Tymianek to jedno z ziół znanych człowiekowi od najdawniejszych czasów. Do dziś znajduje zastosowanie w kuchni i ziołolecznictwie. Sprawdzamy, co jest na liście cennych składników tej rośliny, dlaczego warto stosować tymianek na kaszel i jak go uprawiać.
Tymianek – właściwości
Tymianek (Thymus vulgaris L.) to roślina spokrewniona z macierzanką należąca do rodziny jasnotowatych. W Polsce znana jest od stuleci. Na nasze ziemie trafiła najpewniej z rejonów Morza Śródziemnego (do dziś dziko rośnie m.in. w Grecji, we Włoszech i w Hiszpanii na leśnych polanach, miedzach i w suchych rowach).
W tymianku wyjątkową moc widzieli już starożytni mieszkańcy Mezopotamii i Egiptu. Ziele stosowano przy rytuałach religijnych, m.in. przy mumifikacji zwłok, jak również w leczeniu chorób płuc.
Z kolei starożytni Rzymianie po tę roślinę sięgali w leczeniu kaszlu, szkorbutu, rwy kulszowej i padaczki. Dla nich jednak była to przede wszystkim przyprawa, stąd do dziś jest jednym z głównych ziół polecanych w diecie śródziemnomorskiej.
A jak wygląda tymianek? To krzewinka osiągająca wysokość powyżej 20 cm. Ma drobne kwiaty koloru różowoliliowego, zebrane na szczycie łodygi. Ta jest owłosiona, szara. Liście ma drobne, barwy szarozielonej, lancetowate, z brzegami podwiniętymi do góry. Roślina jest miododajna i wydziela przyjemny zapach, który przyciąga owady, szczególnie pszczoły (przeczytaj więcej na temat ogrodu przyjaznego owadom).
W tymianku niezwykle cenne są olejki eteryczne, zwłaszcza tymol, karwakol, borneol, p-cymen, beta-kariofilen i linalol. W składzie rośliny obecne są również:
- kwasy fenolowe (kwas kawowy, chlorogenowy, kwasy rozmarynowe),
- triterpeny (kwas oleanolowy, ursolowy),
- garbniki i flawonoidy,
- witaminy z grupy B (głównie ryboflawinę),
- witaminy A, C, E i K,
- mangan, selen, żelazo, wapń, potas i magnez.
Tymianek. Do czego wykorzystać?
Ziele to ma wiele zastosowań. Najczęściej wykorzystujemy je w kuchni, o czym za chwilę, i w ziołolecznictwie. Wykazuje silne działanie wykrztuśne, stąd warto po niego sięgać przy pierwszych objawach przeziębienia przebiegających z kaszlem i katarem. Ułatwia „odkasływanie”, działa też odkażająco i przeciwbakteryjnie.
Tymianek i podbiał uzupełniają swoje działanie, łagodząc objawy chrypki i zapalenia gardła. Pierwsze z wymienionych ziół działa wykrztuśnie i rozrzedza wydzielinę zalegającą w gardle, a drugie – działa osłaniająco i ściągająco.
Nie bez powodu tymianek (ziele) oraz olejek tymiankowy znajdują się w składzie wielu preparatów stosowanych do inhalacji w syropach, kroplach i tabletkach przeciwkaszlowych. Stosuje się je w leczeniu przewlekłych nieżytów gardła i krtani, suchego, uporczywego kaszlu i chrypki.
Jak zaparzyć tymianek na kaszel?
Łyżkę ziela tymianku zalej szklaną wrzątku. Trzymaj pod przykryciem przez 10 min, odcedź. Pij 2-3 razy dziennie w niewielkiej ilości.
Z tymianku warto też korzystać w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Łagodzi dolegliwości żołądkowe i wątrobowe. Dzięki obecności flawonoidów wykazuje działanie rozkurczowe. Pomaga też w uporczywych biegunkach. Wspiera prawidłową perystaltykę jelit, stąd warto dodawać go do dań ciężkostrawnych.
Dobrze radzi sobie również w zakażeniach jamy ustnej i jako płukanka do gardła w przebiegu anginy. Z kolei olejek tymiankowy stosowany zewnętrznie działa rozgrzewająco i pomaga w przypadku bólów reumatycznych, stawowych i mięśniowych oraz nerwobólach Przeczytaj więcej na temat bezpieczeństwa stosowania olejków eterycznych).
Tymianek (przyprawa) – zastosowanie
Tymianek jako przyprawa jest bardzo chętnie wykorzystywana w kuchni francuskiej, hiszpańskiej oraz włoskiej. Smak świeżego ziela jest wyrazisty, ostry, trzeba więc używać go z umiarem. Dobrze komponuje się z rybami (tu idealnie pasuje tymianek cytrynowy) i dziczyzną. Dodaje się go do kiełbas, jak również zup (np. ziemniaczano-dyniowej i ogórkowo-grzybowej), sosów, bulionów i marynat.
Przyprawa dobrze komponuje się z pieczarkami, np. w postaci farszu do naleśników i krokietów. Uzupełnia smak pieczonych ziemniaków i ziołowych kotletów.
Tymianek – zastosowanie w kosmetyce
Kąpiel w wywarze z tymianku działa pobudzająco na krążenie krwi i oczyszcza skórę. W połączeniu z rozmarynem poradzi sobie z łupieżem. Odżywia też cebulki włosowe, co może zapobiec wypadaniu włosów.
Stosuje się go również do kąpieli wzmacniających, uspokajających i odkażających. Jest jednym ze składników często stosowanych przy produkcji kremów i maści polecanych dla osób o cerze wrażliwej i ze skłonnością do trądziku. Znajdziemy go też w składzie szamponów, mydeł oraz mieszanek ziołowych do kąpiel.
Tymianek – uprawa
Roślina najlepiej czuje się w gorącym klimacie śródziemnomorskim, ale w Polsce też dobrze sobie poradzi. Zwłaszcza jeśli posadzimy ją w pełnym słońcu na lekkiej glebie, przepuszczalnej i zasadowej. Tymianek warto jednak osłonić przed wiatrem.
Ziele to, podobnie jak szałwia, melisa, lawenda, czosnek niedźwiedzi czy lubczyk, roślina wieloletnia. Dobrze znosi krótkotrwałe susze i łatwo się przyjmuje. Kwitnie od czerwca do sierpnia, wtedy też pozyskuje się surowiec.
Jeśli tymianek w ogrodzie wysiewamy z nasion, pamiętajmy, że nie należy ich przykrywać ziemią, bo kiełkują w świetle. Można też uprawiać tymianek z rozsady oraz hodować go w doniczce. Jest nie tylko przyprawą, ale i naturalną ozdobą kuchni.
W ogrodzie gałązki tymianku płożą się i silnie rozgałęziają. Można z niego formować niskie szpalery i dekoracyjne dywany ziołowe.
Skarb z ogrodu nie dla wszystkich
Choć bardzo zdrowe, napary z tymianku nie są odpowiednie dla wszystkich. Ze względu na obecność tymolu nie są odpowiednie dla dzieci poniżej 6. miesiąca życia i kobiet w ciąży. Mowa oczywiście o stosowaniu leków i preparatów ziołowych zawierających tymianek w bardzo dużych, skondensowanych dawkach. Niewielka ilość przyprawy w potrawie nie powinna zaszkodzić.
