Uprawa jarmużu nie jest trudna. Warzywo to (łacińskie nazwy: Brassica oleracea L. var. Sabellica) znane jest od starożytności, jednak wciąż na naszym rynku nie jest go dużo. Najwyższy czas, aby to zmienić.
Jarmuż to silny przeciwutleniacz, ma właściwości przeciwzapalne, bogata jest w witaminy C i K oraz wapń. Jest też doskonałym źródłem żelaza. Regularne spożywanie jarmużu pozowała na obniżenie złego cholesterolu. Pozytywnie wpływa też na wygląd skóry, włosów i paznokci. Jarmuż jest lekkostrawny, dlatego mogą go spożywać osoby starsze i dzieci. A to tylko niektóre z jego zalet. Przeczytaj więcej na temat właściwości zdrowotne jarmużu
Warunki uprawy jarmużu
Jarmuż należy do rodziny kapustowatych (Brassicae). Jest to botaniczna odmiana kapusty warzywnej. Jej uprawa jest wyjątkowo prosta. Toleruje większość gleb w Polsce, nie lubi jednak terenów silnie podmokłych, piaszczystych i kwaśnych.
Najbardziej optymalne stanowiska dla uprawy jarmużu to piaszczysto-gliniaste podłoża, umiarkowanie wilgotne. Roślina preferuje pH obojętne, wysoko zakwaszona ziemia może być przyczyną słabego wzrostu rośliny. Ze względu na głęboki system korzeniowy wspomniane warzywo można uprawiać nawet w okresowo suchych warunkach.
Roślina bardzo dobrze znosi niskie temperatury. Liście jarmużu zbierane po przymrozkach są delikatniejsze i zdecydowanie smaczniejsze. Zawierają więcej cukrów, a mróz pozbawia je goryczki.
W ekologicznej uprawie jarmużu niezwykle ważne są zabiegi, które polegają na przygotowaniu ziemi pod wysiew. Przed uprawą jarmużu ziemia wymaga dokładnego odchwaszczenia, przekopania oraz wyrównania.
Tu nie sadź jarmużu
Pamiętajmy o tym, aby nie sadzić jarmużu w miejscu, gdzie wcześniej uprawiano inne warzywa z rodziny kapustowatych. Roślinie sprzyja nawożenie organiczne (obornikiem). Wykonuje się je na jesień w dawce ok. 20-40 kg na 10m2. Pamiętajmy o tym, aby był dojrzały. Słabo rozłożony obornik może wabić szkodnika, jakim jest śmietka kapuściana.
Dowiedz się, jak w sposób ekologiczny uprawiać koper, sałatę i szpinak.
Obornik może też być źródłem groźnej choroby – kiły kapusty. Dlatego warto posiadać sprawdzone jego źródło. Wszystko też zależy od stanu naszej ziemi.
Jarmuż należy do warzyw, które można uprawiać w pierwszym lub drugim roku po zastosowaniu obornika. Jeżeli nie mamy dostępu do takiego nawozu, z pomocą przychodzi nam kompost. Możemy go stosować jesienią, wiosną, a nawet bezpośrednio przed wysiewem. Najczęściej stosowana dawka to 10kg/m2. Pozytywnie na nawożenie jarmużu wpływają ekologiczne gnojówki z pokrzywy czy wrotyczu.
Czas i sposób siewu jarmużu
Jarmuż jest to roślina, którą można siać jako poplon główny, ale także jako poplon.
Siew jarmużu wykonuje się od połowy maja do mniej więcej połowy czerwca na zbiór letni. (i odpowiednio później na zbiór jesienny). Przeważnie uprawa jarmużu rozpoczyna się na rozsadniku. Nasiona równomiernie siejemy do skrzynki lub doniczki (idealny odstęp to co 1-2 cm), następnie przesypujemy ziemią.
By roślina wzeszła, potrzebuje około 12°C. Wtedy ukazuje się po blisko 5-10 dniach. Gdy rośliny posiadają 1-2 liście, wtedy warto je przepikować do większych pojemników. Po około 1-1,5 miesiąca są gotowe do wysadzenia w pole. Sadzi się je w rozstawie 50-70 x 40-50 cm (niskie odmiany gęściej, a te wyższe rzadziej).
Książkowy termin wysadzenia rozsady do gruntu przypada od 20 czerwca do 10 lipca.
Sprawdź najlepsze dni siewu na cały rok.
Jarmuż długo może rosnąć w doniczce, jeżeli nie posiadamy miejsca na warzywniku. Nasiona można siać też bezpośrednio do gruntu. Jednak jest to rzadko stosowana metoda, choćby dlatego, że wtedy otrzymuje się słabsze rośliny. A dodatkowo zabieramy cenne miejsce, które mogłoby być wykorzystane w tym czasie przez inne rośliny, których wysiew na rozsadnik jest niemożliwy.
Zarówno po siewie na rozsadnik, jak i przy wysiewie roślin do gruntu okazy należy obficie podlać i lustrować. Szybkie usunięcie chorej rośliny z plantacji pomoże nam uniknąć wielu chorób.
Korzystne i niekorzystne sąsiedztwo dla jarmużu
Podstawą doboru sąsiadów przy uprawie jarmużu jest oddalenie go od uprawy innych roślin z rodziny kapustowatych. Zmniejsza to możliwość występowania szkodników czy chorób, na które podatny jest jarmuż. Zmniejszy to również konkurencje o składniki pokarmowe, ponieważ rośliny z tej samej rodziny często mają podobne wymagania.
Jarmuż dobrze czuje się obok cebuli, szpinaku, sałaty, fasoli, marchwi, kukurydzy, grochu, pomidorów. Także kwiaty ozdobne, takie jak nasturcja ogrodowa, nagietek czy aksamitka, sprzyjają uprawie jarmużu, gdyż odstraszają szkodniki roślin kapustowatych.
Najczęstsze choroby i szkodniki oraz ekologiczne metody ich zwalczania
– czytaj więcej w tekście „Najczęstsze choroby i szkodniki jarmużu oraz ekologiczne metody ich zwalczania” na stronie Ekologicznego Poradnika Księżycowego.
Pielęgnacja jarmużu
Zabiegi pielęgnacyjne przy uprawie jarmużu nie są skomplikowane. Roślina wymaga regularnego i umiarkowanego podlewania oraz odchwaszczania. Jeżeli martwimy się o to, że naszym roślinom może zagrażać mróz, warto późną jesienią okryć je słomą czy włókniną.
Jarmuż posiada dobrze rozwinięty system korzeniowy i umiejętnie wykorzystuje substancje odżywcze zawarte w glebie, ale lubi nawożenie. Jeżeli stosujemy ekologiczną uprawę jarmużu powinniśmy postawić na gnojówki, np. z pokrzywy lub ogórecznika lekarskiego.
ekologiczne nawozy nie dość, że wzmacniają roślinę i odżywiają ją, to jeszcze bardzo często odstraszają szkodniki, które mogą zaatakować naszą plantację.
Aby wykonać ekologiczną gnojówkę z pokrzywy potrzebujemy 1 kg liści pokrzywy, który następnie zalewamy 10 l wody i zostawiamy w ciemnym miejscu na 2-3 tygodnie. Pamiętajmy o codziennym mieszaniu nawozu. Po miesiącu gnojówka jest gotowa do stosowania.
Każdą gnojówkę stosuje się w rozcieńczeni 1:10. Jarmuż podlewa się 2-3 litrami takiego roztworu, 2-3 razy w miesiącu od czerwca do sierpnia.
Czas i sposób zbioru jarmużu
Pełny okres wegetacji jarmużu trwa 120-125 dni, wszystko zależy od odmiany oraz od warunków pogodowych. Z racji tego, że roślinę można siać kilka razy w ciągu całego sezonu, zbiór przypada przez całe lato aż do później jesieni.
Jest to warzywo wyjątkowo odporne na mróz, także zbiór wykonuje się nawet zimą. Jeżeli zbieramy jarmuż na własny użytek, przeważnie odbywa się to poprzez sukcesywne uszczykiwanie dolnych liści na roślinie. Warto pamiętać, że najlepsze co do jakości liście zbierane są po pierwszych przymrozkach. Wtedy zbiór należy wykonywać w momencie, gdy liście są suche – nigdy rano, wieczorem ani po ulewnym deszczu.
Przy masowej produkcji jarmużu stosuje się kombajny do ścinania liści. Istnieją specjalnie odmiany, które są przeznaczone właśnie na zbiór maszynowy.
Jarmuż to roślina dwuletnia. Swój pęd kwiatostanowy wypuszcza dopiero na drugi rok. Kwitnie latem, nasiona zbiera się na jesień, najczęściej poprzez ich wyłuskiwanie z kwiatostanów. Posiadają one zdolność kiełkowania przez 5 lat.
Warunki przechowywania jarmużu
Jarmuż najlepiej smakuje świeży. Jest wtedy chrupiący i nie posiada goryczki, którą nabywa wraz z kolejnymi dniami od zbioru. Nie jest warzywem trwałym, jednak można go przechowywać przez kilka dni w lodówce. Pamiętajmy o tym, aby panowała w niej temperatura 7-8°C, oczywiście w tej części, w której trzymamy jarmuż. Jeżeli zależy nam na przedłużeniu czasu przechowywania, nawet do 2 tygodni, wtedy temperatura w lodówce powinna oscylować w okolicach 0°C.
Aby nasza roślina nie zwiędła, warto przykryć ją mokrą ściereczką lub też umieścić w woreczkach z dziurkami. Jarmużu nie należy trzymać z innymi roślinami, gdyż jest on wrażliwy na produkcję etylenu i tym samym szybciej więdnie.
Jarmuż idealnie sprawdza się podczas mrożenia. Umyte i wysuszone liście rwiemy i umieszczamy w woreczkach przeznaczonych do mrożenia warzyw. Podczas tego procesu nie traci on żadnych wartości odżywczych. Jeżeli zależy nam na pięknym zielonym kolorze liści, wtedy przed mrożeniem wykonajmy zabieg blanszowania (liście należy wrzucić na 2 min. do gotującej się wody, następnie chłodzimy je w misce z lodem; po osuszeniu roślina jest gotowa do mrożenia).
Przykładowe odmiany jarmużu
- Scarlet – odmiana o silnie pokarbowanych liściach w kolorze czerwono-fioletowym. Dobrze znosi przymrozki. Ma przeznaczanie zarówno jako roślina użytkowa jadalna, jak i ozdobna.
- Redbor – odmiana o liściach fioletowo-zielonych, jej uprawa jest możliwa przez cały sezon wegetacyjny. Idealna do mrożenia, jak i do świeżego spożycia
- Winterbor – odmiana o niebiesko-zielonych liściach, silnie karbowanych. Surowiec przede wszystkim przeznaczany jest do mrożenia.
Uwaga: Jarmuż najlepiej smakuje zebrany tuż po przymrozkach. Żadne zabiegi – gotowanie, blanszowanie, mrożenie, miksowanie – nie pozbawiają tej rośliny wartości odżywczej.
Literatura na temat uprawy jarmużu
- „1001 porad jak zostać dobrym ogrodnikiem”, P. Greenwood, Warszawa, 2008.
- „Co i jak uprawiać w działkowym warzywniku”, L. G. i E. Kowalewscy, Warszawa, 1988.
- „Słownik roślin użytkowych”, Z. Podbielkowski, PWRiL, Warszawa, 1989.
- „Ogród warzywny przy domu”, E. Sikora, Warszawa, 2011.
- „Jarmuż”, S. Pedersen, Vivante, 2016.
- „Studies on the genetics and physiology of self and cross-incompatibility in the common cabbage (Brassica oleracea L. var. capitata L.), Y. Kakizaki, Japanes Journal of Botany, nr 5, 1930.
- „Choroby i szkodniki warzyw kapustnych”, M. Grabowski, K. Wiech, Plantpress, Kraków, 2009.
- „Uprawa warzyw na nasiona, M. Orłowski, P. Słodkowiski, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Szczecinie, 2003.
