Uczulenie na truskawki jest stosunkowo częstą alergią pokarmową, która może dotknąć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Objawy mogą być różnorodne, od łagodnych do potencjalnie zagrażających życiu (reakcja anafilaktyczna zdarza się jednak ekstremalnie rzadko).
Czym jest uczulenie na truskawki?
Uczulenie na truskawki to reakcja alergiczna organizmu na białka zawarte w tych owocach. Układ odpornościowy błędnie identyfikuje te białka jako szkodliwe i wytwarza przeciwciała IgE. Przy ponownym kontakcie z truskawkami dochodzi do uwolnienia histaminy i innych substancji chemicznych, które wywołują różne objawy alergiczne.
→ Więcej o uczuleniu na truskawki przeczytasz w serwisie mamywsieci.pl.
Różnica między alergią a nietolerancją truskawek
Podstawowa różnica między alergią a nietolerancją truskawek leży w mechanizmie reakcji organizmu i zaangażowanym układzie.
W przypadku alergii na truskawki reaguje układ odpornościowy. Organizm błędnie rozpoznaje białka truskawek (alergeny) jako szkodliwe i wytwarza przeciwko nim przeciwciała IgE. Towarzyszące temu objawy mogą być nagłe i potencjalnie poważne. Rozpoznanie alergii na truskawki opiera się na testach skórnych, badaniach krwi (poziom IgE) i doustnych próbach prowokacyjnych pod kontrolą lekarza alergologa.
Z kolei nietolerancja truskawek to problem z układem trawiennym, a nie z układem odpornościowym. Organizm ma trudności z trawieniem lub przyswajaniem składników truskawek. Może to być spowodowane brakiem enzymów trawiennych lub nadwrażliwością na związki chemiczne w truskawkach (np. salicylany, histaminę).
→ Przeczytaj również: Jak przechowywać truskawki?
Objawy nietolerancji są zazwyczaj łagodniejsze i dotyczą głównie układu pokarmowego (wzdęcia, gazy, bóle brzucha, biegunka). Mogą pojawić się z opóźnieniem (kilka godzin po spożyciu truskawek). Czasami mogą wystąpić objawy skórne (np. łagodna wysypka) lub bóle głowy. Ich nasilenie nierzadko jest uzależnione od ilości spożytych truskawek. Mniejsza ilość może być tolerowana, a większa wywołać dolegliwości.
Diagnozowanie nietolerancji jest trudniejsze i często opiera się na eliminacji podejrzanego pokarmu z diety i obserwowaniu objawów (dieta eliminacyjna). Można też przeprowadzić testy na nietolerancje pokarmowe, ale ich wiarygodność jest różna i nie są standardowo zalecane przez alergologów.
Czy truskawki ekologiczne mogą nie uczulać, a konwencjonalne tak?
Różnica między truskawkami ekologicznymi a konwencjonalnymi może wpływać na reakcję alergiczną, ale nie chodzi tu o sam owoc, tylko o to, co się na nim znajduje. U niektórych osób występuje alergia na truskawki (reakcja na białka, np. Fra a 1). W takim przypadku zarówno ekologiczne, jak i konwencjonalne truskawki mogą wywoływać objawy uczulenia.
→ Sprawdź, jak myć truskawki
Trzeba jednak pamiętać, że truskawki konwencjonalne często zawierają pozostałości pestycydów. U osób wrażliwych mogą one wywoływać reakcje skórne lub inne objawy nadwrażliwości, które nie są typową alergią pokarmową, ale mogą ją przypominać. Owoce z upraw konwencjonalnych bywają traktowane środkami konserwującymi, które mogą u niektórych osób działać drażniąco.
Część osób nie ma typowej alergii, a raczej nadwrażliwość na chemikalia obecne na powierzchni owoców. W takich przypadkach ekologiczne truskawki bywają lepiej tolerowane.
Objawy uczulenia na truskawki
Objawy uczulenia na truskawki mogą być różne i dotyczyć różnych układów organizmu. Ich nasilenie jest indywidualne.
Najczęściej obserwowane objawy uczulenia na truskawki to:
skórne:
- pokrzywka: swędzące, czerwone bąble pojawiające się na skórze,
- świąd skóry: uporczywe swędzenie różnych części ciała,
- wysypka: drobne, czerwone plamki lub grudki na skórze,
- obrzęk: opuchlizna warg, języka, twarzy, a czasem także innych części ciała,
- wyprysk (egzema): zaostrzenie istniejących zmian skórnych,
pokarmowe:
- świąd i pieczenie w jamie ustnej i gardle: często występuje w przypadku alergii krzyżowej z pyłkami brzozy,
- obrzęk języka i gardła: utrudniający oddychanie i przełykanie,
- nudności i wymioty,
- bóle brzucha: najczęściej o charakterze skurczowym,
- biegunka,
oddechowe:
- katar,
- kichanie,
- kaszel,
- świszczący oddech,
- duszność,
ogólnoustrojowe:
- zawroty głowy: utrata równowagi i uczucie wirowania.
- nagły spadek ciśnienia krwi: może prowadzić do osłabienia i omdlenia,
- wstrząs anafilaktyczny: objawia się nagłym pogorszeniem samopoczucia, trudnościami w oddychaniu, spadkiem ciśnienia krwi, utratą przytomności.
Przyczyny reakcji alergicznej na truskawki
W chwili obecnej zidentyfikowano cztery alergeny truskawki. Są to białka należące do różnych rodzin, a ich specyficzne właściwości wpływają na rodzaj i nasilenie objawów alergii.
→ Sprawdź, ile kalorii mają truskawki
Najlepiej zbadanymi i najczęściej odpowiedzialnymi za reakcje alergiczne są:
- Fra a 1: Jest to białko z rodziny PR-10 (pathogenesis-related protein 10), homologiczne do głównego alergenu pyłku brzozy Bet v 1. Uczulenie na Fra a 1 jest silnie powiązane z alergią krzyżową na pyłki drzew, zwłaszcza brzozy. Często objawia się zespołem alergii jamy ustnej (OAS, ang. oral allergy syndrom) po spożyciu surowych truskawek. Obróbka termiczna owoców może zmniejszyć lub zlikwidować alergenność Fra a 1. Uczulenie na to białko jest główną przyczyną objawów alergicznych po spożyciu truskawek u mieszkańców centralnej i północnej Europy.
- Fra a 3: Należy do rodziny białek transportujących lipidy (LTP – Lipid Transfer Protein). Alergia na Fra a 3 jest często pierwotnym uczuleniem na truskawki i może powodować poważniejsze reakcje ogólnoustrojowe, w tym anafilaksję. Białka LTP są bardziej odporne na działanie wysokiej temperatury i enzymów trawiennych, dlatego nawet przetworzone truskawki mogą wywoływać reakcje u osób uczulonych na Fra a 3.
- Fra a 4: Jest to profilina, białko wiążące aktynę, które również jest znane jako panalergen występujący w wielu pyłkach roślinnych i pokarmach. Uczulenie na profiliny często wiąże się z zespołem alergii jamy ustnej i może występować w połączeniu z innymi alergiami pyłkowymi i pokarmowymi.
Alergia krzyżowa związana z truskawkami
Alergia krzyżowa związana z truskawkami występuje, gdy układ odpornościowy osoby uczulonej na pewien alergen (zazwyczaj pyłki roślin) reaguje również na podobne białka znajdujące się w truskawkach. Najczęstszym przykładem jest zespół alergii jamy ustnej (OAS) związany z alergią na pyłki brzozy.
Głównym alergenem pyłku brzozy jest białko o nazwie Bet v 1. Truskawki zawierają białko Fra a 1, które jest strukturalnie podobne do Bet v 1. U osób uczulonych na pyłki brzozy, ich układ odpornościowy może rozpoznać Fra a 1 jako alergen i wywołać reakcję alergiczną po spożyciu truskawek.
Objawy alergii krzyżowej są zazwyczaj łagodne. Mogą obejmować świąd w ustach, na języku i w gardle, mrowienie lub pieczenie w ustach, obrzęk warg, języka lub gardła (zazwyczaj niewielki).
Chociaż alergia krzyżowa z pyłkami brzozy jest najczęstsza, istnieją doniesienia o potencjalnych reakcjach krzyżowych truskawek z innymi alergenami, m.in. pyłkami traw, lateksem oraz – ze względu na obecność podobnych białek, np. profilin lub białek transportujących lipidy (LTP) – innymi owocami i warzywami (m.in. jabłkami, brzoskwiniami, selerem, marchwią).
Diagnostyka uczulenia na truskawki
Proces diagnostyczny zwykle rozpoczyna wywiad medyczny. Lekarz szczegółowo pyta o objawy, ich charakter, czas wystąpienia, okoliczności, w jakich się pojawiają (np. po spożyciu truskawek), czas trwania oraz czynniki nasilające lub łagodzące. Ważne jest poinformowanie alergologa o wszystkich innych alergiach (pokarmowych, wziewnych), chorobach współistniejących oraz historii alergii w rodzinie.
Szybkie i powszechnie stosowane badanie w przypadku alergii to testy skórne punktowe (Skin Prick Tests, SPT). Na skórę przedramienia lub pleców nanosi się niewielkie ilości ekstraktów różnych alergenów, w tym truskawek. Następnie skóra w miejscu naniesienia alergenu jest delikatnie nakłuwana. Jeśli pacjent jest uczulony na dany alergen, w miejscu nakłucia w ciągu 15-20 min pojawia się swędzący bąbel i zaczerwienienie. Wielkość bąbla koreluje z poziomem wrażliwości na dany alergen. Testy skórne są wysoce czułe, ale mogą dawać fałszywie pozytywne wyniki.
Można też przeprowadzić badanie krwi, które polega na oznaczeniu w laboratorium stężenia przeciwciał IgE skierowanych specyficznie przeciwko alergenom truskawek (oraz ewentualnie innym alergenom). Podwyższony poziom swoistych IgE może wskazywać na alergię. Badanie krwi jest mniej czułe niż testy skórne, ale jest przydatne w sytuacjach, gdy testy skórne nie mogą być wykonane (np. rozległe zmiany skórne, przyjmowanie niektórych leków przeciwhistaminowych).
„Złotym standardem” w diagnostyce alergii pokarmowych, w tym na truskawki, jest doustna próba prowokacyjna (Oral Food Challenge, OFC). Przeprowadzana jest pod ścisłą kontrolą lekarza alergologa w warunkach zabezpieczenia przeciwwstrząsowego. Pacjentowi podaje się stopniowo zwiększające się dawki truskawek (lub produktu zawierającego truskawki) w odstępach czasowych, obserwując reakcję organizmu. Próba może trwać kilka godzin, a pacjent jest monitorowany pod kątem wystąpienia objawów alergii.
Wynik próby jest uważany za najbardziej wiarygodny, ponieważ bezpośrednio ocenia reakcję pacjenta na spożycie alergenu. Próba prowokacyjna jest szczególnie ważna w przypadkach niejednoznacznych wyników testów skórnych lub badań krwi oraz w celu oceny tolerancji na minimalne ilości alergenu.
Leczenie i postępowanie przy uczuleniu
Mimo zachowania ostrożności, może dojść do przypadkowego spożycia truskawek. W takim przypadku należy postępować zgodnie z zaleceniami lekarza alergologa. Leczenie objawowe może obejmować:
- leki przeciwhistaminowe (w przypadku łagodnych objawów skórnych (pokrzywka, świąd) i kataru),
- kortykosteroidy (w cięższych reakcjach skórnych lub innych objawach),
- leki rozszerzające oskrzela (w przypadku problemów z oddychaniem),
- adrenalina (epinefryna)– przypadku wystąpienia objawów wstrząsu anafilaktycznego konieczne jest natychmiastowe podanie adrenaliny za pomocą autostrzykawki i wezwanie pomocy medycznej. Osoby z wysokim ryzykiem reakcji anafilaktycznej powinny zawsze mieć przy sobie autostrzykawkę z adrenaliną i wiedzieć, jak jej użyć.
Dieta eliminacyjna: jak unikać truskawek w diecie?
Podstawowym i najważniejszym elementem leczenia alergii na truskawki jest całkowite wyeliminowanie truskawek i produktów, które je zawierają, z diety.
Unikanie truskawek może być trudniejsze, niż się wydaje. Mogą one występować w wielu produktach spożywczych, czasami w ukrytej formie.
- Zawsze dokładnie czytaj listę składników na opakowaniach wszystkich produktów spożywczych. Szukaj słów „truskawki”, „aromat truskawkowy”, „koncentrat truskawkowy”, „puree truskawkowe”, „barwnik truskawkowy” oraz innych określeń wskazujących na obecność truskawek.
- Zwracaj uwagę na specjalne ostrzeżenia o alergenach, które często są wyróżnione pogrubieniem, kursywą lub umieszczone w oddzielnej sekcji „Zawiera” lub „Może zawierać”. Producenci mają obowiązek informować o obecności truskawek wśród głównych alergenów.
- Produkty z ostrzeżeniem „może zawierać śladowe ilości” mogły być wytwarzane na linii produkcyjnej, gdzie przetwarzano również truskawki.
- Unikaj jedzenia świeżych truskawek w jakiejkolwiek formie.
- Unikaj napojów o smaku truskawkowym, w tym napojów gazowanych, soków i smoothie, jeśli nie masz pewności co do ich składu.
- Zawsze informuj kelnerów i kucharzy o swojej alergii na truskawki przed złożeniem zamówienia.
- Bądź świadomy swojej alergii. Edukuj swoją rodzinę i przyjaciół.
- Jeśli Twoje dziecko ma alergię na truskawki, upewnij się, że personel w szkole lub przedszkolu jest o tym poinformowany.
Uczulenie na truskawki u dzieci i niemowląt
Uczulenie na truskawki jest jedną z częstszych alergii pokarmowych występujących u dzieci i niemowląt. Podobnie jak u dorosłych jest spowodowane reakcją układu odpornościowego na białka zawarte w tych owocach. Najczęściej identyfikowane alergeny to Fra a 1 i Fra a 3.
Dzieci, których rodzice lub rodzeństwo mają alergie (niekoniecznie pokarmowe), są bardziej narażone na rozwój alergii pokarmowych, w tym na truskawki. Podobnie jak u dorosłych, u dzieci z alergią na pyłki brzozy może wystąpić zespół alergii jamy ustnej po spożyciu truskawek.
Objawy alergii na truskawki u najmłodszych
Objawy alergii na truskawki u dzieci i niemowląt mogą być podobne do tych u dorosłych. Mogą obejmować wysypkę, pokrzywkę, obrzęk, zaostrzenie egzemy (dzieci z atopowym zapaleniem skóry kontakt z truskawkami może nasilić objawy), ulewanie i wymioty, biegunkę (czasami z domieszką śluzu), bóle brzucha, katar i kichanie.
W przypadku podejrzenia alergii na truskawki u dziecka lub niemowlęcia, należy jak najszybciej skonsultować się z pediatrą lub alergologiem dziecięcym. Diagnostyka może obejmować szczegółowy wywiad (lekarz zapyta o czas wystąpienia objawów, ich charakter, związek z podaniem truskawek, inne alergie w rodzinie), dokładne opisanie objawów przez rodzica, testy skórne punktowe (choć reakcje skórne u najmłodszych mogą być mniej wyraźne), oznaczenie stężenia swoistych IgE.
Znaczenie ma też czasowe wykluczenie truskawek z diety matki karmiącej (jeśli niemowlę jest karmione piersią i reaguje na truskawki w jej diecie) lub bezpośrednio z diety dziecka (u starszych niemowląt i dzieci). Następnie lekarz może zalecić ostrożne ponowne wprowadzenie truskawek w celu obserwacji reakcji.
Podstawą leczenia alergii na truskawki u dzieci i niemowląt jest całkowite wyeliminowanie truskawek i produktów je zawierających z diety.
Rodzicu, pamiętaj:
- przy pierwszych objawach sugerujących alergię na truskawki, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem,
- zawsze sprawdzaj skład wszystkich podawanych dziecku produktów,
- jeśli dziecko chodzi do żłobka, przedszkola lub jest pod opieką innych osób, poinformuj ich o alergii i o tym, czego należy unikać,
- jeśli dziecko ma alergię, lekarz powinien opracować pisemny plan działania w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej,
- jeśli lekarz uzna to za konieczne (w przypadku ryzyka reakcji anafilaktycznej), naucz się, jak prawidłowo używać autostrzykawki i zawsze miej ją przy sobie.
Czy przetworzone truskawki są bezpieczne dla alergików?
W przypadku alergii krzyżowej, gdzie głównym alergenem truskawki jest Fra a 1, obróbka termiczna, np. gotowanie, pieczenie czy pasteryzacja, często denaturuje (niszczy strukturę) tego białka. W rezultacie wiele osób z tą formą alergii może tolerować przetworzone truskawki (np. w dżemach, pieczonych ciastach, kompotach), ponieważ alergen staje się mniej reaktywny lub traci swoje właściwości alergizujące.
Jeśli alergia jest pierwotna i dotyczy innych, bardziej stabilnych alergenów, np. Fra a 3, przetworzenie może nie zlikwidować alergenności owoców. Białka LTP są bardziej odporne na działanie wysokiej temperatury i enzymów trawiennych, dlatego nawet przetworzone truskawki mogą wywoływać reakcje alergiczne u osób uczulonych na te alergeny.
Nawet jeśli przetworzone truskawki są tolerowane, zawsze istnieje ryzyko reakcji, zwłaszcza przy większych ilościach lub w przypadku nieznanego stopnia przetworzenia.
Czy uczulenie na truskawki może ustąpić z czasem?
Uczulenie na truskawki, zwłaszcza u dzieci, może ustąpić z czasem. Jest to dość powszechne w przypadku wielu alergii pokarmowych u najmłodszych. Dziecięcy układ odpornościowy wciąż się rozwija i dojrzewa. Z czasem może nauczyć się tolerować białka truskawek, które wcześniej wywoływały reakcję alergiczną.
Znaczenie ma też rodzaj alergenu. Alergie krzyżowe często ustępują szybciej niż pierwotne alergie na truskawki (np. na Fra a 3). Lżejsze formy alergii mają ponadto większą szansę na wygaśnięcie.
