Nagietek lekarski stosuje się w branży farmaceutycznej i kosmetycznej. To też roślina ozdobna, którą warto mieć w swoim ogrodzie. Jak o nią dbać? I do czego wykorzystać kwiat nagietka?
Nagietek lekarski: co to za roślina?
Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.) należy do roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Jego łacińska nazwa pochodzi od słowa kalendae, co oznacza pierwszy dzień miesiąca.
→ Przeczytaj również: Nagietek – właściwości i zastosowanie
Roślinę ceniono ją już w starożytności. Pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego. Występuje nie tylko w ogrodach, ale też na łąkach jako forma zdziczała lub samosiejąca się.
Przez wieki nagietek lekarski cieszył się dużym uznaniem i stanowił jedno z częściej wykorzystywanych ziół. Do dziś wykorzystywana jest w przemyśle farmaceutycznym jako surowiec o cennych właściwościach prozdrowotnych, a także w branży kosmetycznej (jako składnik kremów i maści).
→ Przeczytaj również: Mniszek lekarski – właściwości i zastosowanie
Kwiat nagietka to też naturalny barwnik. Stosuje się go do barwienia tłuszczów, żółtych serów i ryżu. Jego płatki są zamiennikiem szafranu (stąd polskie określenie nagietka: róża szafranowa albo szafran dla ubogich). Mają lekko pikantny smak. Można je dodać do oliwy z oliwek i macerować w słonecznym miejscu, by później używać jej do skrapiania potraw (ocet aromatyzujemy w podobny sposób).
Płatki nagietka świetnie pasują do dań jajecznych, sałatek i pieczywa. Suszone dodaje się do herbat liściastych. Jadalne są również młode listki
– podpowiada dr Małgorzata Kalemba-Drożdż, autorka książki „Jadalne kwiaty. 186 przepisów na dania z kwiatów„.
Płatki nagietka dodaje się też sałatek, masła, jogurtu czy niektórych ciast i deserów.
Ziele nagietka: właściwości
Nagietek działanie lecznicze ma bardzo szerokie, m.in. dlatego, że ma bardzo bogaty skład chemiczny. Zawiera:
- terpeny (związki glikozydowe kwasu oleanolowego: triterpeny i saponiny, kalendulozydy A i B, alkohole triterpenowe, jak arnidol, faradiol, taraksasterol, oraz alfa- i beta-amyryna),
- flawonoidy (glikozydy izoramnetyny i kwercetyny) – działają antyoksydacyjnie, moczopędnie, żółciopędnie,
- karotenoidy (likopen i betakaroten) – działają antyoksydacyjnie i mogą gromadzić się w tkankach organizmu człowieka jako prowitamina A, zapobiegając niektórym chorobom oczu i arteriosklerozie,
- gorycze – pobudzają trawienie,
- śluzy,
- fitosterole,
- kwasy organiczne,
- żywice,
- pochodne fenolowe,
- olejek eteryczny,
- sole mineralne (zwłaszcza mangan i magnez),
- witaminę C.
Nagietek: zastosowanie
- preparaty na bazie nagietka wspomagają leczenie pacjentów z ostrym zapaleniem 2 stopnia występującym po radioterapii,
- działa antynowotworowo,
- działa bakteriobójczo i grzybobójczo,
- przeciwdziała nadmiernemu łuszczeniu się skóry,
- przyśpiesza regenerację skóry po uszkodzeniach,
- wspomaga leczenie owrzodzeń, odmrożeń, odleżyn i stanów zapalnych,
- działa przeciwzapalnie (m.in. w chorobach jamy ustnej i gardła w formie płukanki i do przemywania oczu i powiek w przypadku zapalenia spojówek),
- pobudza czynności wątroby i zwiększają ilość wytwarzanej przez nią żółci,
- wspomaga leczenie wrzodów żołądka.
Co można zrobić z nagietka?
Polecana jest:
- maść nagietkowa (łagodzi podrażnienia),
- herbata z nagietka (idealna zwłaszcza dla kobiet w czasie miesiączki, bo działa rozkurczowo, ale też dla pań w okresie menopauzy),
- nalewka nagietkowa (wspomaga leczenie łagodnych stanów zapalnych skóry, jamy ustnej i gardła),
- macerat z nagietka (idealny do pielęgnacji suchej skóry, nada się też do olejowania włosów).
Nagietek: kiedy siać?
Jest to roślina jednoroczna o niewielkich wymaganiach glebowych. Preferuje stanowiska słoneczne i ciepłe. Nasiona wysiewa się do gruntu na głębokość 2–3 cm. Wschody siewek są widoczne po 7–12 dniach.
→ Przeczytaj również: Zioła nie zawsze bezpieczne [wywiad z farmaceutą]
Nasiona wysiewa się wczesną wiosną, ale można to robić w kilku terminach, by stopniowo pozyskiwać surowiec i cieszyć oko pięknymi kwiatostanami.
Kwiatom nagietka nie sprzyja silne nasłonecznienie, długotrwała susza oraz wysoka temperatura przy jednocześnie dużej ilości opadów. Takie warunki atmosferyczne mogą doprowadzić do powstania tzw. pustych kwiatostanów
Nagietek może być wysiewany przez kilka lat na tym samym miejscu, jednak warto je zmieniać, by nie wyczerpać gleby ze składników pokarmowych. Dobrym przedplonem są warzywa i wcześnie zbierane rośliny okopowe.
Nagietki kwitną od końca maja do września, a przy łagodnej aurze nawet do listopada. Kwiaty wabią pszczoły, ale ziele niestety jest chętnie atakowane przez mszyce
– mówi dr Małgorzata Kalemba-Drożdż.
Jest wiele odmian nagietka (różnią się m.in. wielkością koszyczka oraz liczbą kwiatów rurkowych i języczkowych). Surowiec lekarski pozyskuje się z odmian:
- ‘Dorado’,
- ‘Promyk’,
- ‘Radio’,
- ‘Orange King’,
- ‘Persimmon Beauty’.
→ Przeczytaj również: Jadalne kwiaty – poznaj 5 smacznych roślin
Do odmian ozdobnych należą:
- ‘Geisha Girl’ – pełne, pomarańczowe kwiaty,
- ‘Princess’ – dwubarwne kwiaty z grzebieniastymi, złotymi, żółtymi lub pomarańczowymi koszyczkami,
- ‘Fiesta Gitana’ – pełne kwiaty w kolorze od kremowego do pomarańczowego,
- ‘Honey Babe’ – kwiaty pełne w kolorach morelowym, żółtym i pomarańczowym.
Nagietek ozdobny, w zależności od odmiany, może osiągać różną wysokość, a kwiaty są pojedyncze, pełne lub półpełne. Mogą być zbudowane dachówkowato, igiełkowato, rurkowato, pomponowo lub strzępiasto. Odmiany karłowate idealnie sprawdzają się na skalniakach oraz na terenach zieleni miejskiej. Można je też uprawiać na balkonie w skrzynkach.
