Arbuz (kawon) w świadomości wielu z nas nie ma praktycznie żadnych walorów odżywczych. Składa się wyłącznie z wody i dobrze smakuje, nic poza tym. Jak się jednak okazuje, nie jest to do końca prawda. Jakie walory posiada ten letni owoc i do czego warto go wykorzystać?
Arbuz – wartości odżywcze
Arbuz, owoc egzotyczny dziko rosnący w południowej i środkowej Afryce, znany był już ponad 5 tysięcy lat temu. Składano go w ofierze faraonom w starożytnym Egipcie. Wspomina o nim również Biblia. Od niepamiętnych czasów jadano go też w Indiach. W Europie pojawił się w średniowieczu (XI-XII w.).
Na przemysłową skalę uprawia się je w Hiszpanii, Portugalii, Chorwacji, Grecji i we Włoszech, gdzie dojrzewają na słonecznych polach. Polskim ogrodnikom również udaje się uzyskać owoce w swoich ogrodach, nie zawsze jednak plony są zadowalające. Warto jednak próbować, zwłaszcza, że odmian jest bardzo dużo. Wśród nich są te dające owoce o okrągłym lub podłużnym kształcie. Miąższ może mieć kolor jasnoczerwony, ale też żółty, pomarańczowy, biały lub różowy.
W przypadku tego typowo letniego owocu mamy do czynienia z dość skromną dawką witamin i składników mineralnych (arbuz w ponad 90 proc. składa się z wody). Jest jednak źródłem niezwykle cennych dla zdrowia przeciwutleniaczy, m.in. likopenu, beta-karotenu, luteiny, zeaksantyny. Zawiera też błonnik pokarmowy. To cenny element profilaktyki chorób nowotworowych (← przeczytajcie rozmowę na ten temat z mgr inż. Paulą Nagel, ekspertem ds. żywienia, dietetykiem i psychodietetykiem z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB)
Dla kogo będzie idealny?
Właściwości arbuza sprawiają, że poleca się go przy infekcjach układu moczowego i w chorobach nerek. Pomaga też zniwelować obrzęki. Arbuz jest delikatny dla żołądka, nie podrażnia go, może być więc elementem diety lekkostrawnej (dieta wątrobowa). Ma też niski indeks glikemiczny (50).
Pozytywnie wpływa również na przemianę materii oraz pracę układu krążenia. Obecne w owocach składniki wspomagają usuwanie toksyn z organizmu. Arbuz to też jeden z naturalnych afrodyzjaków. Ma też dobry wpływ na laktację.
Wykorzystuje się go również w naturalnej kosmetyce. Jego sok działa na skórę tonizująco i oczyszczająco. Rozjaśnia cienie pod oczami, wygładza też zmarszczki. Wspomaga również leczenie stanów zapalnych skóry.
Te soczyste owoce często goszczą w diecie sportowców. Nie bez przyczyny. Są bowiem doskonałym źródłem cytruliny, której zadaniem jest stymulacja wytwarzania energii przez mięśnie w chwili wysiłku. Z tego powodu związek ten jest częstym składnikiem suplementów diety dla osób intensywnie trenujących.
Dlaczego warto jeść pestki arbuza?
Dobre dla zdrowia są też pestki arbuza, które często lądują w śmietniku. A szkoda, bo działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Pomagają również wyeliminować problem zaparć. Są źródłem argininy – aminokwasu, który zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej. Dostarczają również sporych ilości magnezu, żelaza, cynku oraz witamin z grupy B.
Ekstrakt z pestek arbuza wspomaga leczenie wrzodów żołądka, hamuje przerost prostaty, łagodzi objawy grzybicy. Działa też ochronnie na wątrobę i wspomaga jej regenerację.
W kuchni afrykańskiej pestki arbuza mieli się, by uzyskać mąkę. Poddaje się je również procesowi fermentacji. W Europie najczęściej spożywa się je na surowo lub prażone. Można je dodać do owsianki lub gęstego koktajlu (szczególnie polecamy zielone koktajle). Dostępny jest też olej z pestek arbuza.
Dania z arbuzem nie tylko na lato
Arbuzy ceni się jednak nie za ich walory lecznicze czy kosmetyczne, a przyjemne uczucie ochłodzenia, jakie daje jego spożywanie. Docenia się to zwłaszcza w upalne dni. Miąższ owocu skrywa się pod powierzchnią grubej skóry. Jest ona błyszcząca, a więc promienie słoneczne z łatwością się od niej odbijają. To sprawia, że temperatura w wnętrzu arbuza jest niższa niż na zewnątrz.
Arbuzy najczęściej jemy na surowo, krojąc na półksiężyce lub trójkąty. Coraz częściej też jego cząstki dodajemy do letnich sałatek (w tej kategorii, nie bez przyczyny, króluje sałatka z arbuzem i fetą). Owoce te warto też dodawać do wody, np. lekko gazowanej z kilkoma listami mięty. Taki koktajl doskonale orzeźwia i gasi pragnienie (zainspiruj się i zobacz inne → orzeźwiające napoje na lato).
Z arbuza można też przygotować mrożony deser rodem z Sycylii, granitę. Nieco przypomina sorbet, ale odróżnia go ziarnista struktura. W oryginale składa z wody, soku z cytryny i cukru, ale alternatywnych przepisów jest całe mnóstwo.
Jak kupić i pokroić arbuza?
Latem w sklepach arbuzy znaleźć można niemal w każdym sklepie. W całości ułożone są w wielkich skrzyniach, kroi się je na bieżąco. I słusznie, bo nie jest to owoc, który dobrze się przechowuje. Szybko pleśnieje, zwłaszcza jeśli jest owinięty w folię.
Jeśli chcemy, by arbuz poleżał w domu przez kilka dni, musimy kupić go w całości. Jeśli skórka nie została naruszona, owoc nie musi leżeć w lodówce. A jak wybrać go, by był soczysty i słodki?
Niektórzy zalecają, by popukać jego skórkę. Jeśli wydany dźwięk będzie głuchy, to znaczy, że arbuz jest dojrzały. Świadczyć o tym będzie też suchy ogonek, jaki czasem możemy znaleźć przy owocu. Można spotkać się również z podpowiedzią, by zwracać uwagę na kolor plamy, jaką powinniśmy znaleźć na powierzchni skóry arbuza. Jej obecność wskazuje, że w tym miejscu owoc stykał się z ziemią. Im jest ciemniejszy jest żółty odcień, tym lepiej dla nas: owoc będzie smaczniejszy, bo dłużej leżakował w pełnym słońcu.
Najczęściej zadawane pytania
Czy arbuz to owoc?
To pytanie wcale nie dziwi, bowiem dylemat, czy arbuz to warzywo czy owoc, jest dość powszechny. Roślina ta należy do rodziny dyniowatych. Z botanicznego punktu widzenia jest to warzywo, zresztą w Stanach Zjednoczonych czy Chinach właśnie do tej grupy jest klasyfikowane.
Jak rosną arbuzy?
Uprawa arbuza w Polsce nie jest prosta, ale wielu ogrodników cieszy się z dobrych plonów. Roślina potrzebuje sporo ciepła i słońca (minimalna temperatura wzrostu to około 18°C, a optymalna – 22–28°C). Ma pokrój płożący. Wśród liści osadzonych na ogonkach wyrastają kwiaty (początkowo męskie, a po kilku dniach żeńskie). Owocem jest sporych rozmiarów jagoda (!).
Roślinę sadzi się z rozsady doniczkowej pod koniec maja. Dojrzałe owoce są najczęściej od połowy sierpnia do połowy września.
Ile kcal ma arbuz?
Arbuz ma mało kalorii, ok. 30 w 100 g. To sprawia, że chętnie sięgają po niego osoby na diecie odchudzającej.
Jak pokroić arbuza?
Sposobów jest co najmniej kilka:
- Za pomocą łyżki do lodów lub melona można wydobyć z miąższu niewielkie kulki.
- Odkrój plaster arbuza (ok. 1,5 cm) i za pomocą foremek do ciastek wydrąż kawałki miąższu.
- Jeśli planujesz przygotować sałatkę z arbuzem, pokrój go w kostkę: przekrojony na pół owoc ułóż na desce skórką do góry i zrób w niej kilka równoległych do deski nacięć w odstępach około 3 cm (potrzebujesz bardzo ostry nóż!). Odwróć owoc i wykrój kostkę, następnie oddziel skórki od miąższu.
- Możesz też pokroić ćwiartki arbuza w trójkąty i w skórę wbić patyczek.
