Gorczyca znana jest jako przyprawa od czasów starożytnych. Używana była w Grecji i Rzymie, gdzie wierzono, że ma nie tylko lecznicą, ale i magiczną moc. Sprawdzamy, jakie ma właściwości i do czego warto ją wykorzystać.
Co to jest gorczyca?
Gorczyca to zbiorcza nazwa roślin jednorocznych, oleistych i miododajnych z rodziny Brassicaceae. Wyróżnia się:
- gorczycę białą,
- gorczycę czarną,
- gorczycę sarepską.
Różnią się między sobą składem, jednak podstawa jest wspólna: gorczyca to solidne źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych. Zawiera witaminy z grupy B, m.in. kwas foliowy, oraz składniki mineralne (wapń, magnez, żelazo, cynk i selen). Drobne ziarenka są też źródłem białka i błonnika pokarmowego.
Wszystkie gatunki gorczycy mają w składzie tzw. glukozynolany, czyli tioglukozydy lotnych olejków gorczycznych. To specyficzna grupa glukozydów zawierających siarkę, których najwięcej znajdziemy w nasionach. W gorczycy białej występuje sinalbina, a w gorczycy sarepskiej i czarnej – sinigrina.
Substancje te pełnią w roślinie funkcje obronne i ochronne przed zwierzętami i roślinami. Kiedy zostaje miażdżona lub uszkodzona, dochodzi do reakcji między glukozynolanami a mirozynazą, w wyniku czego tworzy się toksyczny izotiocyjanianin allilu (u gorczycy czarnej i sarepskiej), p-hydroxybenzyl izotiocyjanianu (u gorczycy białej). Powodują silne podrażnienie skóry i nabłonka jelit, negatywnie oddziałują na pracę serca i nerek. Mogą też wywołać zapalenie oskrzeli, płuc, biegunki, a także poronienie.
Czy to oznacza, że gorczyca jest trująca? Tak, jednak tylko wtedy, gdy zjada się ją w bardzo dużych ilościach. Stosowana z rozwagą jest bezpieczna.
Biała gorczyca: właściwości i zastosowanie
Gorczyca biała (Sinapsis alba), zwana też żółtą lub jasną, pochodzi z rejonów śródziemnomorskich. Uprawia się ją jako roślinę oleistą. Jej nasiona zawierają 35 proc. olejku i białka. W składzie kwasów tłuszczowych oleju przeważa kwas erukowy (41,5 proc.), ponadto występują kwasy nienasycone: oleinowy, linolenowy i eikozenowy i linolowy. Rośnie dobrze na polskich glebach piaszczysto-gliniastych i gliniasto-piaszczystych. Jest znakomitą rośliną miododajną i źródłem pyłku.
W Polsce za pospolity chwast uważa się gorczycę polną, która rośnie na rowach, polach i nieużytkach. Nie powinno się jej dawać zwierzętom do jedzenia, bo może powodować zatrucia.
Gorczyca czarna (Brassica nigra L.), zwana też kapustą czarną, pochodzi z rejonów śródziemnomorskich i od dawna jest uprawiana jako roślina oleista. W stanie dzikim porasta też rowy i zarośla. Jej nasiona zawierają do 35 proc. olejku, białka, śluzy i tioglikozydy (związki zawierające siarkę), które pod wpływem enzymu uwalniają izotiocyjanian allilu. Składnik ten działa miejscowo podrażniająco i wywołuje zaczerwienienie skóry.
Z kolei gorczyca sarepska (Brassica juncea), znana jako modra lub sitowa, ma bogate w olej nasiona. Tłoczy się go i stosuje do celów spożywczych. Tego rodzaju gorczyca jest też bogatym źródłem białka.
Gorczyca – działanie prozdrowotne
Drobne ziarenka od wieków stosowano w medycynie tradycyjnej. Ich lotne olejki wykazują silne właściwości rozgrzewające i pobudzające, bo są w stanie przeniknąć aż do zakończeń nerwowych.
Gorczycę czarną wykorzystywano jako środek diuretyczny. Używano ją zewnętrznie w przypadku artretyzmu i reumatyzmu. W postaci odwaru stosowano gorczycę czarną w leczeniu bólu gardła i bólu głowy. Jej nasiona wykorzystywano też, by pobudzić wzrost cebulek włosowych. Z kolei gorczyca biała wchodziła w skład mieszanek przeczyszczających lub łagodzących stany nieżytowe żołądka.
Gorczyca to roślina oleista, jednak zawiera dużą ilość kwasu erukowego, przez co nie może być wykorzystywana do celów żywieniowych.
