Czy ekologiczna uprawa marchwi wymaga wiele wysiłku? Okazuje się, że nie. Z pewnością warto się nią zainteresować, bo warzywo to jest nie tylko smaczne, ale i zdrowe. Obfituje w wiele witamin i minerałów.
Marchew jadalna należy do rodziny selerowatych (Apiaceae). Jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wytwarza korzeń oraz rozetę liściową, a w drugim kwiatostan. W ogrodzie warzywnym uznawana za roślinę jednoroczną.
Marchew zwyczajna (Daucus carota) to warzywo, które znane jest już od starożytności, jednak wtedy jej smak był zupełnie inny. W XVI uzyskano odmiany, które posiadają słodkawy smak, i dopiero wtedy marchew podbiła rynek warzywny.
Marchew posiada wiele witamin A, C, B, B2, E, PP, H, K, a także potas, wapń, fosfor, żelazo, magnez, kwas foliowy. Barwnik znajdujący się w marchwi – beta karoten – to związek, który wyjątkowo pozytywnie wpływa na naszą skórę.
Marchew to dietetyczna, lekkostrawna i smaczna roślina, którą można spożywać zarówno na surowo, jak i gotowaną. Ma działanie przeciwpasożytnicze i przeciwcukrzycowe, pozytywnie wpływa na układ trawienny oraz krwionośny. Nic zatem dziwnego, że jest nieodłącznym elementem warzywnej rabaty.
Ekologiczna uprawa marchwi krok po kroku
Uprawa marchwi nie jest zbyt skomplikowana. Preferuje podłoże lekkie, piaszczysto-gliniaste, najlepiej próchnicze. Lubi miejsca ciepłe i słoneczne, bo dzięki temu zwartość cukru i karotenu w roślinie będzie większa. Sprzyja jej niewielka zawartość azotu w glebie oraz pH od 6 do 6,8.
Miejsce pod wysiew marchwi powinno być odchwaszczone, dokładnie przekopane, spulchnione, a na koniec wyrównane. Pamiętajmy o tym, aby w tym samym miejscu sadzić marchew co 3 lata, zmniejszymy tym samym występowanie na naszej plantacji wielu chorób i szkodników.
Chcesz ekologicznie uprawiać marchew? Sprawdź, która odmiana sprawdzi się najlepiej.
Korzystne warunki przy uprawie marchwi są niezwykle ważne, gdyż od tego zależy jej wygląd i zdrowotność, a także skład substancji odżywczych zawartych w korzeniu. Zbyt ciężkie i wilgotne podłoże powoduje rozwidlanie się korzeni marchwi, podobnie działa uprawianie jej w pierwszym roku po zastosowaniu obornika.
Ekologiczna uprawa marchwi obejmuje odpowiednie zmianowanie. Warzywo to uprawia się przeważnie jako plon główny, rzadziej jako poplon. Powinno się je sadzić w drugim, a najlepiej w trzecim roku po zastosowaniu obornika. Zalecana dawka to 20-40 kg na 10m2, którą najlepiej zastosować na jesień, rok lub dwa lata przed uprawą marchwi.
Marchew warto sadzić w glebie, w której wcześniej rosły, m.in. dynia, kapusta głowiasta biała, cebula czy cukinia. Warto wysiewać ją na podłożu, na którym jesienią przeorano nawozy zielone.
Kompost w tym wypadku stosuje się bezpośrednio przed wysiewem. Ogólna dawka kompostu dla warzyw to ok. 3-5 kg na m2. Wszystko zależy jednak od zapotrzebowania gleby, jaką posiadamy pod uprawę.
Marchew ma duże potrzeby potasowe, aby je uzupełnić dobrze jest zastosować nawożenie popiołem drzewnym. Jest to metoda ekologiczna, a zarazem bardzo skuteczna.
Dowiedz się, jak w sposób ekologiczny uprawiać koper, sałatę, jarmuż i szpinak.
Czas i sposób siewu marchwi
Marchew jest warzywem, które sieje się wprost do gruntu. Termin zależy od odmiany oraz od tego, na jakim czasie zbioru nam zależy. Czas wysiewu marchwi trwa od marca do czerwca. Pamiętajmy jednak o tym, aby pierwszy wysiew dokonywać wtedy, gdy ziemia ogrzeje się do temperatury 7°C.
Rozpoczynając siew, dobrze jest wyznaczyć sobie rzędy na poletku, gdzie będzie nasza uprawa. Nasiona umieszcza się w glebie na głębokość 1-2 cm, w rzędach co 15-30 cm. Taki układ pozwala na swobodny wzrost korzeni.
Interesująca jest uprawa marchwi na redlinach (jest to usypany sadzarką wał ziemi, na którym sadzi się nasiona). Taka uprawa zabezpiecza warzywo przed atakiem chwastów, a także wyrównuje nasz plon. Rzadko jednak stosuje się ją w hodowlach amatorskich.
Po wysiewie marchew wymaga obfitego podlewania. Nie zapominajmy o odchwaszczaniu oraz regularnej lustracji okazów.
Korzystne i niekorzystne sąsiedztwo dla marchwi
Przy uprawie marchwi niezwykle ważne jest zmianowanie. Nie powinno się jej sadzić częściej niż co 3 lata na tym samym miejscu, to samo tyczy się sadzenia jej po roślinach z tej samej rodziny, czyli selerowatych (seler, koper, fenkuł, pasternak, pietruszka). Zapobiega to zjawisku zmęczenia gleb, jak i zmniejsza ryzyko pojawienia się na naszej uprawie chorób i szkodników.
Marchew posiada średnie wymagania pokarmowe. Wysiewajmy ją po roślinach o płytkim systemie korzeniowym, gdyż ona sama korzeni się głęboko. Lubi towarzystwo szczypiorku, cebuli czy czosnku. Warzywa te zmniejszają występowanie na danym polu szkodnika, połyśnicy marchwiankowej. Marchew dobrze czuje się także w towarzystwie grochu, pora, pomidorów, rzodkiewki oraz ziół, m.in. mięty pieprzowej, szałwii lekarskiej czy majeranku. Dobrze wpływa na jej plantacje sąsiedztwo truskawek, bo zmniejszają one zachorowalność na szarą pleśń. Marchew nie lubi towarzystwa kopru.
Pielęgnacja uprawy marchwi
Marchew podczas całego procesu wegetacji wymaga regularnego odchwaszczania, podlewania oraz spulchniania międzywęźli. Ziemia powinna być wilgotna, ale nie nadmiernie mokra, gdyż może to doprowadzić do rozwoju chorób grzybowych.
Jeżeli naszą plantacje marchwi zakładamy bardzo wcześnie, do momentu wytworzenia 2-3 liści pole można okryć agrowłókniną. Jeśli podczas uprawy zaobserwujemy zbyt gęsty wysiew, należy dokonać zabiegu przerywania. Roślina dzięki temu będzie miała więcej miejsca do wzrostu. Przerywanie możemy wykonywać kilkukrotnie w ciągu całego okresu uprawy.
Dobrze jest obficie podlać okazy, których będziemy się pozbywać, dzięki temu usuniemy całą roślinę, a nie tylko nać. Jeżeli nasza gleba wymaga wapnowania, należy je wykonać rok przed założeniem plantacji marchwi, gdyż wykonanie tego zabiegu tuż przed wysiewem nasion spowoduje zaburzenia we wzroście roślin.
Najczęstsze choroby i szkodniki oraz ekologiczne metody ich zwalczania
– czytaj więcej w tekście „Najczęstsze choroby i szkodniki marchwi oraz ekologiczne metody ich zwalczania” na stronie Ekologicznego Poradnika Księżycowego.
Czas zbioru marchwi
Czas zbioru marchwi zależy przede wszystkim od odmiany. Okres wegetacji tej rośliny to od 70 nawet do 130 dni u odmian późnych.
Odmiany wczesne zbiera się w miarę dojrzewania oraz zapotrzebowania na warzywo. Zbiór odmian późnych przeważnie przypada jesienią, czyli pod koniec września lub w październiku. Należy zdążyć przed pierwszymi przymrozkami, gdyż korzenie które są przemrożone słabo się przechowują i gniją.
Aby roślina prawidłowo się przechowywała, warto zbierać tylko i wyłącznie okazy dojrzałe, zdrowe, nieuszkodzone i to podczas bezdeszczowej pogody. W amatorskiej uprawie marchew zbiera się ręcznie poprzez podważenie korzenia i wyrwanie go z ziemi. Następnie urywa się nać tuż przy korzeniu. Przy wielohektarowych uprawach do zbioru wykorzystywane są specjalne kombajny jednorzędowe, które z powodzenie radzą sobie ze zbiorem tego warzywa.
Warunki przechowywania
Marchew jak każde warzywo korzeniowe wręcz stworzone jest do przechowywania. Jednak aby długo cieszyć się swoimi zbiorami, należy warzywa przechowywać w odpowiednich warunkach.
Dobrym pomysłem jest umieszczenie marchwi w lodówce, najlepiej w odpowiednich pojemnikach. Pamiętajmy jednak o tym, by w miejscu gdzie będziemy ją trzymać, temperatura wynosiła ok. 0-2°C.
Marchew jest dość czuła na produkcje etylenu przez owoce, co powoduje przyspieszanie procesu starzenia się warzywa. Dodatkowo powoduje on powstawanie w korzeniach izokumarny – substancji, która powoduje gorzki smak warzywa. Starajmy się więc separować ją od owoców, zwłaszcza od jabłek.
Bardziej efektywną opcją przechowywania jest piwnica lub spiżarnia, gdzie również temperatura powinna oscylować powyżej zera, a wilgotność powietrza powinna wahać się w granicach 95-98%.
Aby przygotować marchew do przechowywania należy pozbyć się naci oraz oczyścić korzenie z ziemi. Jeżeli bierzemy pod uwagę przechowywania w piwnicy w skrzyniopaletach czy skrzyniach, dobrze poszczególne warstwy marchwi przesypać suchym piaskiem. Zwiększa to wilgotność, co jest bardzo ważne podczas przechowywania.
Dzięki odpowiednim warunkom marchew w lodówce może przetrwać nawet do 3 miesięcy, a w piwnicy czy spiżarni (o ile pomieszczenia te są dobrze wietrzone) nawet dwa razy dłużej.
Jeżeli posiadamy duże zbiory i zależy nam na jeszcze dłuższym czasie przechowywania, wtedy dobrze jest zainwestować w specjalnie chłodnie z kontrolowaną atmosferą. Jedną ze starych metod przechowywania marchwi jest też kopcowanie.
Kopce to wykopane w ziemi doły (o szerokości 40-50 cm i głębokości 50-60 cm), do których wkłada się warzywa, przysypując warstwą piaszczystej ziemi. Na samym wierzchu umieszcza się 5 cm warstwę gleby (uklepanej). Z chwilą pierwszych przymrozków, gdy ziemia lekko zmarznie, wykonuje się okrycie ze słomy (20-30 cm). Na koniec wszystko ponownie przysypuje się ziemią.
Marchew nadaje się również do mrożenia. Warzywa przed umieszczeniem w zamrażarce nie trzeba blanszować. Najlepiej tylko ją umyć i dobrze osuszyć oraz pokroić w mniejsze kawałki.
Przykładowe odmiany marchwi
- ’Ambrosia’ – odmiana o krótkim okresie wegetacji. Często wybierana do upraw amatorskich. Posiada lekko stożkowaty kształt korzenia i intensywną pomarańczową barwę. Nadaje się do spożycia na surowo, jak i do przetwórstwa.
- ’Purple Haze’ – odmiana średnio wczesna. Korzeń posiada z zewnątrz kolor fioletowy, co idealnie kontrastuje z pomarańczowym miąższem. Po ugotowaniu roślina traci kolor.
- ’Nantejska’ – odmiana średnio wczesna. Kształt korzenia jest walcowaty. Miąższ jest niezwykle smaczny i kruchy. Roślina nadaje się do przechowywania.
- ’Amsterdamska’ – odmiana wczesna o walcowatym kształcie korzenia, który posiada czerwonopomarańczowy kolor. Idealnie sprowadza się do bezpośredniego spożycia, jak i do przetwórstwa. Odmiana ta jest odporna na niekorzystne warunki uprawy.
Ciekawostka: Ekologiczna uprawa marchwi jest bardzo ważna dla przetrwania owada, jakim jest paź królowej. Jest to rzadki gatunek z grupy kolorowych motyli.
Bibliografia:
- „Intensywna uprawa marchwi”, J. Rumpel, Wydawnictwo Hortpress.
- „Działka moje hobby, Praca zbiorowa, PWRiL, 1984.
- „Ogród ekologiczny. Porady doświadczonych ogrodników”, Praca zbiorowa, 2007.
- „Rośliny lecznicze, bogate w witaminy, P. Czikow, J. Łaptiew, 1988.
- „Choroby i szkodniki warzyw korzeniowych”, M. Grabowski, J. Nawrocki, E. Kunicki, K. Wiech, Wydawnictwo Plantpress.
- „Allelochemia marchwi (Daucus carota)”, I. Jasicka-Misiak, J. Lipok, [w:] „Biotechnologia”, nr 3, 2000.
- „Marchew. Porównanie wybranych składników chemicznych czterech odmian”, A. Nawirska, A. Król, [w:] „Przemysł Farmaceutyczny i Owocowo-Warzywny”, nr 48, 2004
- „Ziemniaki i marchew z gospodarstw ekologicznych i konwencjonalnych”, G. Rutkowski, [w:] „Przemysł Farmaceutyczny i Owocowo-Warzywny”, nr 49, 2005
- „Polska marchew dla nas i dla Europy, B. Nosecka, [w:] „Owoce, Warzywa, Kwiaty”, nr 20, 2008
- „Ogród biodynamiczny przy domu”, D. Metery, Warszawa, 1993
- „Ekologiczna uprawa warzyw”, J. Tyburski, B. Studzińskiej, 2013
- „Ogólna uprawa roli i roślin w rolnictwie ekologicznym”, J. Tyburski, K. Kostrzewski, 2013
- „Carrots love tomatoes”, L. Riotte, 1998.
- „Botanica’s Organic Gardening”, J. McLeod, 2002.
