Lawenda to roślina, która w ostatnim czasie przeżywa swój renesans. Znana jest od średniowiecza, chętnie sadzi się ją w ogrodach, na balkonach i tarasach. Z powodzeniem można uprawiać ją jako roślinę doniczkową w pomieszczeniu. Podpowiadamy, jak powinno wyglądać rozmnażanie lawendy i jak dbać o roślinę przez cały rok.
Lawenda – uprawa
Lawenda zaliczana jest do zimozielonych, niskich krzewinek z rodziny jasnotowatych. Znanych jest ponad 40 gatunków tej rośliny.
Jednym z najbardziej popularnych gatunków jest lawenda wąskolistna (lavandula angustifolia), zwana też lekarską. Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i z powodzeniem znosi zimy w naszym klimacie. Jej pędy są dość giętkie, zielone, liście wąskolistne lub lancetowate pokryte gęstym kutnerem w kolorze srebrnym.
Roślina osiąga rozmiary od 50 do 100 cm wysokości. Latem pojawiają się kwiaty, osadzone po 3-5 w pachwinach liści. Mają one kolor fioletowy lub różowy, które pięknie pachną. Zdarza się, że lawenda kwitnie powtórnie na jesień.
Lawenda – pielęgnacja
Uprawa lawendy nie jest trudna, jednak warto pamiętać, że najlepiej rośnie, gdy:
- ma ciepłe, słoneczne miejsce (przeciągi jej nie służą),
- gleba jest dość żyzna, zdrenowana (dla okazów rosnących w doniczce drenaż z piasku i kamieni jest obowiązkowy),
- podłoże ma odczyn zasadowy (6,5-7,5),
- gleba jest umiarkowanie wilgotna (na terenach podmokłych lawenda może zapadać na choroby grzybowe),
- odstępy miedzy kolejnymi okazami wynoszą ok. 30-40 cm (lawenda ma długie korzenie i potrzebuje sporo miejsca do swobodnego rozrastania się),
- rośnie na podwyższonej, lekko piaszczystej rabacie.
Lawendę sadzimy na wiosnę lub jesienią. Raz na jakiś czas warto zasilić ją nawozem mineralnym wieloskładnikowym lub kompostem (najlepiej na wiosnę). Zapewni nam to bujniejszy rozrost oraz lepsze kwitnienie. Zalecana jest ekologiczna uprawa lawendy, zwłaszcza jeśli zależy nam na wykorzystaniu jej w ziołolecznictwie lub gastronomii.
Przycinanie lawendy w ogrodzie
Bardzo ważne jest przycinanie lawendy. W pierwszym roku skraca się ją o połowę. W kolejnych latach wiosną trzeba nadawać jej kształt, najlepiej kulisty (w takim prezentuje się najlepiej). Usuwa się wszystkie suche, uszkodzone i wybujałe pędy. Całość skracamy ok. 7-12 cm. Po kwitnieniu również starajmy się ją przyciąć.
Przycinanie lawendy to zabieg, którego nie trzeba się obawiać. Roślina dość szybko się regeneruje.
Warto nie dopuszczać do zdrewnienia pędów, dzięki temu roślina lepiej będzie tolerowała zimę. Niestety, większość gatunków i odmian nie jest mrozoodporna i roślinę trzeba okrywać na zimę. Zwłaszcza młode okazy są czułe na mróz.
Gdy sadzimy nowe sadzonki w ogrodzie, starajmy się je podlewać. Gdy się już dobrze ukorzenią, deszcz będzie dla nich wystarczający.
Kwiaty lawendy uwielbiane są przez owady, zwłaszcza przez motyle i pszczoły. Jeśli zależy nam na tych gościach w ogrodzie, uprawa lawendy w ogrodzie jest obowiązkowa.
Rozmnażanie lawendy
Rozmnażanie lawendy nie powinno sprawiać trudności. Roślinę rozmnaża się z nasion, które poddaje się działaniu niskiej temperatury. Można je siać na wiosnę oraz jesienią. Jeśli uprawę zaczynamy już od nasiona, warto siać ją na rozsadnik, do małych doniczek wypełnionych piaskiem pomieszanym z torfem.
Inną metodą jest rozmnażanie lawendy przez odkłady na wiosnę. Kilka pędów, które rosną najniżej rośliny, przygina się do ziemi i spina np. drucikiem, do podłoża. Bardzo istotne jest, aby gleba przy odkładach była stale wilgotna. Jesienią odkład powinien puścić korzenie. Po tym okresie sadzonki wykopujemy i odcinamy, przesadzamy w bezpieczne miejsce. Jeśli tego nie zrobimy, rośliny będą miały mało miejsca na wzrost i mogą uschnąć.
Odmiany lawendy
Najpopularniejsze odmiany lawendy to:
- lawenda wełnista – jej liście są silnie owłosione i z daleka przypominają wełnę,
- lawenda wąskolistna – najbardziej popularny gatunek w naszym kraju,
- lawenda pośrednia – ma najmocniejszy zapach ze wszystkich gatunków,
- lawenda francuska – ma nietypowe, duże kwiaty, jednak odmiana jest słabo odporna na mróz,
- lawenda spika – posiada zdecydowanie szersze liści od innych odmian, jest też silnie odporna na mróz,
- lawenda wielodzielna – posiada podwójnie pierzaste liście i pachnie oregano.
Wartości użytkowe lawendy
Lawenda ze względu na piękny wygląd i przyjemny zapach często pojawia się w naszych ogrodach. Najlepiej sadzić ją wokół okien i tarasu, wzdłuż ścieżek i jako uzupełnienie rabaty wieloletniej. Dobrze prezentuje się na skalnikach w towarzystwie żwiru i kamieni.
Z racji tego, że przycinanie lawendy jest dla rośliny korzystne, warto wykorzystać ją jako mały żywopłot. Można łączyć ją z trawami, różami czy liliowcami. Jest obowiązkowa na rabacie ziołowej.
Roślina wydziela silne olejki eteryczne. W skład olejku wchodzą m.in: cyneol, borneol, linalol. Nie jest on lubiany przez komary i mole. Co za tym idzie jest ekologiczną metodą, aby odstraszyć te małe uciążliwe stworzenia.
Uprawa lawendy przyciąga też owady, zwłaszcza motyle i pszczoły (jest to zresztą roślina silnie miododajna).
Zaraz po lawendowym olejku eterycznym równie istotne są kwiaty. Zawierają one fitosterole, sole mineralne, garbniki, antocyjany, kwasy organiczne, związki trójterpenowe. Substancje zawarte w olejku oraz w kwiatach mają szerokie zastosowanie w aromatoterapii. Wpływają kojąco na układ nerwowy. Uspokajają organizm, zmniejszają stres i napięcie nerwowe, pomagają w problemach z zasypianiem.
Suszone kwiaty lawendy zalewa się wodą o temperaturze 80°C. Tak zaparzony napar najlepiej pić zaraz przed snem. Można wykonać też woreczki bawełniane z kwiatami lawendy, które umieszcza się w pobliżu łóżka. Wydobywający się z nich zapach przyczyni się do polepszenia jakości snu. Kwiaty lawendy można wykorzystywać również w kąpielach.
Olejki eteryczne lawendy są wykorzystywane w przemyśle perfumeryjnym. Wiele znanych światowych marek do produkcji perfum wykorzystuje właśnie piękny zapach tej rośliny.
Lawenda a zdrowie
Zastosowanie lecznicze lawendy jest szerokie. Substancje w niej zawarte pomagają w problemach z układem trawiennym: łagodzą zaparcia, kolki, poprawiają apetyt, zmniejszają wzdęcia i niestrawność. Zmniejszają też napięcie mięśniowe podczas bólów miesiączkowych, uśmierzają bóle głowy, głównie migreny.
Kąpiele w olejku lawendowym osłabiają bóle reumatyczne i dają ukojenie przy walce z zapaleniem pęcherza. Olejek lawendowy ma działanie przeciwbólowe i antyseptyczne. Jest pomocny przy zapaleniu oskrzeli, gardła czy zatok. Pobudza układ odpornościowy i rozszerza naczynia krwionośne.
Lawenda w kosmetyce naturalnej
Przemysł kosmetologiczny również korzysta z lawendy, gdyż ma ona pozytywny wpływ na skórę. Przyspiesza gojenie się ran, łagodzi uszkodzenia skóry przy trądziku. Wchodzi w skład kremów do twarzy i toników. Pielęgnuje nawet wrażliwą skórę. Olejek lawendowy wykorzystywany jest podczas masażów relaksacyjnych pleców, jak i leczniczych przy rekonwalescencji po kontuzjach.
Lawenda wykorzystywana jest również w gastronomii. Wchodzi w skład ziół prowansalskich, dlatego bardzo dobrze komponuje się z oregano i tymiankiem. Można nią przyprawiać mięso, ryby, oliwę i sałatki. Aby dodać aromat potrawom, można ją dodać do soli oraz cukru. Będzie ciekawą propozycją do ozdoby dań słodkich i wytrawnych.
Cukier lawendowy
Potrzebujemy 2 szklanki cukru białego lub brązowego oraz 1 szklankę kwiatów lawendy (ususzonych). Cukier z kwiatami łączymy w słoiku i szczelnie zamykamy na sześć tygodni. Po tym czasie cukier przesiewamy i możemy wykorzystywać do słodzenia deserów lub napojów.
Nalewka lawendowa
Potrzebujemy dwie szklanki świeżych kwiatów lawendy, które zalewamy 40 proc. alkoholem i skrapiamy sokiem z cytryny (dzięki niej uzyskamy różowy kolor). Całość szczelnie zakręcamy. Odstawiamy na około 2 tygodnie, codziennie wstrząsamy naczyniem. Nalewkę można profilaktycznie spożywać w okresie grypowym, jednak można używać ją również do nacierania bolących miejsc.
Lawenda to bardzo ciekawy gatunek rośliny. Jest łatwa w uprawie, piękna i przydatna w ziołolecznictwie, kosmetologii czy gastronomii.
Uprawa lawendy w ogrodzie – ciekawostki o roślinie
- W krajach anglosaskich uważa się, że w domu, w którym rośnie lawenda, panuje zgoda.
- W Polsce lawenda nazywana była bławatką lub czyszczeczem.
- Pielęgnacja lawendy nie obejmuje nawożenia, którego zresztą roślina nie lubi (zwłaszcza obornikiem).
- Lawenda działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybicznie, przeciwutleniająco, immunostymulująco i spazmolitycznie.
- Olejek lawendowy znalazł zastosowanie w dermatologii do leczenia trudno gojących się ran, owrzodzeń i oparzeń.
- Olejek lawendowy dobrze radzi sobie ze zwalczaniem bakterii patogennych u ludzi, które wykształciły odporność na wiele antybiotyków i chemioterapeutyków.
