Porzeczki w naszych ogrodach pojawiają się pod koniec czerwca. Nie każdy lubi ich smak, mimo to ma wielu entuzjastów. Jemy je najczęściej na surowo, i w takiej postaci są najzdrowsze. Ale wielu z nas wykonuje z nich również przetwory, zwłaszcza dżemy i soki, oraz nalewki. A dlaczego warto?
Porzeczki w ogrodzie polskim symbolem lata
Porzeczki czarne uchodzą za te najzdrowsze, czerwone dają upragnione orzeźwienie, a białe na tle pozostałych odmian są najsłodsze. Wszystkie jednak warto jeść, bo są prawdziwą skarbnicą witamin.
W naszych ogrodach porzeczki pojawiają się pod koniec czerwca. Jest to krzew owocowy z rodzaju Ribes. Rośnie w Europie, Azji, Ameryce Północnej oraz w Australii i Nowej Zelandii. Co ciekawe, Polska jest drugim po Rosji światowym producentem tych owoców.
→ Przeczytaj również: 5 produktów, które wzmocnią serce latem
Porzeczki są łatwe w uprawie i dobrze plonują. Rosną na glebach żyznych, przewiewnych, o odczynie lekko kwaśnym (ph od 6,2-6,7). Gorzej czują się na glebach lekkich, piaszczystych oraz na glebach ciężkich.
Chcąc mieć w ogrodzie porzeczkowy krzak, warto pamiętać, że:
- Nie powinno się go sadzić po wieloletnich roślinach bobowatych (istnieje niebezpieczeństwo rozwoju chorób i szkodników).
- Roślinę sadzi się na jesień (gleba jest wilgotna, co sprzyja ukorzenianiu się roślin przed zimą).
- Po posadzeniu wszystkie pędy należy nisko przyciąć, pozostawiając na każdym 1-3 pąki nad ziemią.
- Nawożenie porzeczek obornikiem polepsza ich wzrost i plonowanie. Gdy krzewy będą sadzone jesienią, to obornik należy zastosować pod przedplon.
- Istotne jest cięcie krzewów: wycina się 4-letnie pędy porzeczki czarnej (takie, które już 3-krotnie owocowały) oraz 5-letnie pędy porzeczki czerwonej. Cięcie najlepiej wykonać na przedwiośniu, przed rozpoczęciem wegetacji.
Porzeczki: właściwości
Niezależnie od barwy porzeczka należy do grupy bardzo zdrowych owoców o niskim indeksie glikemicznym. Zawiera łatwo przyswajalne cukry proste (glukozę i fruktozę), witaminy (C, P, E, PP, K i prowitaminę A), cenne kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy, maleinowy, winowy) oraz pektyny, flawonoidy, w tym antocyjany.
→ Przeczytaj również: Czym zastąpić cukier?
Są źródłem makro- i mikroskładników, takich jak: wapń, potas, magnez, fosfor, siarka, żelazo, miedź, cynk i mangan.
Porzeczka pomaga w chorobach reumatycznych, przy braku łaknienia, nadciśnieniu, kamicy moczowej, miażdżycy naczyń, chorobach serca, obrzękach i chorobach skórnych. Obecne w nich flawonoidy obniżają ryzyko rozwoju choroby nowotworowej. Opóźniają też proces starzenia i wspomagają regulację poziomu cholesterolu we krwi.
Należy pamiętać o istotnym wpływie antocyjanów zawartych w soku z czarnych porzeczek na naczynia krwionośne, zwłaszcza na mikrokrążenie gałki ocznej
– mówi dr n. farm. Marek Ellnain, autor książek „Nalewki z piwniczki farmaceuty” oraz „Konfekty, morselki, syropy i inne zdrowe łakocie z serwantki farmaceuty„.
Związki te działają głównie uszczelniająco na kapilary krwionośne, przez co wspomagają proces widzenia oraz ukrwienie gałki ocznej. Podobne działanie wywierają związki antocyjanowe zawarte w innych owocach, np. czarnych jagodach. Ekstrakt bogaty w antocyjany podawany był angielskim lotnikom podczas II wojny światowej, co miało polepszyć uch wzrok, zwłaszcza podczas wykonywania misji nocnych
– dodaje.
Walory zdrowotne czerwonej, białej i czarnej porzeczki
- Czarne porzeczki (Ribes nigrum L.) – zawierają mnóstwo witaminy C (w 100 g znajduje się jej 180 mg, co pokrywa blisko 300 proc. jej dziennego zapotrzebowania). Owoce te bogate są w antocyjany, są więc polecane w infekcjach dróg moczowych i w łagodzeniu dolegliwości żołądkowych. Zawierają witaminy z grupy B, witaminę A oraz składniki mineralne: magnez, wapń, potas i żelazo. Dostarczają też luteinę, jod, mangan, pektyny oraz garbniki. Wykazują działanie przeciwzapalne, wspomagają walkę z wirusami i bakteriami.
- Czerwone porzeczki (Ribes rubrum L.) – wspierają odporność, niosą ulgę w dolegliwościach żołądkowo-jelitowych. Medycyna ludowa polecała stosować je leczeniu reumatyzmu oraz w terapii trudno gojących się ran. Z kolei zwolennicy naturalnych kosmetyków są zdania, że te letnie owoce bardzo dobrze oczyszczają cerę tłustą i trądzikową. Owoce porzeczki czerwonej wspomagają też apetyt. Obecne w nich pektyny usprawniają pracę jelit oraz oczyszczają je z toksycznych substancji. Ze względu na wysoką zawartość potasu, do diety powinny włączyć je osoby z nadciśnieniem tętniczym.
- Białe porzeczki (Ribes niveum L.) – kuszą swoją słodyczą, a wartości prozdrowotnych również w nich wiele. W ich składzie są duże ilości wapnia, potasu, żelaza, cynku i manganu. Są też źródłem witamin, m.in. witaminy A, C i E. Stanowią cenny element profilaktyki zawału serca i udaru mózgu. Wzmacniają odporność i pozytywnie wpływają na pracę układu nerwowego. Mają właściwości moczopędne.
Co zrobić z porzeczek?
Z tych owoców, które dawniej w swoim ogrodzie miała niemal każda gospodyni (podobnie jak agrest), można zrobić całe mnóstwo przetworów. Polecamy zrobić zwłaszcza sok z czarnej porzeczki, który można pić rozcieńczony z wodą lub jako dodatek do herbaty, kaszki manny lub budyniu. Można z niego zrobić również domowy kisiel lub galaretki.
→ Przeczytaj również: Owoce jagodowe: Maliny, truskawki, porzeczki, agrest, borówki, winogrona – „witaminowe bomby”
Przepis na nalewkę z czarnej porzeczki
Autorem przepisu jest dr n. farm. Marek Ellnain.
Składniki:
- 0,5 kg owoców czarnej porzeczki (umytych i oczyszczonych)
- wódka 50%
- 2-3 goździki
Sposób przygotowania:
Owoce umieść w szklanym naczyniu, dodaj goździki i zalej wódką tak, aby były całkowicie przykryte (amatorzy nalewek słodkich powinni w tym momencie dodać cukier). Całość zamknij i odstaw w ciepłe miejsce na ok. 20 dni. Co pewien czas nastaw delikatnie mieszaj. Po upływie 3 tygodni trunek będzie gotowy. Zlej go do butelek, uprzednio filtrując przez bibułę filtracyjną.
Butelki szczelnie zamknij i zabezpiecz lakiem. Umieść je w miejscu chłodnym i ciemnym na około 4 miesiące. Bądź cierpliwy, dopiero po okresie dojrzewania nalewka rozwija w pełni swój smak i aromat.
Spożywaj po 1 kieliszku dziennie. Nalewka z czarnej porzeczki w wersji wytrwanej idealnie komponuje się z potrawami z mięsa oraz serami.
Przepis na konfiturę z czerwonej porzeczki
Owoce czerwonej porzeczki można dodawać do wody, przygotowując w ten sposób pyszny i orzeźwiający napój na lato.
Na zimę warto też zrobić dżem z czarnej porzeczki lub konfiturę. Tę ostatnią polecamy zrobić według przepisu:
Składniki:
- 0,5 kg oczyszczonych owoców porzeczki,
- 1,5 kg cukru,
- 0,5 l wody.