Nowalijki już nas kuszą. Kupimy je na lokalnym targu i w hipermarkecie. Spragnieni świeżych warzyw chętnie po nie sięgamy, ale czy to na pewno dobry pomysł?
Nowalijki. Co to jest?
Nowalijki, warzywa dostępne wczesną wiosną, to młode okazy, które ukazują się po raz pierwszy w nowym sezonie (można je kupić od marca do maja). Zalicza się do nich sałatę, rzodkiewkę, pomidory, młodą marchewkę, szczypiorek, ogórki, natkę pietruszki, cebulę dymkę. Są do kupienia wtedy, gdy jesteśmy już spragnieni po zimie dostępu do świeżych warzyw i owoców. Nie tylko kolorowo prezentują się na talerzu, ale też bardzo dobrze smakują.
→ Przeczytaj również: Rzodkiewki – uprawa ekologiczna (porady i wskazówki)
Jeszcze jakiś czas temu nowalijki wiosenne były długo wyczekiwane. Dziś nie cieszą aż tak bardzo, bo teoretycznie można kupić je przez cały rok w niemal każdym hipermarkecie. Sprowadza się je z krajów o łagodniejszym klimacie, najczęściej z Hiszpanii, Włoch czy Izraela. Są uprawiane w gruncie, w takich samych warunkach agrotechnicznych i klimatycznych jak warzywa z polskiej produkcji. Podlegają też tym samym restrykcjom dotyczącym stosowania nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin (pestycydów). Ze względu na transport są jednak zbierane przed osiągnięciem dojrzałości (proces ten zachodzi albo w trakcie przewozu, albo w specjalnych dojrzewalniach).
→ Przeczytaj również: Nowalijki w kosmetyce. Zadbaj o siebie na wiosnę!
Warzywa nowalijki – ze szklarni czy z gruntu?
Niemal z każdej strony jesteśmy bombardowani informacjami o konieczności spożywania warzyw i owoców. Specjaliści zalecają jeść je do każdego posiłku, niezależnie od pory roku. Dawniej polska kuchnię charakteryzowała sezonowość. Na naszych talerzach pojawiły się produkty, jakie w danym okresie rosły na polach lub były odpowiednio przechowywane lub przetworzone (np. kiszonki). Dziś niemal wszystkimi darami natury możemy cieszyć się przez cały rok, niemniej wielu z nas decyduje się poczekać ze spożywaniem określonych warzyw.
I tak też jest z nowalijkami, które wiosną pojawiają się na lokalnych targach. Są bardzo pożądane, zwłaszcza jeśli ktoś przez całą zimę wstrzymuje się od zakupu importowanych warzyw. Czy jednak sięganie po nowalijki to dobry pomysł? Na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi nie ma.
Wczesną wiosną młode warzywa uprawiane są w szklarniach. Rośliny mają w nich zapewnione specyficzne warunki klimatyczne, jak również ochronę przed wiatrem i mrozami. Niestety, brakuje im też naturalnego światła, co sprzyja gromadzeniu się w roślinie azotanów. I to one w przypadku nowalijek stanowią największe zagrożenie.
Co to są azotany?
Młode warzywa pobierają potrzebny im do prawidłowego wzrostu azot w sposób nieselektywny. A zatem wezmą go tyle, ile się im da, a nie tyle, ile potrzebują. A przy częstym zjawisku przenawożenia jest to ogromny problem.
Azotany (V) występują w roślinach, co jest zjawiskiem normalnym, m.in. jako konsekwencja nawożenia azotowego. Stosunkowo szybko są wydalane z organizmu i nie stanowią dla niego większego zagrożenia. W wyniku procesów zachodzących po zbiorze warzyw (przechowywanie, transport, przetwarzanie) oraz w przewodzie pokarmowym człowieka przekształcają się jednak w toksyczne azotany (III). Wykazują właściwości utleniające, przez co przyczyniają się do powstawania methemoglobiny. Tworzą też potencjalnie rakotwórcze nitrozoaminy, które kumulują się w organizmie.
Najwięcej azotanów jest w warzywach takich jak: szpinak, sałata, kapusta, marchew, rzodkiewka, buraki, szczypiorek. Z kolei najmniej azotanów notuje się w pomidorach i ogórkach.
A może nowalijki w domu?
Dlaczego nie! Nic nie stoi na przeszkodzie, by warzywa takie jak rzodkiewka, sałata czy szczypiorek uprawiać w ogródku lub na balkonie. Urosną nawet w niewielkiej doniczce (ale lubią też skrzynie na warzywa, więc jeśli mamy nawet niewielki wolny obszar w ogrodzie, warto to rozważyć). O tym, jak je uprawiać bez chemii, przeczytasz w naszym serwisie. O tym jak założyć i pielęgnować ogród ekologiczny pisze dla Was Martyna Cieślińska, absolwentka Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie i pasjonatka ogrodnictwa.
Samodzielnie uprawiane nowalijki wiosenne są nie tylko zdrowsze (mamy pewność, że nie są nawożone), ale też dają wiele radości, zwłaszcza dzieciom, które mogą dbać o rośliny i obserwować ich wzrost. Minus jest tylko jeden – na plony trzeba poczekać (choć np. sałaty rosną błyskawicznie i można je zrywać już kilka tygodni po siewie).
Alternatywą jest też uprawa kiełków. Jest bardzo prosta (w słoiku lub kiełkownicy), nie wymaga dużego nakładu pracy i szybko daje plony. Kiełki, np. lucerny czy rzodkiewki, są świetnym dodatkiem do kanapek i sałatek.
Nic się jednak nie stanie, jeśli raz na jakiś czas kupimy na lokalnym targu pęczek rzodkiewek czy sałatę (ale mała uwaga: takie nowalijki w ciąży i w diecie małych dzieci nie są wskazane, ale jeśli masz je z dobrego źródła – jedz na zdrowie!).
Kupuj świadomie!
- Wybieraj wyłącznie te warzywa, które mają jędrna i gładką skórkę.
- Zwróć uwagę na liście, np. w przypadku rzodkiewek. Jeśli będą żółte, może to świadczyć o przenawożeniu warzywa.
- Kupuj nowalijki u zaufanego sprzedawcy lub bezpośrednio od rolnika. Nie bój się pytać o sposób uprawy. Osoby, które uprawiają warzywa w zgodzie z naturą, chętnie rozmawiają o swoich plonach.
- Bardzo starannie myj i obieraj nowalijki. Rób to bezpośrednio przed przygotowaniem posiłku.
- Pamiętaj, że azotany i azotyny rozpuszczają się w wodzie. Dokładne umycie czy półgodzinne moczenie sałaty obniża w niej zawartość azotanów o 20 proc.
- Starannie przechowuj warzywa. Owiń je wilgotną ściereczką lub papierowym ręcznikiem, włóż do lodówki.
- Nie kupuj nowalijek owiniętych w folię. Jeśli nie masz wyboru, usuń ją jak najszybciej.
