Pomidory zasłużenie zyskały sobie miano symbolu lata. Mają mnóstwo zastosowań kulinarnych i obfitują w wiele prozdrowotnych składników. Ale nie od zawsze cieszyły się uznaniem. Bywały czasy, że kojarzono je z… diabłem.
Pomidory – skąd się wzięły w Polsce?
Pomidory znane są Europejczykom od XV wieku, kiedy to z Ameryki przywiózł je Krzysztof Kolumb. Z początku nie traktowano ich jako warzywa jadalnego, była to raczej roślina ozdobna, przez niektórych określana wręcz jako trująca.
→ Przeczytaj również: Co zrobić z pomidorów?
Jej dekoracyjny charakter został jednak złamany, gdy zaczęto mówić, że jest doskonałym afrodyzjakiem. W takiej sytuacji z głośnym potępieniem tego przysmaku wystąpił Kościół katolicki, który zakazał jego spożycia, uznając go za diabelski owoc.
Na szczęście w XVI wieku zaczęto podchodzić do pomidorów w sposób bardziej otwarty, a Włosi po raz pierwszy postanowili użyć tego warzywa w kuchni, początkowo przygotowując z niego sosy (→ przeczytaj, czym różni się passata pomidorowa od pulpy). Na długi czas to właśnie mieszkańcy Półwyspu Apenińskiego jako jedyni w Europie raczyli się tym przysmakiem. Do dziś zresztą to jeden z głównych składników diety śródziemnomorskiej.
Pomidory w polskiej sztuce kulinarnej zaczęły się pojawiać od XIX wieku, a dokładniej od 1880 roku, kiedy to wyhodowano je po raz pierwszy w Warszawie. Od okresu międzywojennego jednak ich popularność stale rosła. Obecnie można je uznać za symbol lata.
→ Przeczytaj również: Warzywa i owoce. Jak zwiększyć ich udział w diecie?
Pomidor. To owoc czy warzywo?
Pytanie, czy pomidor to owoc, może budzić zdziwienie. Ale z botanicznego punktu widzenia jest uzasadnione, bo faktycznie mamy do czynienia z owocami.
Używa się je jednak do przyrządzenia sałatek, zup lub dań wytrawnych, a ponadto w ich składzie jest mało cukru, który naturalnie występuje w owocach. Nic zatem dziwnego, że w 1893 roku Amerykański Sąd Najwyższy dla celów podatkowych uznał pomidor za warzywo, opierając się właśnie na jego zastosowaniach kulinarnych.
Pomidor – właściwości
W pomidorach zawiera się cała gama witamin i minerałów. Przede wszystkim bogate są one w witaminę C i E. Nie brakuje w nich również witamin z grupy B (w tym PP) i K, a także składników mineralnych, takich jak potas, wapń, magnez, żelazo.
Pomidory swój intensywny kolor zawdzięczają naturalnemu barwnikowi – likopenowi. Jest to organiczny związek chemiczny, a zarazem najsilniejszy antyutleniacz z całej grupy karotenoidów. Liczne badania dowodzą, że stanowi on doskonałą ochronę przed rozwojem chorób układu krążenia (zawał serca, miażdżyca). Świat nauki donosi ponadto, że likopen zapobiega rozwojowi raka szyjki macicy i prostaty. Hamuje również proces zwyrodnienia plamki żółtej, jednej z najczęstszych przyczyn utraty wzroku przed ukończeniem 70. roku życia.
By jednak można było mówić o tego rodzaju ochronie zdrowia, pomidory należy spożywać regularnie, tylko w ten sposób będziemy bowiem w stanie dostarczyć organizmowi odpowiednie dawki likopenu.
Zaleca się, aby dania z pomidorami jeść każdego dnia w sezonie letnim, a jesienią i zimą sięgać po jego przetwory – szklankę soku pomidorowego, dwie łyżki ketchupu (najlepiej domowej roboty) lub co najmniej raz w tygodniu zjadać talerz zupy pomidorowej.
Pomidor – zdrowie
Pomidory warto spożywać w każdej postaci, ale powinniśmy je zrywać w momencie, gdy osiągną pełnię dojrzałości. Takie okazy mają dwa razy więcej witaminy C i beta karotenu niż zielone owoce. Warzywa importowane, aby przetrwały okres transportu i magazynowania, często zrywa się, gdy są jeszcze niedojrzałe. Dlatego najlepsze i najzdrowsze będą krajowe, lokalne owoce
– wyjaśnia mgr inż. technologii żywności Paula Andrzejewska, certyfikowany audytor wewnętrzny z zakresu bezpieczeństwa żywności PN-EN ISO 22000 i autorka bloga jakpomasle.pl.
W pomidorach zdecydowanie najcenniejszy jest likopen. Ten najpotężniejszy przeciwutleniacz chroni organizm przed rakiem (zwłaszcza prostaty i piersi) oraz chorobami układu krwionośnego (miażdżycą, zawałem, chorobą wieńcową).
Chociaż świeże i dojrzałe owoce są nieocenionym źródłem witaminy C, to te poddane obróbce termicznej mają najwięcej likopenu.
Podgrzewanie z dodatkiem tłuszczu uwalnia cząsteczki likopenu ze ścian komórkowych i zmienia ich strukturę na łatwiej przyswajalną przez nasz organizm. Proces ten niszczy jednak składniki wrażliwe na działanie wysokiej temperatury. Świeże pomidory najlepiej spożywać z niewielkim dodatkiem tłuszczów, które dodatnio wpływają na przyswajalność likopenu. A jeśli dodamy do tego zieleninę, to powstaje pozytywne połączenie, gdyż zawarta w nich witamina C przyczynia się do lepszego wchłanianiu żelaza (np. ze szpinaku).
– dodaje ekspertka.
Przeczytaj także: interakcje leków i żywności
Ekologiczne pomidory. Co zawierają?
Badania naukowców dowiodły, że pomidory uprawiane ekologicznie charakteryzowała wyższa zawartość likopenu, beta-karotenu, witaminy C oraz flawonoidów. Naukowcy zauważyli także, że na różnice w zawartości pozytywnych substancji wpływ miały także sezon, miejsce i rok uprawy.
Warzywa ekologiczne (→ przeczytaj, jak je rozpoznać) warto wybierać także ze względu na to „czego mają mniej” niż konwencjonalne. Wyniki badań przeprowadzonych przez francuską Agencję ds. Bezpieczeństwa Żywności (AFSSA) wskazują, że w blisko 100 proc. organiczne produkty nie zawierają żadnych pozostałości pestycydów.
Warzywa ekologiczne zawierają też ok. 50 proc. mniej azotanów (wysokie stężenie azotanów jest powiązane z szeregiem problemów zdrowotnych, m.in. cukrzycy i choroby Alzheimera).
Naturalne kosmetyki z pomidorów
Pomidorów można użyć również jako kosmetyk, który doskonale załagodzi zmiany trądzikowe oraz rozjaśni przebarwienia (powstałe np. na dłoniach).
Mają one ponadto bardzo korzystny wpływ na poprawę urody oraz stanu naszej skóry. Zawarte w nich witaminy – zwłaszcza C i E – zapobiegają wypadaniu i nadmiernej łamliwości włosów, chronią również skórę przed powstawaniem zmarszczek i przedwczesnym starzeniem się.
Pomidory w kuchni
Dań z pomidorami jest tak dużo, że trudno wymienić je tu wszystkie. Klasyką jest krem z pomidorów (najlepszy przygotowany na porcji rosołu). Bez ich dodatku trudno też wyobrazić sobie włoską kuchnię. Sałatka z pomidorami i sałatą to idealny dodatek do dań z grilla. Na świeżo dobrze smakują z serem mozzarellą i bazylią.
W naszym serwisie znajdziecie też całe mnóstwo przepisów, w których pomidory albo grają pierwsze skrzypce, albo nadają daniu wyjątkowego charakteru. Szczególnie polecamy:
- Pikantne śledzie w pomidorach z żurawiną
- Focaccia z pomidorami i z pesto z pokrzywy
- Bezglutenowy chlebek sycylijski z suszonymi pomidorami
- Krem z marchewki z suszonymi pomidorami
- Pomidorowy gulasz z czarnym ryżem
- Wegański sos pomidorowy z fasolą i pieczarkami
- Gazpacho
- Salmorejo
Najczęściej zadawane pytania
Ile kalorii ma pomidor?
Nie jest to warzywo kaloryczne. W 100g (ok. połowy przeciętniej wielkości pomidora) jest 17,7 kcal. Zawarty w nich błonnik zapewnia długie uczucie sytości. Gaszą ponadto pragnienie, bo w 93 proc. składają się z wody.
Warto po nie sięgać w upalne dni, np. pijąc przyrządzone z nich soki.
Jak sadzić pomidory?
Odsyłamy w tym miejscu do artykułu napisanego przez Martynę Cieślińską – ogrodniczkę z wykształcenia i pasji → Uprawa pomidorów. Co trzeba wiedzieć?
Warto też wiedzieć, że sezon na pomidory jest w Polsce długi. Okazy spod folii i nieogrzanej szklarni pojawiają się w lipcu i można je pozyskiwać do listopada. Z kolei pomidory z gruntu (a te uważane są za najpyszniejsze) dostępne są od sierpnia do października.
Przeczytaj też podpowiedzi, kiedy siać ogórki, pomidory i inne warzywa.
Jakie są odmiany pomidorów?
Jest ich bardzo dużo, a ich owoce różnią się nie tylko wyglądem, ale i smakiem. Hodowcy niemal każdego roku wprowadzają na rynek nowe rodzaje tej smacznej rośliny.
Najczęstsze odmiany, jakie można spotkać, to:
- pomidory szklarniowe, np. Akron, Bekas, Hardy, Jowisz, Pedro, Pelikan, Tukan – idealnie nadają się do uprawy pod osłoną, ich owoce mają intensywny kolor i średniej wielkości kulisty kształt lub są lekko spłaszczone
- pomidory gruntowe, np. Giant, Jawor, Krakus, Koralik, Malinowy Olbrzym, Olka Polka – niektóre z nich dają owoce duże, niezwykle soczyste (np. Giant), inne małe (typu „cherry”).
- pomidory koktajlowe – charakteryzują się miękką i delikatną skórką, są słodsze i bardzo smaczne; doskonale pasują do sałatek i jako przekąska, np. dla dzieci
Jak zrobić suszone pomidory i do czego je wykorzystać?
Dania z suszonymi pomidorami są bardzo popularne. Ich smak może przywołać lato o każdej porze roku. Sałatka z ich dodatkiem jest nie tylko smaczna, ale i pożywna (podobnie makaron z suszonymi pomidorami).
I choć można je kupić w sklepie, polecamy przygotować suszone pomidory samodzielnie. Podpowiedzi, jak to zrobić, znajdziecie w przepisie na suszone pomidory koktajlowe z oregano.
Jak przechowywać pomidory?
By zachować intensywny smak i zapach pomidorów warto pamiętać, by nigdy nie przechowywać ich w lodówce. Najlepiej czują się one w zacienionym miejscu o temperaturze pokojowej.
Pomidory kuszą przede wszystkim zapachem, który świadczy o tym, że zerwano go z krzaczka dopiero wówczas, gdy był w pełni dojrzały. Najintensywniej pachnie on od strony szypułki. Kupując pomidory, zwracajmy również uwagę, czy mają one intensywne zabarwienie, równomierne na całej powierzchni warzywa.
Jakie przetwory z pomidorów warto robić?
Sierpień to czas, gdy cieszyć się możemy własnymi zbiorami lub też kupować je w dobrej cenie od zaufanych sprzedawców, np. na targu. By jednak dłużej móc rozkoszować się smakiem tej smacznej rośliny, warto przygotować na zimę własny koncentrat pomidorowy, który stanowić będzie doskonałą bazę na zupę, a zagęszczony – podstawę do sosów.
Z powodzeniem pomidory można również ususzyć lub przygotować z nich domowej produkcji ketchup (kliknij i pobierz przepis na domowy ketchup do druku), a także ukisić (zobacz przepis na kiszone pomidory).
Jedzenie pomidorów w każdej postaci z całą pewnością wyjdzie wszystkim domownikom na zdrowie.