Teraz czytasz...
Kasza gryczana – właściwości i zastosowanie. 5 mało znanych faktów na jej temat

Kasza gryczana – właściwości i zastosowanie. 5 mało znanych faktów na jej temat

Avatar photo
Kasza gryczana

Kasza gryczana, właściwości której Wam chcemy przedstawić, wydawała się być dobrze wszystkim znana. Okazało się jednak, że  ma przed nami mnóstwo tajemnic. Postanowiliśmy zgłębić jej sekrety!

W Europie gryka znana była już w neolicie, jednak dopiero w XIII wieku jej uprawa rozprzestrzeniła się na zachód Starego Kontynentu. Nazywano ją różnie, np. „ziarno arabskie”, „ziarno pogańskie”. W Polsce często funkcjonowało zaś określenie „tatarka”, gdyż jej pojawienie się na naszych ziemiach ma związek z najazdem Tatarów. Dawniej, oprócz ziaren gryki, wykorzystywano również świeże liście, które gotowano i spożywano jako sałatkę do obiadu. Kwitnące pędy wykorzystywane były w medycynie ludowej do leczenia ran i wrzodów oraz do hamowania drobnych krwawień, zaś suszone ziele gryki zmielone na proszek służyło do łagodzenia oparzeń.

Kasza gryczana – pseudozboże

Czy wiedzieliście, że grykę (Fagopyrum esculentum) nazywa się pseudozbożem? I że określenie to wcale nie ma negatywnego charakteru? Mimo swojej angielskiej nazwy, buckwheat lub beech-wheat (beech – buk; wheat – pszenica), gryka nie jest ani drzewem, ani pszenicą, ani też innym gatunkiem zboża. Botanicy twierdzą, że jej najbliższymi krewnymi są szczaw, rdest i rabarbar… Z drugiej strony gryka wydaje plony w postaci ziaren zawierających węglowodany złożone, podobnie jak zboża. Aby rozwikłać ten galimatias, przyrodnicy zaliczyli ją do grupy pseudozbóż. Są one roślinami niemającymi charakteru traw (jak pszenica), ale rodzącymi ziarna. Innymi znanymi gatunkami, które należą do tej grupy, są amarantus i komosa ryżowa (quinoa). Można zatem stwierdzić, że gryka znalazła się w doborowym towarzystwie.

A skąd się wzięło „bukowe” skojarzenie w angielskiej nazwie gryki? To proste, jej owoce wyglądają jak małe bukowe orzeszki. No właśnie, owoce? Zgadza się, gryka należy do roślin owocujących. Owoc tej rośliny jest suchy i twardy, a pod jego łupiną (skórką?) skrywają się nasionka, które po oczyszczeniu zamieniają się w znaną nam wszystkim kaszę gryczaną.

Kasza jest podstawowym składnikiem menu w wielu krajach świata. Według historyków, do czasów potopu szwedzkiego, była stałym składnikiem diety mieszkańców ziem polskich. Dopiero pojawienie się ziemniaków na polskich stołach spowodowało, że kasze stały się mniej popularne. Szkoda, gdyż są to produkty zdrowe, a wybierać można spośród wielu rodzajów – z powodzeniem mogą w naszej diecie „zmieniać się” z  przemierzającym tysiące kilometrów ryżem.

Rodzaje kaszy gryczanej

W zależności od sposobu produkcji i stopnia palenia wyróżnia się dwa główne jej rodzaje:

  • kaszę gryczaną niepaloną (inne nazwy: biała, zwykła),
  • kaszę gryczaną paloną.

Ale walory smakowe to nie wszystko.

Szukając kaszy gryczanej w sklepie zwróć uwagę na unijne logo żywności ekologicznej. Certyfikat ekologiczny gwarantuje, że surowiec pochodzi z upraw, na których nie stosowano syntetycznych nawozów i środków ochrony roślin. Poznaj więcej informacji na temat żywności ekologicznej

Kaszę gryczaną wyróżniają też niesamowite wartości odżywcze, o których warto się dowiedzieć więcej.

Właściwości odżywcze kaszy gryczanej

1. Źródło białka i aminokwasów

Kasza gryczana to doskonałe źródło białka roślinnego (W 100 g suchej kaszy gryczanej niepalonej jest aż 13,2 g białka). W ziarnach gryki znajduje się go więcej niż w ziarnach pszenicy, prosa, ryżu i kukurydzy. Białko to zbudowane jest z dwunastu aminokwasów, m.in. lizyny, która uczestniczy w procesach odnowy tkanek i tworzenia się przeciwciał, izoleucyny – wpływa na prawidłowy poziom cukru we krwi i przyśpiesza gojenie się ran, czy treoniny, która bierze udział w mechanizmie produkcji elastyny i kolagenu. Aminokwasy wchodzące w skład białka gryki to aminokwasy egzogenne, czyli takie, których nasz organizm nie jest zdolny wytworzyć, dlatego muszą być dostarczone wraz z pożywieniem. Już 100 g kaszy gryczanej uzupełnia ich dzienne zapotrzebowanie.

2. Naturalny błonnik

Błonnik odgrywa bardzo ważną rolę w naszym organizmie. Dzięki niemu możliwe jest prawidłowe oczyszczanie i utrzymanie w dobrej formie układu pokarmowego, który coraz częściej nazywany jest naszym „drugim mózgiem” (od jego kondycji zależy harmonijna praca naszego organizmu). Wysoka zawartość błonnika w kaszy gryczanej działa więc pobudzająco na przewód pokarmowy, przyśpiesza pasaż jelitowy zapobiegając zaparciom, wiąże wodę i kwasy żółciowe. Wchłania trójglicerydy i cholesterol, czyli substancje odpowiedzialne za tworzenie się blaszek miażdżycowych, jak również obniża stężenie glukozy we krwi (wpływa na stabilny poziom cukru). Kasza gryczana zmniejsza uczucie głodu, dlatego zaleca się ją spożywać w trakcie diet odchudzających. Chroni nie tylko przed otyłością, ale też zapobiega nowotworom układu pokarmowego.

3. Skarbnica pierwiastków i witamin

Kasza gryczana to bogaty zestaw pierwiastków. Jest w niej magnez – niezbędny do codziennej pracy mózgu, serca czy układu nerwowego, cynk – pierwiastek wspomagający pracę tarczycy oraz mający wpływ na naszą skórę i włosy a także żelazo, wapń i mangan. Znajdziemy w niej również rzadko występujące w żywności minerały, takie jak kobalt czy bor. Ziarna gryki to również moc witamin, głównie z grupy B (B1, B2) oraz C i PP, które uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne (po kaszę powinny więc sięgać osoby mające problemy z żylakami oraz cerą naczynkową i trądzikiem różowatym). W gryce znajdziemy też witaminę E, która ma działanie antyoksydacyjne oraz kwas foliowy, niezbędny w codziennej diecie każdej kobiety.

4. Bogactwo przeciwutleniaczy

Rutyna, kwercetyna, pelargonidyna i procyjanidyna to flawonoidy, które należą do grupy związków bioaktywnych, tzw. przeciwutleniaczy, których bardzo dużą ilość znajdziemy w ziarnach kaszy gryczanej. Te cenne związki chronią nasz organizm nie tylko przed chorobami serca. Mają również pozytywny wpływ na pracę mózgu, wątroby i układu pokarmowego. Spowalniają procesy starzenia, wykazują działanie przeciwnowotworowe oraz wzmacniają układ immunologiczny. Rutyna i kwercetyna poprawiają szczelność naczyń krwionośnych, przez co zapobiegają powstawaniu krwiaków i żylaków. Kasza gryczana ma także właściwości przeciwzakrzepowe, co pozytywnie wpływa na leczenie choroby niedokrwiennej serca. Działa również przeciwzapalnie. Jej regularne spożywanie może również chronić przed udarem mózgu i zawałem serca.

5. Bezpieczny pokarm

Kasza gryczana należy do grupy produktów o średnim indeksie glikemicznym, dlatego jest korzystna dla osób, które muszą kontrolować poziom cukru. Po jej spożyciu wzrost stężenia glukozy we krwi następuje w stopniu umiarkowanym i stabilnym. Głównym polisacharydem jest skrobia.

Gryka nie zawiera również glutenu, dlatego bez obaw mogą ją spożywać osoby z celiakią albo z nietolerancją pokarmową. Może z powodzeniem zastąpić pszenicę, owies czy żyto. Wykazuje również działanie lekko alkalizujące na ludzki organizm, co jest bardzo ważne przy spożywaniu produktów o działaniu kwasotwórczym. A zatem odkwasza, reguluje pracę układu pokarmowego oraz pomaga pozbyć się uciążliwej zgagi. Dzięki zawartej w niej lecytynie wpływa korzystnie na pracę mózgu oraz poprawia samopoczucie.

Jak gotować kaszę gryczaną?

  • prażona: 1 szklanka kaszy na 2 szklanki wody. Można dodać 2 łyżki masła lub oliwy i pół łyżeczki soli. Kaszę wsypujemy do wrzątku.
  • nieprażona: 1,5 szklanki kaszy na niecałe 2 szklanki wody. Można dodać 2 łyżki masła lub oliwy i pół łyżeczki soli. Kaszę wsypujemy do wrzątku.
Jak ugotować kaszę gryczaną? Infografika
Jak ugotować kaszę gryczaną? Infografika

Zasady przechowywania kaszy gryczanej

Pamiętajmy o prawidłowym przechowywaniu kaszy. Idealne dla niej będzie suche, chłodne i lekko zaciemnione miejsce. Aby zapobiec rozwojowi bakterii gnilnych i psuciu się kaszy, należy trzymać ją w płóciennych, lnianych woreczkach.

Najwyżej uprawiana roślina świata

Kasza gryczana powstaje z owoców rośliny nazywanej gryką, znanej ludzkości już od tysiącleci. Ilu dokładnie? Tego nie wiadomo. Jak to zwykle bywa w przypadku produktów żywnościowych o długiej tradycji, historycy nie są pewni co do czasu i miejsca udomowienia gryki.

Niektórzy twierdzą, że roślinę tę zaczęto uprawiać około 8 tysięcy lat temu w południowo-wschodniej Azji i Indiach, skąd przez Tybet i Bliski Wschód przywędrowała do Europy. Inni są przekonani, że jest wręcz odwrotnie – grykę udomowiono na Bałkanach 4 tysiące lat p.n.e., skąd rozprzestrzeniła się na obszar Azji.

Jakby niepewności było mało, nawet europejska ojczyzna rośliny nie została jeszcze dokładnie rozpoznana. Wśród geograficznych kandydatów wymienia się wspomniane już Bałkany (6 tysięcy lat temu) i… Finlandię (7,3 tysiąca lat temu).

Nie ulega wątpliwości fakt, że gryka sprawdza się tam, gdzie pszenica i inne zboża nie mają już prawie żadnych szans. Jest ona najwyżej uprawianą rośliną świata, ponieważ doskonale czuje się w chłodnym klimacie.

Dawniej pola gryki można było znaleźć nawet w górzystej chińskiej prowincji Junnan i na Wyżynie Tybetańskiej (mówi się nawet, że dzika forma tej rośliny pochodzi z Himalajów). Co więcej, była jedną z pierwszych roślin uprawnych sprowadzonych z Europy do Ameryki Północnej. Dzięki swojej odporności na chłód i szkodniki, a także krótkiemu okresowi wegetacji stanowiła produkt mogący łatwo wyżywić dużą populację.

W przeszłości gryka (zwłaszcza kasza gryczana) była tak szeroko wykorzystywana, że w niektórych językach nazywa się ją „czarną pszenicą”. Spadek popularności przyniosło jej dopiero wynalezienie i spopularyzowanie na początku XX wieku nawozów azotowych, które ułatwiły produkcję innych, bardziej atrakcyjnych zbóż, w tym pszenicy i kukurydzy.

Dania z kaszą gryczaną – przepisy

Może zastanawiacie się, który z rodzajów kaszy gryczanej wybrać, by móc w pełni cieszyć się jej wspaniałym wpływem na nasz organizm? Najlepsza będzie wersja niepalona, mająca jasną, czasami wpadającą w zieleń barwę.

Ciemnobrązowa kasza palona traci część wartości odżywczych w procesie prażenia, jest zatem nieco gorszą alternatywą. Co więcej, kasza niepalona może okazać się lepszym wyborem dla tych, którzy za smakiem gryki nie przepadają – prażona wersja ma dużo bardziej wyrazisty smak, więc nie każdemu przypadnie do gustu.

Pamiętajmy tylko, by kaszę niepaloną zużyć w ciągu kilku miesięcy od daty produkcji. Ze względu na stosunkowo dużą zawartość tłuszczu szybko staje się niezdatna do spożycia.

A jak włączyć kaszę do swojej diety, by potrawy z jej dodatkiem dostarczały nie tylko wartości odżywczych, ale też wrażeń smakowych? Można zastąpić nią poranne płatki owsiane. Po dodaniu miodu (najlepiej gryczanego!) i bakalii stanie się znakomitym, pełnowartościowym śniadaniem.

Na obiad warto podać ją ugotowaną z warzywami i polać sosem z oliwy z oliwek (lub śmietanowym). Z kolei zwolennikom kuchennej tradycji na pewno zasmakują gołąbki z nadzieniem z kaszy gryczanej. Na deser można przyrządzić naleśniki z kaszy zmielonej na mąkę.

Kasza gryczana z kurkami
Kasza gryczana z kurkami

Sprawdźcie nasze przepisy na dania z kaszą gryczaną:

– Kasza gryczana posiada wyjątkowy status na Lubelszczyźnie. Podaje się ją tam w bułeczkach drożdżowych, czyli gryczankach, i w plackach: gałęzowskim, gryczaku janowskim, gryczoku godziszowskim, pirogu biłgorajskim. Przygotowuje się z niej kotlety, które noszą nazwę kakorów i golasów z Łobaczewa Małego, oraz pierogi nowodworskie – z serem na słodko, a także olszewnickie – z pieczarkami. Charakterystyczne są dla tego regionu również łupcie, czyli kasza gryczana zawinięta w liście kapusty kiszonej, oraz golasy izbickie, w których kaszę zawija się w liście chrzanu – opowiada ekspert, Paweł Ochman, autor książki „Kasze w roślinnej kuchni regionalnej”.

Doskonała również w postaci mąki gryczanej czy… napoju

Zmielona gryka doskonale sprawdza się w roli mąki, chętnie używanej w wielu krajach świata. Przeczytaj więcej na temat: mąka gryczana

Warto tu wspomnieć zwłaszcza makaron soba, który uwielbiany jest w Japonii, kraju o największej konsumpcji gryki na świecie! Makaronową propozycję przygotowali również Włosi, zajadający się swoją pasta di grano saraceno (w Apulii) czy pizzoccheri (w regionie Valtellina). Interesującą alternatywą wydają się też rosyjskie bliny, tradycyjnie przygotowywane z dodatkiem mąki gryczanej.

Herbata gryczana

Może zabrzmi to dziwnie, ale kasza gryczana może być spożywana w postaci płynnej. Z jej palonej wersji przygotowuje się herbatę gryczaną, uwielbianą przez wielu mieszkańców Chin, Korei i Japonii. Jednak to nie wszystko. Z ziaren gryki warzy się też bezglutenowe piwo i wytwarza whisky.

Jak widać, kasza gryczana jest świetną alternatywą dla popularnej pszenicy czy owsa. Warto choć w niewielkim zakresie włączyć ją do swojej diety, by móc cieszyć się znakomitym zdrowiem i samopoczuciem.

Miód gryczany

Gryka kojarzy się także z… miodami. Zboże to jest świetnym pożytkiem dla pszczół. Badania przeprowadzone przez polskich naukowców wykazują, że z jednego hektara pola kwitnącej gryki można uzyskać od 140 do 220 kg miodu. Uznaje się go za rarytas – ma bardzo specyficzny smak, brązowy kolor i silny aromat. Miód gryczany ceniony jest za liczne walory lecznicze i polecany w dolegliwościach wieku podeszłego, zaburzeniach pracy naczyń krwionośnych, krążenia krwi, reumatyzmie, kaszlu, także dla ogólnego wzmocnienia i oczyszczenia organizmu.

Nie tylko do jedzenia – poduszki gryczane

Łuski pozostałe po wytwarzaniu kaszy wykorzystuje się jako wkład do poduszek i materacy. Czytaj więcej na ten temat: Poduszki gryczane

Skąd pochodzi nazwa?

Bukowa pszenica, czarna pszenica, arabskie zboże, czarny ryż czy też saraceńskie ziarno – tak nazywa się grykę na świecie. Skąd zatem pochodzi jej polska nazwa?

Najprawdopodobniej pochodzi z języka rosyjskiego. Rosjanie z kolei zawdzięczają nazwę greckim mnichom, którzy spopularyzowali u naszego sąsiada nie tylko chrześcijaństwo, ale również grykę. Roślina ta nazywana była grechką, ponieważ pochodziła właśnie z Grecji. Co ciekawe, do Polski gryka trafiła nie z Rosji, ale z Azji Mniejszej, skąd w XIII wieku sprowadzili ją Tatarzy. Dlatego też kasza gryczana nazywana była niegdyś tatarką.

 

 

Ten serwis używa cookies. Korzystając z niego wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Sprawdź naszą politykę prywatności.

Żadne materiały z tej strony nie mogą być jakikolwiek sposób powielane bez pisemnej zgody redakcji.