Statystyki są szokujące – obecnie co trzeci Polak cierpi na nadciśnienie tętnicze, a chorobie tej bardzo często towarzyszy nadwaga i otyłość. Terapię można wspomóc odpowiednią dietą, trzeba jednak wiedzieć, jakich produktów nie może zbraknąć w naszym jadłospisie, a których należy bezwzględnie unikać.
Według przyjętej definicji za nadciśnienie tętnicze uznaje się wartości ciśnienia skurczowego powyżej 140 mmHg i/ lub rozkurczowego powyżej 90 mmHg. I choć niektórym wydaje się, że jest to mało poważna dolegliwość, jej zaniedbanie znacznie podwyższa ryzyko wystąpienia incydentu sercowo-naczyniowego (zawału serca, udaru mózgu). Może ponadto prowadzić do rozwoju niewydolności nerek i uszkodzenia naczyń siatkówki.
Objawy nadciśnienia
Nadciśnienie tętnicze może przez wiele lat nie dawać żadnych objawów. To z kolei usypia czujność pacjenta. Najczęściej choroba diagnozowana jest wówczas, gdy pojawią się niepokojące objawy, takie jak: szumy w uszach, rozdrażnienie, duszności, bóle w klatce piersiowej, krwawienie z nosa, potliwość. Wówczas jednak najczęściej konieczne jest już leczenie farmakologiczne.
Na wystąpienie nadciśnienia tętniczego ogromny wpływ ma styl życia. Zauważono, że choroba zdecydowanie częściej występuje u osób otyłych, palących papierosy, nadmiernie spożywających alkohol, mało aktywnych fizycznie. Eliminacja tych czynników może w znacznym stopniu pomóc w normalizacji ciśnienia. Duże znaczenie ma w tym zakresie również dieta.
Nadciśnienie tętnicze a sól
Wielu naukowców zajmowało się badaniem zależności pomiędzy spożyciem soli a nadciśnieniem tętniczym. Wykazano, że w społeczeństwach, w których spożycie chlorku sodu było małe, rzadziej diagnozowano omawianą chorobę.
Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 g (płaska łyżeczka). I wydawać by się mogło, że to ilość bardzo duża, trudna do przedawkowania. Nic bardziej mylnego! Otóż większość spożywanej codziennie soli pochodzi z żywności przetworzonej. W bardzo dużych ilościach znajduje się ona w przyprawach warzywnych (kostki rosołowe), przetworach warzywnych (ketchup, oliwki, warzywach konserwowe), serach topionych i typu feta, wędlinach, rybach wędzonych, chipsach i paluszkach.
Producenci nie zawsze zaznaczają na opakowaniu zawartość soli. Zdarza się natomiast, że w zamian podają oni zawartość sodu. Wówczas to na konsumencie spoczywa obowiązek dokonania przeliczenia: 1 g sodu (Na) odpowiada 2,5 g soli (NaCl).
W profilaktyce nadciśnienia tętniczego ogromne znaczenie ma również ograniczenie alkoholu. U osób go nadużywających daje się bowiem zauważyć podwyższone wartości ciśnienia rozkurczowego, jak i skurczowego. Rośnie również ryzyko zawału serca i udaru mózgu, gdyż wysoka zawartość alkoholu w organizmie powoduje zwężenie naczyń krwionośnych i zwiększenie siły skurczu serca.
– Zarówno nadmierne picie alkoholu, jak również zbyt duża ilość spożywanej soli, osłabiają działanie hipotensyjne leków. A zatem by terapia farmakologiczna w przypadku nadciśnienia była skuteczna, musi wiązać się z modyfikacją stylu życia – zauważa Emilia Kołodziejska, dietetyk.
Dietoterapia w leczeniu nadciśnienia tętniczego
Jest wiele składników odżywczych, których nie może zabraknąć w diecie osób z nadciśnieniem tętniczym. Wykazują one bowiem działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi). Ich znaczenie w profilaktyce i terapii nadciśnienia tętniczego jest nie do przecenienia. Jakich zatem minerałów nie może zabraknąć w diecie pacjentów z chorobą nadciśnieniową?
Działanie hipotensyjne wykazuje między innymi potas. Pierwiastek ten hamuje wchłanianie sodu w kanalikach nerkowych i zwiększa produkcję tlenku azotu. Znaleźć go można w pomidorach, ziemniakach, bananach, białej fasoli.
Z nadciśnieniem tętniczym ma związek również niedobór wapnia. Pomaga on bowiem wydalić nerkom nadmiar sodu, w ten sposób obniżając ciśnienie krwi. Gdy jest go za mało, organizm musi radzić sobie sam. Dobrym źródłem wapnia są produkty mleczne, sardynki, soja i szpinak.
Działanie obniżające ciśniecie krwi przypisać można również magnezowi. Niedobór tego pierwiastka zwiększa ponadto ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Uzupełnić go można poprzez włączenie do diety orzechów, pestek dyni, migdałów i mąki gryczanej.
W jadłospisie osób z nadciśnieniem nie może ponadto zabraknąć produktów bogatych w:
– witaminę C (brukselka, papryka, dzika róża, cytrusy, brokuły),
– witaminę D (olej z wątroby dorsza, łosoś, dorsz),
– kwasy tłuszczowe omega-3 (łosoś, makrela, tuńczyk),
– polifenole i karotenoidy (marchew, pomidory, dynia, morele, pietruszka, aronia, czarna porzeczka, kakao).
Dieta dla chorych na nadciśnienie
By składniki zawarte w produktach żywnościowych niosły ze sobą działanie terapeutyczne, a więc wspomagały leczenie nadciśnienia tętniczego, konieczne jest ich odpowiednie zestawienie. W tym celu najlepiej jest skonsultować się z dietetykiem, który pomoże ustalić ilość i częstość włączania do diety określonych grup produktów.
– Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w ostatnich latach można stwierdzić, że najskuteczniejszymi dietami, które pomagają w normalizacji ciśnienia tętniczego krwi, są dieta DASH i dieta śródziemnomorska. Pomagają one również w normalizacji masy ciała. Podstawę diety w tym przypadku powinny stanowić: owoce i warzywa, produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczów (np. jogurt naturalny, mleko 1,5%), produkty z pełnego ziarna (np. pełnoziarniste pieczywo, brązowy ryż, pełnoziarnisty makaron, pełnoziarniste płatki), orzechy, rośliny strączkowe (np. fasola, groch, soczewica, ciecierzyca, soja), nasiona i ziarna (np. słonecznik, siemię lniane, pestki dyni, nasiona chia, sezam), oleje roślinne, np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy. Niezwykle ważne jest również odpowiednie nawodnienie, i tu najlepszym wyborem będzie woda niegazowana
– podpowiada Emilia Kołodziejska, dietetyk.
Chorując na nadciśnienie tętnicze należy unikać: słodkich napojów gazowanych, napojów energetyzujących, ciastek, batonów, wyrobów cukierniczych, czerwonego mięsa i produktów typu fast food.
Warto jednak pamiętać, że dieta DASH zakłada stosunkowo wysokie spożycie białka, stąd nie jest polecana osobom cierpiącym na przewlekłe choroby nerek.
Zmiana stylu życia stanowi nieodzowny element terapii w przypadku nadciśnienia tętniczego. A jest to choroba podstępna, niezwykle obciążająca organizm i w znacznym stopniu zwiększająca ryzyko wystąpienia poważnych chorób.
Agnieszka Gotówka
Temat diety w kontekście nadciśnienia rozwiniemy również w numerze 2/2017 drukowanego Biokuriera.
