Lawenda to roślina, która w ostatnim czasie przeżywa swój renesans. Znana jest od średniowiecza, chętnie sadzi się ją w ogrodach, na balkonach i tarasach. Z powodzeniem można uprawiać ją jako roślinę doniczkową w pomieszczeniu. Podpowiadamy, jak powinno się o nią dbać i do czego ją wykorzystać.
Lawenda w ogrodzie: idealna dla każdego
Lawenda zaliczana jest do zimozielonych, niskich krzewinek z rodziny jasnotowatych. Znanych jest ponad 40 gatunków tej rośliny. Jednym z najbardziej popularnych gatunków jest lawenda wąskolistna (lavandula angustifolia), zwana też lekarską. Pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i z powodzeniem znosi zimy w naszym klimacie. Jej pędy są dość giętkie, zielone, liście wąskolistne lub lancetowate pokryte gęstym kutnerem w kolorze srebrnym.
→ Przeczytaj również: Pierwsze kroki w ogrodnictwie
Roślina osiąga rozmiary od 50 do 100 cm wysokości. Latem pojawiają się kwiaty, osadzone po 3-5 w pachwinach liści. Mają kolor fioletowy lub różowy, a do tego pięknie pachną.
Lawenda – pielęgnacja
Uprawa lawendy nie jest trudna, jednak warto pamiętać, że najlepiej rośnie, gdy:
- ma ciepłe, słoneczne miejsce (przeciągi jej nie służą),
- gleba jest dość żyzna, zdrenowana (dla okazów rosnących w doniczce drenaż z piasku i kamieni jest obowiązkowy),
- podłoże ma odczyn zasadowy (6,5-7,5),
- gleba jest umiarkowanie wilgotna (na terenach podmokłych lawenda może zapadać na choroby grzybowe),
- odstępy miedzy kolejnymi okazami wynoszą ok. 30-40 cm (lawenda ma długie korzenie i potrzebuje sporo miejsca do swobodnego rozrastania się),
- rośnie na podwyższonej, lekko piaszczystej rabacie.
Kiedy przycinać lawendę?
Bardzo ważne jest przycinanie lawendy. W pierwszym roku skraca się ją o połowę. W kolejnych latach wiosną trzeba nadawać jej kształt, najlepiej kulisty (w takim prezentuje się najlepiej). Usuwa się wszystkie suche, uszkodzone i wybujałe pędy. Całość skracamy ok. 7-12 cm. Po kwitnieniu również starajmy się ją przyciąć.
Jest to zabieg, którego nie trzeba się obawiać. Roślina dość szybko się regeneruje.
Warto nie dopuszczać do zdrewnienia pędów, dzięki temu roślina lepiej będzie tolerowała zimę. Niestety, większość gatunków i odmian nie jest mrozoodporna i roślinę trzeba okrywać na zimę. Zwłaszcza młode okazy są czułe na mróz.
Gdy sadzimy nowe sadzonki w ogrodzie, starajmy się je podlewać. Gdy się już dobrze ukorzenią, deszcz będzie dla nich wystarczający.
Kwiaty lawendy uwielbiane są przez owady, zwłaszcza przez motyle i pszczoły (jest to zresztą roślina silnie miododajna). Jeśli zależy nam na tych gościach w ogrodzie, uprawa lawendy w ogrodzie jest obowiązkowa.
Sadzenie lawendy
Roślinę sadzimy na wiosnę lub jesienią. Raz na jakiś czas warto zasilić ją nawozem mineralnym wieloskładnikowym lub kompostem (najlepiej na wiosnę). Zapewni nam to bujniejszy rozrost oraz lepsze kwitnienie.
Roślinę rozmnaża się z nasion, które poddaje się działaniu niskiej temperatury. Można je siać na wiosnę oraz jesienią. Jeśli uprawę zaczynamy już od nasiona, warto siać ją na rozsadnik, do małych doniczek wypełnionych piaskiem pomieszanym z torfem.
Inną metodą jest rozmnażanie przez odkłady na wiosnę. Kilka pędów, które rosną najniżej rośliny, przygina się do ziemi i spina np. drucikiem, do podłoża. Bardzo istotne jest, aby gleba przy odkładach była stale wilgotna. Jesienią odkład powinien puścić korzenie. Po tym okresie sadzonki wykopujemy i odcinamy, przesadzamy w bezpieczne miejsce. Jeśli tego nie zrobimy, rośliny będą miały mało miejsca na wzrost i mogą uschnąć.
Odmiany lawendy
Najpopularniejsze odmiany lawendy to:
- lawenda wełnista – jej liście są silnie owłosione i z daleka przypominają wełnę,
- lawenda wąskolistna – najczęściej wybierana lawenda do ogrodu w naszym kraju,
- lawenda pośrednia – ma najmocniejszy zapach ze wszystkich gatunków,
- lawenda francuska – ma nietypowe, duże kwiaty, jednak odmiana jest słabo odporna na mróz,
- lawenda spika – posiada zdecydowanie szersze liści od innych odmian, jest też silnie odporna na mróz,
- lawenda wielodzielna – posiada podwójnie pierzaste liście i pachnie oregano.
Wartości użytkowe lawendy
Roślina ze względu na piękny wygląd i przyjemny zapach często pojawia się w naszych ogrodach. Najlepiej sadzić ją wokół okien i tarasu, wzdłuż ścieżek i jako uzupełnienie rabaty wieloletniej. Dobrze prezentuje się na skalnikach w towarzystwie żwiru i kamieni.
Z racji tego, że przycinanie lawendy jest dla rośliny korzystne, warto wykorzystać ją jako mały żywopłot. Można łączyć ją z trawami, różami czy liliowcami. Jest obowiązkowa na rabacie ziołowej.
Roślina wydziela silne olejki eteryczne. W skład olejku wchodzą m.in: cyneol, borneol, linalol. Nie jest on lubiany przez komary i mole. Co za tym idzie jest ekologiczną metodą, aby odstraszyć te małe uciążliwe stworzenia.
Zaraz po lawendowym olejku eterycznym równie istotne są kwiaty. Zawierają one fitosterole, sole mineralne, garbniki, antocyjany, kwasy organiczne, związki trójterpenowe. Substancje zawarte w olejku oraz w kwiatach mają szerokie zastosowanie w aromatoterapii. Wpływają kojąco na układ nerwowy. Uspokajają organizm, zmniejszają stres i napięcie nerwowe, pomagają w problemach z zasypianiem.
Suszone kwiaty lawendy zalewa się wodą o temperaturze 80°C. Tak zaparzony napar najlepiej pić zaraz przed snem. Można wykonać też woreczki bawełniane z kwiatami lawendy, które umieszcza się w pobliżu łóżka. Wydobywający się z nich zapach przyczyni się do polepszenia jakości snu.
Jej olejki eteryczne są wykorzystywane w przemyśle perfumeryjnym. Wiele znanych światowych marek do produkcji perfum wykorzystuje właśnie piękny zapach tej rośliny.
Czy jest zdrowa?
Substancje w zawarte w roślinie pomagają w problemach z układem trawiennym: łagodzą zaparcia, kolki, poprawiają apetyt, zmniejszają wzdęcia i niestrawność. Łagodzą też napięcie mięśniowe podczas bólów miesiączkowych, uśmierzają bóle głowy, głównie migreny.
Olejek lawendowy ma działanie przeciwbólowe i antyseptyczne. Jest pomocny przy zapaleniu oskrzeli, gardła czy zatok. Pobudza układ odpornościowy i rozszerza naczynia krwionośne.
Lawenda w kosmetyce naturalnej
Roślina przyspiesza gojenie się ran, łagodzi uszkodzenia skóry przy trądziku. Wchodzi w skład kremów do twarzy i toników. Pielęgnuje wrażliwą skórę.
→ Przeczytaj również: Lawenda wąskolistna w kosmetyce. Jak zrobić domowe kosmetyki z lawendy?
Olejek lawendowy wykorzystywany jest podczas masażów relaksacyjnych pleców, jak i leczniczych przy rekonwalescencji po kontuzjach.
Lawenda wykorzystywana jest również w gastronomii. Wchodzi w skład ziół prowansalskich, dlatego bardzo dobrze komponuje się z oregano i tymiankiem. Można nią przyprawiać mięso, ryby, oliwę i sałatki. Aby dodać aromat potrawom, można ją dodać do soli oraz cukru. Będzie ciekawą propozycją do ozdoby dań słodkich i wytrawnych.
Jak zrobić cukier lawendowy?
Potrzebujemy 2 szklanki cukru białego lub brązowego oraz 1 szklankę kwiatów lawendy (ususzonych). Cukier z kwiatami łączymy w słoiku i szczelnie zamykamy na sześć tygodni. Po tym czasie cukier przesiewamy i możemy wykorzystywać do słodzenia deserów lub napojów.
Jak zrobić nalewkę lawendową?
Potrzebujemy dwie szklanki świeżych kwiatów lawendy, które zalewamy 40 proc. alkoholem i skrapiamy sokiem z cytryny (dzięki niej uzyskamy różowy kolor). Całość szczelnie zakręcamy. Odstawiamy na około 2 tygodnie, codziennie wstrząsamy naczyniem. Nalewkę można profilaktycznie spożywać w okresie grypowym, jednak można używać ją również do nacierania bolących miejsc.
