Wrzody żołądka i dwunastnicy należą do najczęściej diagnozowanych chorób układu pokarmowego. Częściej rozpoznaje się je u mężczyzn. Jakie są przyczyny tego schorzenia i jak się je leczy?
Wrzody żołądka: objawy
Choroba wrzodowa to cyklicznie pojawianie się wrzodów trawiennych w żołądku lub dwunastnicy. Lokalizują się one tylko w tych odcinkach przewodu pokarmowego, których błona śluzowa ma kontakt z kwasem solnym i pepsyną (enzym wydzielany przez komórki gruczołowe żołądka).
Objawy choroby wrzodowej żołądka to najczęściej ból lub dyskomfort pojawiający się w nadbrzuszu krótko po spożyciu posiłku. U dużej grupy pacjentów pojawia się on również rano lub w nocy. Niestety, symptomy schorzenia bardzo często towarzyszą już zaawansowanej chorobie.
Helicobacter pylori a wrzody żołądka
Najczęstsze przyczyny choroby wrzodowej to zakażenie Helicobacter pylori oraz nadużywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (aspiryna, ibuprofen, ketoprofen, naproksen). Do jej rozwoju przyczyniają się również: choroba Leśniowskiego-Chrohna, chłoniak, rak żołądka, chemioterapia i zespół Zollingera-Ellisona.
Szacuje się, że bakterią H. pylori zakażonych jest w Polsce 84 proc. dorosłych i 32 proc. dzieci. Patogen wnika do organizmu drogą pokarmową. Nie zawsze jednak przyczyni się on do rozwoju choroby wrzodowej, bo o tym w dużej mierze decyduje genetyczna charakterystyka bakterii. Dowiedziono, że niemal wszyscy pacjenci zarażeni byli bakterią H. pylori z genem cagA.
Rozwój choroby uzależniony jest ponadto od innych czynników: predyspozycji genetycznych (powstaniu wrzodów sprzyja grupa krwi 0), palenia tytoniu (utrudnia leczenie wrzodów), nadużywania soli kuchennej, małego spożycia żywności probiotycznej i antyoksydantów.
Silny, długotrwały stres może stanowić podłoże do rozwoju wrzodów żołądka.
Wrzody: objawy i leczenie
Ogromne znaczenie w terapii choroby wrzodowej ma usunięcie bakterii H. pylori, dzięki czemu w znacznym stopniu udaje się zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby. W tym celu konieczne jest sięgnięcie po antybiotyk. Terapia trwa najczęściej dwa tygodnie. Bardzo ważne jest również dbanie o odpowiednią dietę.
W okresie leczenia choroby wrzodowej zaleca się, by potrawy były lekkostrawne ze zmniejszoną ilością tłuszczu pochodzenia zwierzęcego oraz błonnika. Siadać do stołu powinno się regularnie. Optymalna ilość posiłków to 5-6, przy czym ważne jest, by miały one małą objętość. Równie istotna jest temperatura dań – nie mogą być ani za gorące, ani za zimne, gdyż wówczas powodować będą przekrwienie błony śluzowej żołądka
– mówi Patrizia Polańska, dietetyk.
Spożywanie dań powinno odbywać się w spokojnej atmosferze, by każdy kęs przeżuwany było powoli i dokładnie.
Wrzody w żołądku a dieta
W czasie leczenia choroby wrzodowej w jadłospisie nie ma miejsca na produkty ciężkostrawne, wzdymające.
Wykluczyć z diety trzeba zatem:
- nasiona roślin strączkowych,
- kapustę,
- szparagi,
- cebulę,
- grube kasze i razowe pieczywo,
- ostre przyprawy.
Nie wolno spożywać również wywarów z mięsa lub kości, galaret z mięsa i ryb, a także wywarów z silnie aromatycznych warzyw, gdyż pobudzają one wydzielanie kwasu żołądkowego. Podobne działanie wykazują: kawa, mocna herbata i alkohol
– podpowiada Patrizia Polańska.
Bardzo istotny jest też sposób przyrządzania potraw. Nie jest wskazane ich smażenie. Warzywa, mięso i ryby powinno się gotować w wodzie, na parze, ewentualnie piec w folii.
Wydzielanie kwasu solnego hamują również tłuszcze roślinne i te obecne w mleku, stąd w diecie osób zmagających się z chorobą wrzodową nie powinno zabraknąć naturalnych, fermentowanych produktów mlecznych, które działają łagodząco i stabilizująco na pH żołądka.
Bardzo ważne jest również, by stosowane w terapii wrzodów leki popijać wyłącznie wodą.
Zachodzą bowiem interakcje pomiędzy stosowanymi antybiotykami a flawonoidami w sokach i wapniem w produktach mlecznych. Mogą one osłabić działanie preparatu, bądź też zwiększyć ryzyko wystąpienia niepożądanych objawów
– mówi Patrizia Polańska.
Jak zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby wrzodowej?
Brak odpowiedniej higieny i działań profilaktycznych przyczynić się mogą do nawrotu choroby.
Ponownemu zakażeniu bakterią H. pylori sprzyja między innymi brak właściwej higieny jamy ustnej. W wielu przypadkach bowiem ponownemu zakażeniu tym drobnoustrojem dochodzi podczas infekcji związanej z płytką nazębną. Konieczne jest jej regularne usuwanie (można to zrobić bezpłatnie w ramach NFZ raz w roku). Ważne jest też uzupełnienie braków w uzębieniu, bo pokarm źle rozdrobniony dłużej zalega w żołądku.
Ryzyko nawrotu zmniejszyć można poprzez stosowanie zasad zdrowego żywienia. Ich kluczowym elementem w tym przypadku jest ograniczenie spożycia soli kuchennej oraz zwiększenie spożywania warzyw oraz owoców. Istotne jest też włączenie do jadłospisu naturalnych probiotyków, które znaleźć można w kiszonkach i fermentowanych produktach mlecznych.
Jakich przypraw używać przy chorobie wrzodowej żołądka?
Potrawy można przyprawiać cynamonem, goździkami, zielem angielskim, bazylią, estragonem, tymiankiem, koperkiem oraz natką pietruszki. Dobrze również sięgać po zioła mające zbawienny wpływ na układ pokarmowy, np. majeranek, rumianek, dziką różę.
Dieta na wrzody żołądka nie wyklucza również spożywania dobrej jakości miodu, wręcz przeciwnie – udowodniono, że obecny w nim methylglyoxal (związek organiczny z grupy glioksali), hamuje namnażanie się bakterii H. pylori. Wysoką zawartością tej substancji wyróżnia się miód manuka.
Choroba wrzodowa to poważna dolegliwość. Nie wolno jej zbagatelizować, bo wówczas doprowadzić może do poważnych komplikacji. Wrzód może uszkodzić naczynia krwionośne, a krew sączyć się będzie do żołądka. To prosta droga do niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza.
Najgroźniejszym powikłaniem choroby wrzodowej jest jednak perforacja wrzodu. W jej przebiegu kwas solny wylewa się do jamy otrzewnej. Taki stan wymaga natychmiastowej interwencji chirurgicznej.