza, ryby),
- kwasy tłuszczowe omega-3 (łosoś, makrela, tuńczyk),
- polifenole i karotenoidy (marchew, pomidory, dynia, morele, pietruszka, aronia, czarna porzeczka, kakao).
Dieta na nadciśnienie. Co jeść?
By składniki zawarte w produktach żywnościowych niosły ze sobą działanie terapeutyczne, a więc wspomagały leczenie nadciśnienia tętniczego, konieczne jest ich odpowiednie zestawienie. W tym celu najlepiej jest skonsultować się z dietetykiem, który pomoże ustalić ilość i częstość włączania do diety określonych grup produktów.
Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w ostatnich latach można stwierdzić, że najskuteczniejszymi dietami, które pomagają w normalizacji ciśnienia tętniczego krwi, są dieta DASH i dieta śródziemnomorska. Pomagają one również w normalizacji masy ciała
– podpowiada Emilia Kołodziejska, dietetyk.
Podstawę diety w tym przypadku powinny stanowić: owoce i warzywa, produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczów (np. jogurt naturalny, mleko 1,5%), produkty z pełnego ziarna (np. pełnoziarniste pieczywo, brązowy ryż, pełnoziarnisty makaron, pełnoziarniste płatki), orzechy, rośliny strączkowe (np. fasola, groch, soczewica, ciecierzyca, soja), nasiona i ziarna (np. słonecznik, siemię lniane, pestki dyni, nasiona chia, sezam), oleje roślinne, np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy. Niezwykle ważne jest również odpowiednie nawodnienie, i tu najlepszym wyborem będzie woda niegazowana.
→ Przeczytaj również: Suszona włoszczyzna. Jak ją zrobić w domu?
Chorując na nadciśnienie tętnicze należy unikać: słodkich napojów gazowanych, napojów energetyzujących, ciastek, batonów, wyrobów cukierniczych, czerwonego mięsa i produktów typu fast food.
Dieta DASH zakłada stosunkowo wysokie spożycie białka, stąd nie jest polecana osobom cierpiącym na przewlekłe choroby nerek.
Zmiana stylu życia stanowi nieodzowny element terapii w przypadku nadciśnienia tętniczego. A jest to choroba podstępna, niezwykle obciążająca organizm i w znacznym stopniu zwiększająca ryzyko wystąpienia poważnych chorób.
Uwaga na sól!
Wielu naukowców zajmowało się badaniem zależności pomiędzy spożyciem soli a nadciśnieniem tętniczym. Wykazano, że w społeczeństwach, w których spożycie chlorku sodu było małe, rzadziej diagnozowano omawianą chorobę.
Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 g (płaska łyżeczka). I wydawać by się mogło, że to ilość bardzo duża, trudna do przedawkowania. Nic bardziej mylnego! Otóż większość spożywanej codziennie soli pochodzi z żywności przetworzonej. W bardzo dużych ilościach znajduje się ona w przyprawach warzywnych (kostki rosołowe), przetworach warzywnych (ketchup, oliwki, warzywach konserwowe), serach topionych i typu feta, wędlinach, rybach wędzonych, chipsach i paluszkach.
Producenci nie zawsze zaznaczają na opakowaniu zawartość soli. Zdarza się natomiast, że w zamian podają oni zawartość sodu. Wówczas to na konsumencie spoczywa obowiązek dokonania przeliczenia: 1 g sodu (Na) odpowiada 2,5 g soli (NaCl).
Sól kuchenną można bez obaw zastępować różnymi przyprawami, np. sokiem z cytryny, bazylią, czosnkiem, pieprzem ziołowym i cytrynowym, majerankiem, natką pietruszki i koperkiem.
W profilaktyce nadciśnienia tętniczego ogromne znaczenie ma również ograniczenie alkoholu. U osób go nadużywających daje się bowiem zauważyć podwyższone wartości ciśnienia rozkurczowego, jak i skurczowego. Rośnie również ryzyko zawału serca i udaru mózgu, gdyż wysoka zawartość alkoholu w organizmie powoduje zwężenie naczyń krwionośnych i zwiększenie siły skurczu serca.
Zarówno nadmierne picie alkoholu, jak również zbyt duża ilość spożywanej soli, osłabiają działanie hipotensyjne leków. A zatem by terapia farmakologiczna w przypadku nadciśnienia była skuteczna, musi wiązać się z modyfikacją stylu życia
– podsumowuje Emilia Kołodziejska
