Jak rośnie brokuł – warzywo z rodziny kapustowatych o wielu prozdrowotnych właściwościach? Czy jego uprawa uda się w przydomowym ogrodzie? I jak się za nią zabrać bez udziału chemii? Przeczytajcie nasze porady.
Jak rośnie brokuł?
Brokuł to warzywo przypominające kalafiora. Jest od niego jednak bardziej wyraziste w smaku i ma intensywnie zielony kolor. Do Polski przybył najpewniej wraz z królową Boną, jednak długo musiał czekać na uznanie. Na szerszą skalę zaczęto go uprawiać w latach 60. XX wieku.
Dziś Polska jest 4. producentem brokułów w Europie.
→ Przeczytaj również: Jak ugotować brokuły?
Dlaczego warto uprawiać brokuły?
Brokuły to warzywa niezwykle cenne dla zdrowia. Zawierają sulforafan, substancję o działaniu przeciwnowotworowym, która pozytywnie działa również na wzrok. Jego największe stężenie notuje się w kiełkach brokułu, które można bez problemu uprawiać w domu. Rosną szybko (w ciągu 3-4 dni), a do ich uprawy potrzebny jest słoik lub kiełkownica.
→ Przeczytaj również: Jak wyhodować kiełki?
W brokule jest też sporo witaminy C, a także wapnia, potasu, żelaza i fosforu. Jest to warzywo lekkostrawne: w 100 g jest tylko 36 kalorii.
→ Przeczytaj również: Produkty bogate w żelazo [lista top 10]
Spożywanie brokułu polecane jest osobom, które pragną pozbyć się nagromadzonej w organizmie tkanki tłuszczowej. Pamiętać o nim powinni również ci, którzy zmagają się z chorobami serca, niedoborem wapnia, wysokim cholesterolem, anemią czy artretyzmem.
Brokuł: jak uprawiać?
Brokuł zwyczajny jest to warzywo jednoroczne. W tym samym roku pojawiają się zarówno części generatywne, jak i wegetatywne. Najczęściej spożywamy kwiatostan, potocznie nazywany różą, ale warto wiedzieć, że jadalne są tez liście i łodyga.
Na pewno uprawa brokułów wymaga trochę więcej pracy niż marchew czy pietruszka, stąd początkujący ogrodnicy rzadko mają to warzywo na swoim polu. Kiedy jednak nabiorą wprawy, nierzadko zabierają się za jego uprawę.
Jak uprawiać brokuły [podstawowe informacje]
- Warzywo to potrzebuje stanowiska ciepłego, słonecznego, osłoniętego od wiatrów.
- Źle znosi okresowego zalewania i długotrwałej suszy (długi brak opadów szybko prowadzi do więdnięcia rośliny, z kolei zbyt duża wilgotność sprzyja chorobom grzybowym).
- Lubi podłoże żyzne, przewiewne, o dużej zawartości próchnicy.
- pH gleby powinno oscylować w granicy 6,5-7 (jeżeli posiadamy podłoże kwaśne, konieczne jest wapnowanie, gdyż w niskim pH brokuł bardzo szybko zostanie zaatakowany przez kiłę kapusty).
- Brokuł uprawia się z rozsady (okres produkcji trwa około 5 tygodni do nasadzeń wczesnych i 3-4 tygodnie na terminy letnie i jesienne)
- Ziemia pod rozsadę powinna być dokładnie oczyszczona z resztek pożniwnych, przekopana oraz wyrównana. Zachowanie odpowiednich warunków od początku uprawy zmniejsza ryzyko wielu chorób.
By uprawa brokułów zakończyła się powodzeniem konieczne jest nawożenie, oczywiście podczas uprawy ekologicznej mówimy o nawożeniu organicznym.
Brokuł posiada wysokie wymagania pokarmowe, ponieważ wytwarza dużą masę wegetatywną. Zalecana jest uprawa brokułów w pierwszym roku po zastosowaniu obornika na jesień (na glebach bardzo żyznych w 2-3 roku po oborniku). Dawka to mniej więcej 30-40 t/ha. Istnieje możliwość zastosowania również kompostu na wiosnę w dawce 10-15 t/ha. Takie wzmocnienie pola bardzo pozytywnie wpływa na całą uprawę.
Odmiany brokułu
- ’Batory’ – odmiana średnio późna, tworzy wysokiej jakości róże, zbite i kształtne. Posiada dużą tolerancję na jamistość głąba. Nadaje się zarówno na na rynek świeży, jak do przemysłu. Jest odporny na stresowe warunki.
- ’Ironman’ – odmiana ta posiada silny system korzeniowy. Jest odporna na choroby bateryjne i grzybowe. Nadaje się zarówno na świeży rynek, jak i do przemysłu.
- ’Lord’ – odmiana wczesna, roślina jest wysoka, różyczki są kształtne i wyrównane. Idealnie nadaje się do mrożenia. Posiada dużą odporność na mączniaka rzekomego oraz na mokrą zgniliznę bakteryjną.
- ’Monaco’ – bardzo popularna odmiana, późna. Posiada zbitą, ciężką różę. Polecana na świeży rynek oraz do mrożenia.
Brokuł: sadzenie
Nie da się określić dokładnego terminu siewu brokułu, bo wszystko zależy od odmiany i sposobu uprawy. Wyróżnia się odmiany wczesne, średniopóźne i późne. Wczesne odmiany na zbiór letni sieje się już w lutym, późne na zbiór jesienny – w maju/ czerwcu.
Rozsady najlepiej przygotować w skrzynkach lub wielodoniczkach (ich optymalna średnica 2,5-3 cm). Podłoże powinno być żyzne, przewiewne i umiarkowanie wilgotne (najlepszy byłby substrat torfowy). Nasiona umieszczamy po 2-3 w dołkach. Roślina zaczyna kiełkować po 5-10 dniach. Pamiętajmy o tym, aby temperatura w pomieszczeniu, w którym będziemy je przechowywać, oscylowała wokół 12-14°C.
Po ok. 3 tygodniach brokuł można przepikować do większych doniczek (ten zabieg nie jest konieczny, jeżeli początkowe pojemniki były wystarczająco duże). Przed wysadzeniem do gruntu rozsadę dobrze jest hartować. Takie przyzwyczajanie brokułu do nowych warunków zmniejsza szok termiczny.
Rozsadę na zbiór wczesny wysiewa się do gruntu w kwietniu, natomiast na zbiór jesienny w lipcu (graniczna optymalna temperatura wysadzania brokułu to 18-26°C). Rośliny w polu umieszczamy głębiej niż rosły w doniczkach (najlepiej po najmłodsze liście). Zalecane rozstawy to:
- 62,5 cm x 40-50 cm,
- 67,5 cm x 40-50 cm,
- 75 cm x 35-40 cm.
Wysadzone rośliny należy dokładnie podlać (i robimy to regularnie przez cały okres uprawy). To samo dotyczy odchwaszczania oraz spulchniania międzywęźli. Jeżeli nie będziemy dbać o naszą plantację, bardzo szybko pojawią się na niej chwasty, które są nośnikami szkodników i chorób. I to bez zależności od odmiany.
Uprawa brokułu z nasion jest możliwa. Robi się to na przełomie czerwca i lipca. Trzeba jednak pamiętać, że choć roślina będzie odporniejsza na suszę, plon może być zdecydowanie mniejszy.
Jakie sąsiedztwo warzyw będzie odpowiednie?
W ekologicznej produkcji ważna jest wiedza, jakie warzywa sadzić obok siebie.
Nie zaleca się, aby uprawa brokułu w gruncie była w miejscu, gdzie wcześniej rosły inne rośliny z rodziny kapustowatych, gdyż powoduje to nagromadzanie się chorób i szkodników. Przerwa w uprawie na tym miejscu powinna wynosić 4 lata.
W bliskim sąsiedztwie mogą natomiast rosnąć groch zwyczajny, fasola zwyczajna, buraki, seler korzeniowy, seler liściowy, rzodkiewka, pomidory. Uprawie sprzyjają także: bazylia, tymianek i kolendra. Nieprzyrządzanym sąsiedztwem dla brokułu są natomiast cebula zwyczajna, kalafior, kapusta głowiasta, czosnek i szczypiorek.
Dobrym przedplonem dla brokułu są ogórki, gatunki cebulowe, korzeniowe, psiankowate, bobowate i zboża.
→ Przeczytaj również: Kiedy siać ogórki, pomidory i inne warzywa? I o czym trzeba pamiętać?
Uprawa brokułów – pielęgnacja
Uprawa brokułów jest dość wymagająca. Roślina podczas całej uprawy potrzebuje wielu zabiegów, które pomogą jej w prawidłowym wzroście. Należy przez cały okres wegetacji dbać o odchwaszczanie, regularne podlewanie oraz przerzedzenie, jeżeli obserwujemy zbyt gęstą ilość roślin.
Dobrą metodą jest ściółkowanie uprawy korą lub liśćmi. Dzięki temu utrzymujemy idealną wilgotność podłoża oraz unikamy zarastania pola przez chwasty. Brokuł jest dość wrażliwy na spadki temperatur, dlatego jeśli uprawiamy odmiany późne, możemy je okryć słomą lub agrowłókniną.
Jeśli chcemy uprawiać brokuły w ekologiczny sposób, pamiętajmy, że są one dość silnie narażone na działanie szkodników w momencie wysadzenia okazów do gruntu. Można od samego początku przykryć rośliny delikatną, gęstą siatką lub firanką, aby uniknąć ich ataku.
Czas i sposób zbioru
Czas zbioru brokułu zależy od odmiany. Pierwsze zbiory mogą odbywać się już w lipcu, te najpóźniejsze nawet w październiku.
Najczęściej w uprawie amatorskiej brokułu zbiór jest stopniowy. Przypada na czas, gdy małe pąki kwiatów są ściśle zamknięte. Jeśli pęcznieją, a płatki żółkną, wtedy najlepiej odciąć róże od łodygi, bez względu na jej wielkość. Po odcięciu róża sama rozwinie boczne pędy w kątach liści. Róże z własnej ekologicznej uprawy są o wiele mniejsze niż te sklepowe.
Sam zbiór wykonuje się ręcznie (najlepiej wcześniej rano i przy pochmurnej, ale bezdeszczowej pogodzie). Polega on na odcięciu róży tuż przy końcu łodygi, pozostawiając krótki głąb. Warzywo odcina się ostrym nożem, tak aby sprawnie przebić się przez łodygę, a nie miażdżyć ją.
Jeżeli posiadamy wielohektarowe uprawy brokułów, do zbioru można wykorzystać kombajn. I w takim wypadku jednak potrzebna jest praca rąk ludzkich (chodzi tu głównie o przenoszenie róży na przyczepy, bo maszyna ucina róże i wyrzuca je na ziemię).
→ Zobacz przepis na kotlety z brokułu i pieczarek
Jak przechowywać brokuły?
Brokuły należą do warzyw nietrwałych. Jeśli nie są odpowiednio przechowywane bardzo szybko więdną, a róże robią się żółte. I choć warzywo nadal jest jadalne, traci na swoim wyglądzie (mniej ma też substancji odżywczych), przez co bywa wyrzucane.
Idealnie jednak nadają się do mrożenia. Jeśli więc mamy świeży brokuł, a nie mamy pomysłu, co z nim zrobić, warto podzielić róże na mniejsze różyczki o średnicy 3-5 cm, zblanszować, umieścić w worku do mrożenia i zamrozić.
Warto wiedzieć, że brokuły lubią zimno, więc powinno się je przechowywać w warunkach chłodniczych. Są też bardzo wrażliwe na działanie etylenu (gaz ten wpływa na przyśpieszenia otwierania pąków i żółknięcie róż), stąd nie należy ich przechowywać w bliskim sąsiedztwie owoców, np. jabłek, gruszek, moreli, śliwek, melonów, awokado, bananów i pomidorów.
→ Zobacz przepis na pesto brokułowe z nasionami pinii
Dlaczego brokuły sprzedaje się w folii?
Brokuły w marketach nierzadko sprzedawane są w folii. Jest to celowy zabieg, który ma na celu zahamowanie procesu starzenia się warzywa i ogranicza utratę wody.
Bibliografia
- „Ekologiczny ogród”, J. Woźniak, Buchmann 2013,
- „Brokuł – król warzyw”, A. Miśkowiec, „Panacea”, nr 3, 2013,
- „Brokuł od wiosny do jesieni”, A. Grabowska, E. Kunicki, Plantpress, Kraków 2013,
- „Choroby i szkodniki warzyw kapustnych”, M. Grabowski, K. Wiech, Plantpress, Kraków 2009,
- „Brokuł – nowy surowiec do zamrażalnictwa”, G. Rutkowski, „Chłodnictwo”, nr 12, 1996
- „Niektóre składniki warzyw i owoców o wysokiej wartości biologicznej”, J. Lipecki, A. Libik, Katedra Sadownictwa UR w Lublinie, Katedra Warzywnictwa z Ekonomią Ogrodnictwa AR w Krakowie,
- „Brokuł – nowe odmiany”, I. Babik, „Owoce, Warzywa, Kwiaty”, nr 10, 2004,
- „Instrukcja uprawy brokułu na nasiona metodami ekologicznymi”, K. Górnik, R. Janas, M. Grzesik, Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2014.
