Chrzan kojarzy się z Wielkanocą, ale warto sięgać po niego przez cały rok. Szczególnie doceniają go entuzjaści mocnych smaków i polskiej kuchni. A czy wiesz, że dawniej był ważnym składnikiem diety Wikingów?
Chrzan. Co zawiera?
Wikingowie w trakcie swych długotrwałych, wielomiesięcznych wypraw morskich, z reguły nie cierpieli na szkorbut i inne dolegliwości wynikłe z braku witamin. To wydaje się dziwne, bo żeglarze nierzadko chorowali i umierali z powodu znacznego osłabienia organizmu i ubogiej diety. Co zatem wyróżniało jadłospisy skandynawskich wojowników? Badacze odkryli, że regularnie jadali oni chrzan, którego spore zapasy zabierano na każdą z wypraw.
Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) to gatunek rośliny z rodziny kapustowatych.
Współcześnie chrzan jest znanyjako przyprawa do mięs, czasem ryb. Dawniej stosowano go jako naturalny środek kosmetyczny i konserwujący żywność (nie bez powodu dodajemy go dziś do ogórków kiszonych). Do uprawy wprowadzono go dopiero pod koniec XVIII wieku.
W polskiej kuchni chrzan tarty sprawdza się jako dodatek do różnych dań, szczególnie tłustych mięs i kiełbas (z białą kiełbasą smakuje rewelacyjnie). Mało popularna, choć bardzo smaczna, jest z kolei zupa chrzanowa.
Przyprawę tę dodaje się też do wielkanocnego żurku. Podpowiedzi, jak zrobić żurek, znajdziesz w poniższym przepisie. Zachęcamy też do lektury tekstu „Żurek. Tak smakuje tradycja„, z którego dowiesz się, skąd pochodzi ta wyjątkowa zupa i dlaczego to właśnie w Wielkanoc jest tak popularna.
Wielkanocny żurek [przepis]
Składniki
- 400 g wędzonych żeberek
- 2 l wywaru z wędzonki
- sól, pieprz
- liście laurowe
- majeranek
- 5 łyżek śmietany
- 1 marchewka
- kawałek korzenia pietruszki
- kawałek selera
Przygotowanie
- Do garnka wlać 2,5 l wody, dodać obrane warzywa i mięso wędzone. Gotować ok. 50 min.
- Do gorącego wywaru z wędzonki dodać przyprawy oraz przygotowany zakwas (do smaku)
- Jeśli ktoś chce gęsty żurek, można zaprawić zupę 2 łyżami mąki.
- Pod koniec gotowania dodać śmietanę i doprawić do smaku solą, pieprzem i majerankiem.
- Białe kiełbaski podgrzać w wodzie. Mięso z kości wędzonych pokroić na mniejsze kawałki i wrzucić do żuru. Żurek podawać z gotowanym jajkiem, białą kiełbasą i mięsem z wędzonki.
Za największych smakoszy chrzanu uchodzą jednak Amerykanie. Do miana jego światowej stolicy pretenduje miasteczko Collinsweell w stanie Illinois. W jego pobliżu pozyskuje się bowiem ponad połowę światowych zbiorów korzeni.
Dlaczego warto go jeść?
- Ma właściwości bakteriobójcze i przeciwzapalne
- Działa antyoksydacyjne
- Zawiera więcej witaminy C niż cytryna
- Obecne w korzeniu chrzanu glukozynolany oraz produkty ich rozkładu – izotiocyjaniany – mają udowodnione działanie antynowotworowe
- W czasie kataru dobrze udrażnia nos i zatoki
- Poprawia trawienie ciężkostrawnych potraw (pobudza wydzielanie soków oraz enzymów trawiennych)
- W jego składzie znajdziemy nie tylko witaminy, ale też cenne minerały, jak choćby magnez, fosfor, siarkę i żelazo
Dawniej starty korzeń chrzanu stosowano też zewnętrznie. Takie okłady były zalecane przy odmrożeniu, rwie kulszowej i reumatyzmie.
Chrzan ekologiczny. Dlaczego warto go wybrać?
Czym różni się chrzan ekologiczny od swoich konwencjonalnych odpowiedników? Po pierwsze sposobem uprawy, w którym, tak jak przy innych uprawach ekologicznych, nie stosuje się nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin. A to dość istotne w tym przypadku, bo korzenie chrzanu z łatwością kumulują substancje aktywne pestycydów oraz metale ciężkie.
I po drugie – przetwórstwem. W słoiczkach z chrzanem, które kupić możemy w każdym sklepie, znajduje się nierzadko spora ilość dodatków do żywności, m.in. zagęstniki, siarczany i konserwanty (np. E211, czyli benzoesan sodu). Nierzadko dodawany jest też pirosiarczynu sodu (E 223), który pełni rolę konserwantu i ma właściwości wybielające.
Na szczęście przy odrobinie wysiłku znaleźć można również produkty wysokiej jakości: ekologiczne lub tradycyjne. Lista składników na etykiecie w ich przypadku jest bardzo krótka. Ogranicza się do korzenia chrzanu, cukru, wody, cytryny (i/lub kwasu cytrynowego), oleju i soli. Przeczytaj, jak rozpoznać produkt ekologiczny.
Nic jednak nie równa się z chrzanem tartym samodzielnie w domu. Jego zapach jest tak intensywny, że nierzadko przygotowywano go w przeciągu lub na dworze. Jeśli to cię nie odstrasza, skorzystaj z naszych podpowiedzi i zaskocz domowników intensywnym smakiem 🙂
Przepis na domowy chrzan
Składniki:
- 300 g korzenia chrzanu (2-3 korzenie)
- sok z cytryny (ok. 3 łyżki) albo ocet jabłkowy
- 4 łyżki wrzącej wody
- łyżeczka cukru
- szczypta soli
W pierwszej kolejności myjemy korzeń, obieramy go ze skórki i raz jeszcze przepłukujemy. Następnie trzemy go na tarce o drobnych oczkach (uwaga: będzie przy tym sporo łez!). Kiedy będziemy mieli już starty chrzan, dodajemy resztę składników i dobrze mieszamy. Wkładamy do wcześniej przygotowanego słoika, dobrze ugniatając. Zamykamy i przechowujemy do miesiąca w lodówce.
Kiedy chrzan działa najskuteczniej?
Korzenie największą wartość leczniczą posiadają jesienią, zimą i wczesną wiosną. Najlepiej wykopywać je po pierwszych przymrozkach, zimą w okresie odwilży, wiosną po ustąpieniu mrozów.
