Napoje energetyki na cenzurowanym. 13 lipca 2023 roku sejm przyjął projekt nowelizacji ustawy o zdrowiu publicznym zakazujący sprzedaży napojów energetyzujących osobom poniżej 18. roku życia. Nie kupimy ich również na terenie szkół i w automatach.
Napoje energetyki zakazane?
Projekt nowelizacji ustawy o zdrowiu publicznym jest odpowiedzią na raport Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Instytutu Badawczego. Wynika z niego, że 2,1 proc. dzieci w Polsce w wieku 3-9 lat regularnie spożywało napoje energetyczne. W przypadku młodzieży liczby te są zdecydowanie wyższe: 35,7 proc. u chłopców i 27,4 proc. dziewcząt.
Ustawa ma wejść w życie od 1 stycznia 2024 roku. Na etapie prac sejmowych zrezygnowano z postulowanych restrykcji dotyczących ich reklamy: napoje energetyki nadal będą mogły być promowane w mediach.
Energetyczny napój jest produktem bezalkoholowym, który ma za zadanie dodawać energii, zwiększyć lub utrzymać wysoką wydajność pracy, poprawić koncentrację i pokonać objawy zmęczenia. Za takie działanie odpowiadają obecne w nim substancje bioaktywne.
Działanie tych napojów, zaliczanych do żywności funkcjonalnej, jest zdefiniowane jako żywność charakteryzującą się korzystnym wpływem na co najmniej jedną lub więcej funkcji organizmu, poza efektem odżywczym. Skład napojów bywa zróżnicowany, ale najczęściej charakteryzują się zawartością kofeiny, tauryny, guarany, witamin z grupy B, niekiedy także żeń-szenia
– mówi dr inż. Katarzyna Kowalcze, dietetyk.
Głównym składnikiem napojów energetycznych jest kofeina. Obok teiny, guaraniny i mateiny należy do związków z grupy alkaloidów purynowych. Pobudza układ nerwowy (łatwo przekracza barierę krew-mózg) i przyśpiesza pracę serca. Najwyższe jej stężenie obserwuje się po 30-60 minutach od spożycia. Wchłaniana jest na całej długości układu pokarmowego. W przypadku większości osób działa pobudzająco, niwelując objawy senności i zmęczenia.
Jako alternatywę dla napojów energetycznych można wybrać filiżankę kawy, a zawarta w niej kofeina (średnio w ilości 60 mg/100 ml napoju) świetnie spełni swoją rolę. Dla porównania w napojach energetycznych średnia zawartość kofeiny to około 40-45 mg/100 ml, choć w tych napojach, w których jednocześnie jest guarana, zawartość kofeiny jest wyższa
– wyjaśnia dietetyczka.
Pierwszy napój energetyczny o nazwie „Lipovitan” wyprodukowano w Japonii w latach 60. XX wieku. Na rynku europejskim energetyki pojawiły się w 1987 r., ale dopiero kilka lat później zaczęły być sprzedawane w Polsce. Ich popularność rosła w zastraszającym tempie. Nie osłabiły jej nawet doniesienia naukowe, mówiące o tym, że nie pozostają bez wpływu na organizm człowieka.
Czy energetyki są szkodliwe?
Długotrwałe zażywanie kofeiny w dużych ilościach może prowadzić do pojawienia się objawów uzależnienia oraz wpływać na jakość snu. Pobudzony system nerwowy nie pozwala zasnąć, zdarzają się również przypadki występowania kołatania serca, drgawek czy osłabienia mięśni nóg. Powstała też hipoteza, według której istnieje związek pomiędzy zwiększonym spożyciem kofeiny u osób z objawami depresji.
Napoje energetyczne mają w składzie duże ilości cukru oraz substancji słodzących. Zawierają znaczne ilości węglowodanów, są też nasycone dwutlenkiem węgla. Ich częste spożycie może prowadzić do uszkadzania szkliwa nazębnego.
Ze względu na wysoką zawartość prostych węglowodanów, są też kaloryczne. Rodzi to ryzyko powstania insulinooporności, której konsekwencją może być otyłość i cukrzyca typu 2.
Energetyki pozbawione są właściwości nawadniających, stąd nie należy nimi gasić pragnienia. Spożywane w nadmiarze rodzą ryzyko pojawienia się szeregu skutków ubocznych, z których najpoważniejsze to:
- odwodnienie,
- zaburzenia snu,
- nudności,
- nadpobudliwość,
- pobudzenie pracy serca (odczuwane jako kołatanie serca),
- nadciśnienie tętnicze,
- bóle głowy,
- zaburzenia neurologiczne.
Złudna energia
Spożywanie energetyków wpływa również na psychikę. Wypijane w drugiej części dnia negatywnie oddziałują na sen. Sprawiają, że trudniej jest zasnąć, a to skraca czas nocnego odpoczynku i znacząco pogarsza jego jakość. Efekt? Rano nie tylko trudno jest wstać, ale też dopada nas uczucie zmęczenia, osłabienia, gorzej funkcjonujemy w szkole i pracy.
By dodać sobie energii sięgamy, a jakże!, po energetyk. Przez kilka minut mamy wrażenie przypływu energii i sił, ale te stosunkowo szybko mijają. Funkcjonowanie w taki sposób przez dłuższy okres czasu może prowadzić do zaburzeń nastroju, osłabienia odporności organizmu, zaostrzenia chorób przewlekłych, zwłaszcza astmy oskrzelowej.
Napoje energetyki = legalny narkotyk?
Napoje energetyczne są ogólnodostępne. W teorii powinny być spożywane wyłącznie przez osoby dorosłe, ale w praktyce do sięgania po nie przyznają się nastolatkowie. I co ważne, to właśnie oni wraz ze studentami tworzą największą grupę ich konsumentów. Stosują je nie tylko jako sposób na podtrzymanie koncentracji, ale też jako dodatek do alkoholu. A to skrajnie niebezpieczne. Połączenie obecnych w energetykach substancji z napojami wysokoprocentowymi nasila skutki uboczne związane z ich spożywaniem, ale też stwarza ryzyko pojawienia się reakcji niepożądanych.
Profesor Mary Claire O’Brien z Wake Forest School of Medicine zauważyła ponadto, wśród osób pijących tak przygotowane drinki częściej dochodzi do urazów fizycznych czy ryzykownych zachowań seksualnych. Wśród młodzieży używającej takiej mieszanki istnieje trzykrotnie wyższe prawdopodobieństwo zatrucia alkoholem i czterokrotnie wyższe ryzyko prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu niż u osób spożywających sam alkohol.
O tym się jednak nie mówi. Energetyki są dobrze rozpoznawalne, na co wpływ mają intensywne kampanie reklamowe. W wielu z nich występują osoby znane, zwłaszcza sportowcy. Ich producenci angażują się w sponsoring wielu wydarzeń. To utrwala ich wizerunek w świadomości osób młodych i generuje ich pozytywny obraz. Brakuje kampanii informacyjnych prowadzonych na szeroką skalę na temat szkodliwości energetyków. Wiele mówi się o paleniu papierosów czy alkoholu, pomijając napoje energetyczne, które dotychczas z łatwością można było kupić w niemal każdym sklepie.
Energetyki ekologiczne. Czym się wyróżniają?
Energetyczny napój z certyfikatem ekologicznym najczęściej zawiera kofeinę, której źródłem jest m.in. matcha lub guarana. Jego smak może być wzbogacony orzeźwiającymi owocami, np. limonką lub mango.
To co wyróżnia ekologiczne napoje energetyczne, to brak dodatku cukru oraz substancji słodzących. Nadal jednak trzeba dawkować je rozsądnie ze względu na wysoka zawartość kofeiny.