Teraz czytasz...
Sałata – odmiany i wykorzystanie

Sałata – odmiany i wykorzystanie

Agnieszka Gotówka
widok z góry na różne odmiany sałat

Sałata to warzywo, które niektórzy uwielbiają, a dla innych stanowi jedynie element dekoracyjny talerza. A tymczasem zielone liście kryją w sobie sporo witamin i wartości odżywczych.

Sałata pochodzi najprawdopodobniej z obszaru śródziemnomorskiego (do dziś jest cennym składnikiem diety śródziemnomorskiej). Jadali ją mieszkańcy starożytnych imperiów: Egiptu, Grecji czy Rzymu.

Sprowadzenie sałaty do Polski niektórzy historycy przypisują królowej Bonie. Inni twierdzą, że na nadwiślańskich stołach dostępna była już za czasów Jagiełły. Zamiast jednak wchodzić głębiej w te rozważania, lepiej zastanowić się, jak wybrać sałatę, tak aby była najsmaczniejsza i najzdrowsza.

Sałata i jej wartości odżywcze

Jaka sałata jest, każdy widzi – jej zielony kolor jest nie tylko zachęcający, ale i świadczy o bogactwie zdrowotnym. Zielone warzywa dzisiaj są niezwykle popularne, zawierają bowiem chlorofil, „upłynnione” promienie słoneczne. Cząsteczki chlorofilu oczyszczają narządy, regenerują je, a do tego mają zdolność niszczenia chorobotwórczych drobnoustrojów: bakterii, grzybów, a nawet komórek rakowych.

Chlorofil zawarty w zielonych warzywach i owocach ma ponadto zbawienny wpływ na układ pokarmowy i wydalniczy. Ten zielony barwnik, którego najwięcej w liściach i łodygach roślin, ma działanie detoksykujące i przeciwzapalne.

Sałata zawiera ponadto luteinę i zeaksantynę – przeciwutleniacze, które chronią przed zwyrodnieniem plamki żółtej. Ma ponadto sporą ilość witaminy A oraz witaminy C, jak również duże dawki żelaza, manganu, magnezu, potasu i kwasów organicznych. Kwas foliowy w niej obecny wzmacnia system nerwowy i zmniejsza ryzyko wystąpienia wad u płodu (wystarczy 100 g sałaty, by zaspokoić 100 proc. dziennego zapotrzebowania na tę witaminę).

Sałata to również symbol diet odchudzających. I nie ma w tym nic dziwnego, bo jest ona szczególnie niskokaloryczna (w 100 g sałaty kryje się tylko 12 kcal). Ale to nie wszystko! Ma pozytywny wpływ na cerę, a dodatkowo działa uspokajająco. Jest bogata w błonnik pokarmowy i celulozę, zatem poprawia trawienie.

sałata z oliwkami, papryką i fetą
Sałata to cenny składnik diety

Sałata w kuchni

Po sałatę sięgają niemal wszyscy – jest łatwa w przygotowaniu, ma uniwersalny smak i doskonale łączy się z różnego rodzaju dodatkami. Dobrze smakuje sama, ale i gdy jest polana sosem, to niczego jej nie brakuje. Idealne dodatki do sałaty to:

Sałata jest orzeźwiająca, a przy tym smaczna. Przygotowana z niej sałatka zapewni na długo uczucie sytości, dostarczając przy tym organizmowi solidną dawkę witamin. Stanowi cenny składnik zielonych koktajli.

Odmiany sałat

Sałata masłowa

To najpopularniejszy w Polsce typ sałaty. Kształtem przypomina kapustę, ma rozłożyste i zwijające się liście. Mają one łagodny smak, a po przełamaniu wydziela się z nich sok. Idealna na kanapki i do obiadu (w połączeniu z jogurtem naturalnym lub śmietaną). Sałata masłowa bardzo szybko traci sprężystość, a jej liście więdną, tracąc przy tym walory smakowe, stąd najlepiej zjeść ją w dniu zbioru.

Roszponka

Liście roszponki są małe i wyróżniają się lekko orzechowym smakiem. Roszponka ma znikomą ilość kalorii, a przy tym dostarcza organizmowi sporą dawkę błonnika, witaminy A, potasu, żelaza i fosforu. Polecana jest osobom odchudzającym się, jak również cukrzykom (ma niski indeks glikemiczny). Z liści roszponki można przygotować pożywną sałatkę, jest ona również świetnym elementem dekoracyjnym i smaczną przekąską.

Rukola

Kolejna królowa smacznych i zdrowych sałatek. Ma ciekawy smak – nieco musztardowy, pieprzowy. Nic w tym dziwnego, jeśli wziąć pod uwagę, że rukola jest spokrewniona z chrzanem, rzodkiewką i rukwią wodną.

Rukola to kolejna propozycja dla ludzi dbających o szczupłą sylwetkę (jej 100 g zawiera 25 kcal). To też jedna ze zdrowszych odmian sałat – kryje w sobie duże pokłady witaminy A, C, K oraz witamin z grupy B. Jest źródłem antyoksydantów, wiele w niej żelaza, potasu i manganu. Rukolę dodaje się do wielu potraw, m.in. do pizzy, wytrawnych tart lub makaronu.

Co ciekawe, choć przypomina sałatę, wcale nie należy do warzyw liściastych, ale do kapustowatych, czyli do tej samej grupy warzyw, co brokuły, jarmuż i brukselka. Jest bogatym źródłem chroniących przed rakiem glukozynolanów, które nadają jej wyrazisty smak.

Jest łatwa w uprawie, o czym przekonasz się, czytając artykuł „Ekologiczna uprawa rukoli„.

Sałata rzymska

Jest słodsza od swoich liściastych kuzynek. Ma długie liście, które łatwo się kruszą i są niezwykle chrupiące. Sałata rzymska idealnie komponuje się z sosami, jak również z serem pleśniowym i orzechami.

Sałata lodowa

Swoim wyglądem przypomina młodą kapustę. Jej liście są duże, chrupiące i soczyste. Długo zachowują świeżość i nie tracą smaku. Jako jedyna z sałat może być krojona nożem (choć rwanie jej nie przysparza problemów). Świetna na sałatki do dań z grilla. Dobrze smakuje w połączeniu z papryką, pomidorami oraz serem feta.

Zobacz także

gwiazdnica pospolita (chwast) w wiklinowym koszu

Rukiew wodna

Podania historyczne głoszą, że była to ulubiona sałata Napoleona. Mówi się o niej, że jest eliksirem zdrowia i młodości. W pełni zasłużyła na to wyróżnienie – ma w sobie wiele witamin (K, E, A i C) i cennych pierwiastków (wapń, potas, żelazo, jod).

W Polsce w stanie dzikim występuje dosyć rzadko i jest pod ochroną. Liście i całe młode rośliny jadalne są na surowo lub jako składnik zup i sosów. Rukiew ma pikantny smak, który upodabnia ją do rzeżuchy. Świetnie się sprawdzi w połączeniu z twarożkiem lub jajkami faszerowanymi lub ugotowanymi na twardo. Jest doskonała jako zielenina do kanapek i na sałatkę.

Sałata karbowana (czerwona, dębolistna)

Bardzo dekoracyjna ze względu na swoje misternie pofałdowane listki (mogą mieć różne zabarwienie). Ma delikatny, lekko orzechowy smak. Jest atrakcyjnym wizualnie dodatkiem do innych odmian sałat. Wyśmienita z sosem vinegret.

Musztardowiec

Liście musztardowca nadają się do jedzenia na surowo, a także do duszenia czy smażenia. Mają bardzo ciekawy smak: ostry, pieprzno-musztardowy. Nadają się do sałatek, dodając im pikantnego smaku. Dobrze komponują się z twarogiem czy mozzarellą. Większe liście uzupełnią smażone oraz duszone potrawy azjatyckie.

Cykoria endywia

Ma gładkie lub postrzępione listki i gorzkawy, pikantny smak. Znacznie bogatsza w składniki odżywcze w porównaniu do innych sałat. Niezapomniana w towarzystwie ostrych serów pleśniowych i orzechów.

widok z góry na liście sałaty różnych odmian
W ogrodzie można uprawiać różne gatunki sałat

Co warto wiedzieć?

  • Kupując sałatę, zwróć uwagę na jej wygląd. Im bardziej zwięzła główka, tym lepiej. Zewnętrzne liście powinny mieć barwę ciemnozieloną. Im bliżej środka, tym ich kolor powinien być jaśniejszy.
  • Nie sięgajmy po sałatę z nadgnitym głąbem – to wyraźny znak, że sałata zbyt dużo czasu spędziła w sklepie lub na targu i nie jest świeża.
  • Sałaty nie tniemy nożem. Jeśli potrzebujemy rozdrobnić liście, wystarczy je rwać.
  • Warzywo najlepsze jest na surowo.

Przepisy na dania z sałatą

W naszym serwisie znajdziecie wiele inspirujących przepisów, których składnikiem są różne odmiany sałat. Szczególnie polecamy dania takie jak:

Sałata? Kupuj świadomie!

Jak wynika z dotychczasowych rozważań, sałata jest bardzo zdrowa, smaczna i pożywna. By jednak mieć pewność, że wraz z zielonymi liśćmi do naszego organizmu trafia spora dawka witamin i minerałów, musimy kupować sałatę z pewnego źródła (a najlepsze to gospodarstwa ekologiczne, nasz balkon lub ogródek). Zwłaszcza, jeśli chcemy zajadać się sałatą w kwietniu (dotyczy to również innych nowalijek).

Wczesną wiosną młode warzywa rosną w ciemnych szklarniach, bez dostępu do naturalnego światła. A gdy życiodajnych promieni brakuje, wówczas rośliny z trudem pobierają azot z podłoża. A jest on niezbędny do prawidłowego wzrostu roślin. Problem pojawia się wówczas, gdy rolnik będzie chciał nowalijkom „pomóc” i ze szczerym (bądź nie) sercem poda im zbyt duże dawki nawozu. Młode rośliny bowiem pobierają tyle azotu, ile znajdzie się w glebie, nie zaś tyle, ile potrzebują.

zbiór sałaty z własnego ogrodu

Dla sałaty zbieranej od kwietnia do września norma dopuszcza następujące wartości: 2500 mg azotanów na kg (dla roślin z gruntu) oraz 3500 mg azotanów na kg (dla szklarniowych). Sałata zimowa może zgromadzić ich aż 4500 mg/ kg. I choć azotany nie są magazynowane przez nasz organizm (są wydalane z moczem w ciągu 8 h), to jednak w przemianach metabolicznych mogą redukować się do azotynów (a te mogą już prowadzić do zatrucia, zwłaszcza u najmłodszych). Warto więc wczesną sałatę traktować z dużym dystansem, podobnie jak inne nowalijki.

Uprawa sałaty. Dlaczego warto?

Podpowiadamy jednak, że sałata jest stosunkowo prosta w uprawie. W doniczkach postawionych na parapecie można wysiać nasiona lub posadzić w nich sadzonki (w tym przypadku na „plony” nie będziemy musieli długo czekać). Więcej na ten temat w artykule „Uprawa sałaty krok po kroku„.

Sałatę przez lata ignorowano, traktując ją jedynie jako element dekoracyjny. Nadszedł czas, gdy zielone warzywa stały się wyznacznikiem zdrowia i dobrego samopoczucia. Sałata wraca więc do łask. Jest smaczna, zdrowa i pożywna, a bogactwo jej odmian sprawia, że każdy znajdzie coś dla siebie.

Ten serwis używa cookies. Korzystając z niego wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Sprawdź naszą politykę prywatności.

Żadne materiały z tej strony nie mogą być jakikolwiek sposób powielane bez pisemnej zgody redakcji.