Czerstwy chleb nigdy nie powinien trafiać do śmietnika. Doskonale wiedziały o tym nasze babcie, które bez kucharskich książek wymyślały sposoby na jego wykorzystanie. Niektóre z nich warto sobie przypomnieć, by w ten sposób odbyć kulinarną podróż do czasów dzieciństwa. Oto kilka podpowiedzi, co zrobić z czerstwego pieczywa.
Czerstwy chleb – przepisy zero waste
Federacja Polskich Banków Żywności podaje, że najczęściej marnowanym produktem w polskich domach jest pieczywo. Chleb i bułki wyrzuca blisko 62 proc. konsumentów (zobacz podpowiedzi → jak nie marnować żywności) A przecież jest tyle różnych sposobów, by temu zapobiec! Prawidłowo przechowywane pieczywo nie pleśnieje, więc nie szkodzi naszemu zdrowiu.
→ Co zamiast chleba? Najlepsze alternatywy dla pieczywa
Jeśli jednak zauważymy choć niewielki fragment pleśni, niestety, takie pieczywo nadaje się już tylko do wyrzucenia. I nawet odkrojenie tego kawałka na nic się zda, bo obecne w pleśni mykotoksyny są już w całym produkcie.
Skutki zdrowotne mykotoksykoz, czyli zatruć o zróżnicowanym przebiegu, są bardzo poważne. Mogą uszkodzić wątrobę i doprowadzić do jej marskości (sterygmatocystyna), zakłócić funkcje przewodu pokarmowego, wywołać krwotoczność płuc, mózgu, wątroby (np. patulina, rubra toksyna), porazić układ nerwowy, uszkodzić nerki i narządy płciowe (np. zearaleon), a także zaburzyć pracę układu immunologicznego
– tłumaczy prof. Danuta Kołożyn-Krajewska z Katedry Technologii Gastronomicznej i Higieny Żywności Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW w Warszawie, z którą rozmawialiśmy o odpowiedzialnym ratowaniu jedzenia przed wyrzuceniem.
Niektóre mykotoksyny, ze względu na swoje właściwości kancerogenne, zostały umieszczone przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem w wykazie substancji rakotwórczych
– dodaje ekspertka.
→ Przeczytaj, jak przechowywać chleb
Dobrze wysuszony czerstwy chleb można jednak wykorzystać, urozmaicając smak zup, zapiekanek, sałatek lub tworząc z nich samodzielne danie. Panzella jest tu świetnym przykładem. Tę toskańską sałatkę przygotowuje się z namoczonego czerstwego chleba, cebuli i pomidorów, niekiedy też ogórków i bazylii. Polana oliwą z oliwek i octem rewelacyjnie smakuje latem. Podobnie jak zresztą salmorejo, które jest jedną z odmian gazpacho, do przygotowania którego również potrzeba czerstwego chleba. Łatwo zrobisz też kotlety z czerstwego chleba albo pudding chlebowy (tu możemy też wykorzystać suchą chałkę).
Są to jednak pomysły, z których nie będziemy korzystać codziennie. Warto więc dbać o to, by na bieżąco wykorzystywać pieczywo. Jego nadmiar można zamrozić (→ przeczytaj, jak mrozić chleb) albo… odświeżyć.
Jak odświeżyć bułki i chleb?
Stary chleb lub bułki zwilż lekko wodą i owiń folią aluminiową. Włóż do piekarnika nagrzanego do 140-150°C i piecz przez 10-15 minut (w przypadku chleba) lub 5 minut (w przypadku bułek).
W przypadku nadmiaru jednak warto wykorzystać jedną z naszych poniższych propozycji 😉
1. Bułka tarta
To chyba najłatwiejszy sposób na wykorzystanie czerstwego chleba. Pszenne pieczywo warto trzeć regularnie, wówczas zawsze będziemy mieć pod ręką tartą bułkę. Trzeba jednak pamiętać, że chleb i bułki muszą schnąć w sposób naturalny. Nie mogą też być przechowywane w foliowych workach, bo spleśnieją, a wówczas nie można już nic z nimi zrobić.
Nasze babcie wieszały stary chleb w bawełnianych lub lnianych torbach w okolicy pieca lub kaloryfera. Dziś możemy wkładać go do piekarnika, np. gdy go wyłączymy, ale nadal będzie ciepły po skończonej pracy.
2. Grzanki z czerstwego chleba
Idealne do zupy pomidorowej, pieczarkowej lub cebulowej są grzanki. Te najlepsze powstają w domu i zrobić je można z czerstwego chleba. Co więcej, można je przygotować na zapas.
Jak zrobić grzanki z chleba?
Chleb pokrój w kwadraciki i wrzuć na rozgrzaną patelnię z niewielką ilością oleju lub masła. Gdy staną się złociste, posyp ulubionymi ziołami, wyłóż na talerz, a po ostygnięciu przesyp do słoika. Szczelnie zamknięte mogą być przechowywane nawet kilka tygodni.
3. Tosty francuskie z czerstwego chleba
Dziś czerstwy smażony chleb, namoczony wcześniej w jajku i podawany z cukrem, miodem lub dżemem, określa się mianem tostów francuskich. A przecież sposób ten znały już nasze babcie, które najpewniej żadnej nazwy dla tego pysznego dania nie miały (dla mnie to do dziś najlepsze śniadanie z czerstwego chleba ;-)).
Takie tosty z można podawać ze smażonym jabłkiem z dodatkiem cynamonu lub domowej roboty powidłami. Idealnie smakują też „solo”, posypane cukrem pudrem lub polane miodem.
Zobacz nasz poradnik → Jak oszczędzać na jedzeniu i dobrze się odżywiać?
4. Jajecznica na grzance – pomysł na wykorzystanie czerstwego chleba
Jeden z naszych Czytelników wspomniał o „chlebie po czesku”, którą w jego rodzinnym domu przygotowywało się według przepisu: starą kromkę chleba smażono na patelni, a gdy zrobiła się brązowa i chrupiąca, nakładało się na nią gorącą jajecznicę, a wszystko posypywało się grubo startym serem. Do przygotowania takiego śniadania można też wykorzystać czerstwą bułkę.
By danie było mniej kaloryczne, ser można zastąpić ziołami, np. szczypiorkiem lub natką pietruszki, posypując nimi jajecznicę.
5. Grzanki z pieca
Czerstwe kromki chleba bardzo dobrze smakują na ciepło. Takie danie to szybka przekąska. Dobrze też sprawdza się w roli przystawki.
Na podgrzany w piekarniku chleb można położyć plaster sera żółtego, a całość obficie posypać ziołami. Można też przygotować sałatkę ze świeżych, drobno pokrojonych pomidorów z dodatkiem oliwek, którą nakłada się na grzanki.
6. Wykorzystanie czerstwego chleba? Chlebek z masełkiem bazyliowo-czosnkowym!
Jeśli została nam cała bagietka lub większa ilość chleba, można przygotować pyszny chlebek z masełkiem według przepisu Katarzyny Kosmali (znajdziecie go w jej debiutanckiej książce „Ziołowe smaki”). Przepis na to danie jest bardzo prosty, a smak doskonały. Idealnie sprawdzi się jako dodatek do dań z grilla (więcej inspiracji znajdziesz → Warzywa i sałatki na grill)
Składniki:
- 1 średni chleb
- 10 plasterków żółtego sera
- 100 g masła
- 4 ząbki czosnku
- ok. 15 listków świeżej bazylii
Sposób przygotowania:
- Masło rozpuścić, dodać przetarty przez praskę czosnek oraz drobno posiekane liście bazylii.
- Tak przygotowane masło wlać do miski i odstawić do ostygnięcia.
- Gdy masło stężeje, naciąć chlebek tak, aby nie przeciąć skórki od spodu.
- Smarować masłem miejsca nacięcia, ułożyć plasterki sera żółtego.
- Zapiekać w piekarniku ok. 20-25 min w temperaturze 170°C.
Przepis może też stanowić inspirację. Bazylię można zastąpić np. natką pietruszki. Tak przygotowane masełko można położyć na pojedyncze kromki chleba.
7. Mrożenie
Bardzo dobrym sposobem, który uchroni przed wyrzucaniem pieczywa, jest jego mrożenie. W ten sposób chleb i bułki zachowają swoją świeżość. Jeśli mamy taką możliwość, warto na pieczywo przeznaczyć jedną szufladę w zamrażarce.
Dobrym pomysłem jest również rozmrażanie tylko takiej ilości kromek, jaką faktycznie potrzebujemy. Mrozić można zarówno chleb pszenny, jak i upieczony z innych rodzajów mąk.
8. Wodzionka
Zupę tę zna chyba każdy Ślązak. Dawniej była przygotowywana regularnie. Jej podstawę stanowi czerstwy chleb oraz wrzątek, a smaku potrawie dodaje czosnek i przyprawy, zwłaszcza sól i pieprz. W niektórych domach wodzianka była wzbogacona tłuszczem, np. skwarkami, smalcem, lub smażonymi ziemniakami.
Wodzionka, zwana też wodzianką, spożywana była niezależnie od dnia tygodnia w rodzinach robotniczych i chłopskich. Pojawiała się też na stołach osób zamożnych.
W 2007 roku wodzianka została wpisana na listę produktów tradycyjnych. Do dnia dzisiejszego stanowi symbol skromności i oszczędności, które to cechy stereotypowo przypisuje się śląskim gospodyniom domowym.
Przeczytaj także: Samopsza – na nowo odkrywamy stare „chlebowe” zboże
9. Suchy chleb dla… konia?
Fani serialu „Wojna domowa” zapewne pamiętają, że jeden z bohaterów produkcji zbierał suchy chleb dla konia. Specjaliści sugerują jednak, że nie jest to dobry pomysł. Zwierzęta te mają bardzo wrażliwy układ pokarmowy i czerstwe pieczywo może im zaszkodzić. Nie dotyczy to najpewniej zwierząt, które od zawsze spożywały chleb.
Czerstwe pieczywo będzie jednak smakować kurom i trzodzie chlewnej. Zjedzą je też psy. Trzeba jednak pamiętać, że kromki nie mogą być spleśniałe. Jeśli więc chcemy oddać wyschnięty chleb zwierzętom, zadbajmy o jego prawidłowe przechowywanie.
Przeczytaj także: Płaskurka ekologiczna – zboże pełne zalet
10. Szarlotka recyklingowa z czerstwego chleba
To sposób na wykorzystanie czerstwego chleba, o którym nie każdy słyszał. Jest jednak na tyle ciekawy (i smaczny!), że zasługuje na to, by pojawić się w naszym zestawieniu.
Suchy chleb namoczony w mleku i jajku, następnie wymieszany z cukrem i cynamonem pełni rolę masy, którą nakłada się na herbatniki wyłożone na blaszce. Między warstwy wykłada się odpowiednio przygotowane jabłka. Masa chlebowa, jaką używa się do przygotowania tego ciasta, jest praktycznie niewyczuwalna w smaku.
Artykuł powstał w oparciu o odpowiedzi udzielone przez naszych Czytelników na portalach społecznościowych. Dziękujemy wszystkim za inspirujące wskazówki.
