Cytrusy na naszych stołach nikogo już nie dziwią. Jemy je na surowo, przygotowujemy soki i dodajemy do koktajli. I choć wielu z nas uważa, że wyróżniają się wysoką zawartością witaminy C, mało kto wie, że lista cenny dla zdrowia składników jest w owocach cytrusowych zdecydowanie dłuższa.
Cytrusy na cenzurowanym?
Nie są to jednak owoce pozbawione kontrowersji. Cytrusy nie rosną w naszym klimacie, zanim więc trafią do naszych domów, muszą przebyć długą drogę, co czyni je siedliskiem toksycznych substancji i zanieczyszczeń. Dodatkowo owoce są zabezpieczane na czas transportu substancjami zapobiegającymi ich psuciu. To właśnie dlatego cytryny, pomarańcze czy grejpfruty wyglądają w sklepach tak atrakcyjnie.
Artykuł o cytrusach pierwotnie ukazał się w najnowszym numerze drukowanego Biokuriera. Możesz go przeczytać w wersji tradycyjnej (czasopismo znajdziesz w dobrych sklepach z ekologiczną żywnością lub po zamówieniu prenumeraty). Zachęcamy też do lektury on-line!
Czym jest imazalil?
Producenci są zobowiązani informować konsumentów o tym, że skórka owoców została pokryta środkami konserwującymi. Wśród nich najpopularniejszy jest imazalil, który jest „prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi”. Zła wiadomość jest taka, że bardzo trudno ją usunąć! Badania pokazują, że ani moczenie w roztworze wody i sody oczyszczonej, ani szorowanie skórki cytrusów szczoteczką, nie pomoże w 100 proc. pozbyć się konserwantów.
Nie wyrzucaj skórek od cytrusów do domowego kompostownika. Znajdujące się na nich substancje konserwujące mogą zabijać dżdżownice i hamować procesy zachodzące naturalnie w kompostowniku.
Cytrusy ekologiczne. Jak rozpoznać?
Jest i dobra informacja: w sklepach mamy alternatywę w postaci cytrusów BIO. W ich uprawie nie stosuje się toksycznych substancji, a plantacje podlegają kontroli. Ale i w tym przypadku pamiętajmy o myciu cytrusów przed spożyciem, by usunąć z ich powierzchni bakterie i zanieczyszczenia, które owoc zbierał w trakcie wzrostu, transportu i leżakowania na sklepowej półce.
Pamiętaj! Cytrusy ekologiczne muszą być oznaczone unijnym logo żywności ekologicznej (zamieszczamy je poniżej). Przeczytaj więcej na temat tego jak rozpoznać żywność ekologiczną.
Nie kupujmy też owoców w siatce. W ten sposób bowiem nie sprawdzimy dokładnie, czy ich skórka jest odpowiednio twarda, sprężysta i zdrowa. A tylko takie owoce są dobre do spożycia.
Być może ten wstęp nie zachęca do sięgnięcia po cytrusy, ale pamiętajmy, że podobne kontrowersje dotyczą wszystkich owoców egzotycznych. Czy to oznacza, że nie powinniśmy ich jeść? Bynajmniej! Kiedy będziemy sięgać po cytryny, pomarańcze i grejpfruty uprawiane w jakości BIO, dostarczą nam one sporo cennych dla zdrowia składników. Można je też wykorzystać do sprzątania, o czym pisaliśmy w tekście „Świąteczne porządki z cytrusami w roli głównej”. Sprawdźmy więc, na które cytrusy warto zwrócić uwagę.
Cytrusy: lista
Cytryna
Cytrynę uprawiano już w na III w. n.e. na obszarze południowych Włoch, później w Iraku i Egipcie. Obecnie jej największym producentem są Stany Zjednoczone, Brazylia, Argentyna i Hiszpania. I to właśnie z tych krajów docierają do nas owoce wiecznie zielonego, karłowatego drzewa, wyróżniające się sporą zawartością polifenoli. Dominują wśród nich flawonoidy, m.in. apigenina, diosmina, kwercetyna, które pozytywnie wpływają na układ krążenia, obniżając ciśnienie krwi, oraz na funkcjonowanie układu oddechowego.
Cytryna jest też źródłem witaminy C, A, E oraz witamin z grupy B. Zawiera ponadto potas, wapń, magnez i sód.
W kosmetologii wysoko ceniony jest sok z cytryny, który dzięki duże zawartości polifenoli ma znaczące właściwości antyoksydacyjne. Ale uwaga: kiedy używamy cytrusowe kosmetyki, nie należy eksponować skóry na działanie promieni słonecznych.
Hybrydą cytryny zwyczajnej i cytronu jest cytryna skierniewicka, którą do Polski w latach 60. sprowadził prof. Szczepan Pieniążek. W naszym kraju daje się ją z powodzeniem uprawiać w warunkach szklarniowych lub domowych
Pomarańcze
Jest wiele gatunków pomarańczy, które jednak łączy jedno: wszystkie uprawia się w klimacie tropikalnym i subtropikalnym, bo wymagają dużego nasłonecznienia oraz znacznej ilości wody do prawidłowego wzrostu.
Owoce zbiera się dojrzałe i spożywa w formie świeżej lub przetworzone w postaci soku. W przeciwieństwie do swojej cytrynowej kuzynki, pomarańcze są słodkie i soczyste. Sporo w nich wody, ale i cennych dla zdrowia składników, m.in. beta-karotenu, witaminy C, witamin z grupy B, wapnia, magnezu, selenu, potasu i żelaza. W błonkach oddzielających cząstki owocu jest z kolei sporo błonnika pokarmowego.
Pełna aromatu jest też pomarańczowa skórka. Kiedy ją obieramy, uwalniają się olejki eteryczne, które działają relaksująco.
Grejpfruty
Grejpfruty nie rosną w stanie dzikim. Są krzyżówką pomelo i słodkiej pomarańczy. Uprawia się je m.in. w Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Chinach, Izraelu, Argentynie.
Owoce grejpfruta rosną na gałązkach rozmieszczonych na gronach wiecznie zielonego drzewa. Są większe od pomarańczy, ale mniejsze od pomelo. Mają słodki smak, ale wyczuwa się w nim gorycz. Skórka jest jędrna, sprężysta i twarda, co może sprawiać kłopot przy obieraniu owocu. Mimo wszystko warto się przemęczyć, bo grejpfruty to owoc niskokaloryczny i obfitujący w cenne składniki pokarmowe. W jego czerwonej odmianie sporo jest likopenu, antocyjanów i flawonoidów.
Regularne picie soku wyciskanego z grejpfrutów (nie mylić z napojami i sokami dostępnymi w kartonach) może przyczynić się do poprawy zdrowia. Obecne w nim składniki zmniejszają ryzyko powstawania kamieni nerkowych, zwiększają wydzielanie żółci, oczyszczają i wspomagają regenerację wątroby. Nie bez powodów to jeden z kluczowych składników antygrypiny.
Niezwykle cenny jest ekstrakt z pestek grejpfruta, który działa niszcząco na wiele bakterii i grzybów. Wspomaga też leczenie wrzodów żołądka.
Lubisz owoce cytrusowe? O tym musisz wiedzieć!
Niektóre związki obecne w owocach cytrusowych (m.in. furanokumaryny i bergamotyna zawarte w grejpfrutach) mogą zaburzać metabolizm leków i wpływać na terapię chorób przewlekłych. Stąd zaleca się co najmniej 4-godzinny odstęp pomiędzy spożyciem cytrusów lub przygotowanych z nich soków (zwłaszcza z grejpfruta, pomelo i limetki), a zażyciem leków. Szczególnie muszą pamiętać o tym pacjenci przyjmujący leki immunosupresyjne i warfarynę. Więcej na ten temat przeczytasz w tekście „Żywność a leki. Co warto wiedzieć o interakcjach?”.
W Polsce bardzo lubiane są też klementynki. Mało kto wie, że powstały przypadkowo przez skrzyżowanie mandarynki z gorzką pomarańczą. Mają kulisty, nieco spłaszczony kształt i skórkę o barwie ciemnopomarańczowej do czerwonej, która bardzo łatwo odchodzi od owocu.
Przeczytaj: Jak uprawiać ananasa w doniczce?
Klementynka to jeden z najmniejszych owoców cytrusowych, największym zaś pomelo. Może ważyć nawet 2 kg i mieć średnicę 20 cm. Skórka tego owocu jest gruba i, w zależności od gatunku – żółta, żółtozielona lub różowa. Miąższ podzielony jest na segmenty i ma liczne pestki.
Pomelo dziko rośnie na wyspie Fidżi. Uprawia się go przede wszystkim w Indiach, Chinach, Tajlandii i w Izraelu.
