Chłodnik to zupa, o której najczęściej przypominamy sobie latem. Spróbujmy zatem odpowiedzieć na pytania: dlaczego warto je jeść, jakich jego rodzajów można skosztować w różnych krajach i czy istnieją również chłodniki na słodko?
Chłodniki. Dlaczego warto je jeść?
Zupy towarzyszą ludzkości od tak dawna, że historycy nie potrafią ustalić dokładnej daty powstania pierwszego przepisu na to danie (mówi się o śladach przygotowywania zup nawet sprzed 8 tys. lat, choć faktyczne pierwsze ich spożycie mogło mieć miejsce dużo wcześniej).
Co najmniej od starożytności większość społeczeństw jest jednak pewna jednego – o ile ciepłe zupy są doskonałym pokarmem dla ciała i duszy w zimne dni, chłodniki świetnie sprawdzają się w czasie upałów.
Dzięki wykorzystaniu warzyw, które mają właściwości „chłodzące”, pomagają lepiej znieść wysokie temperatury. Co więcej, zimne zupy można przygotować bardzo szybko, dzięki czemu oszczędzamy czas, który w ciepłe dni chętnie spędzamy na świeżym powietrzu. W sezonie są też bardzo tanie (→ przeczytaj, jak oszczędzać na jedzeniu i dobrze się odżywiać?)
Zupy na zimno są też zazwyczaj łatwiejsze w przygotowaniu niż te ciepłe – najczęściej wymagają jedynie zmiksowania odpowiednich składników. Chłodniki, jak sama nazwa mówi, są najczęściej przygotowywane na zimno. Brak obróbki termicznej umożliwia zachowanie większej ilości wartości odżywczych, dzięki czemu ten rodzaj zup bardziej służy naszemu zdrowiu. Przeczytajcie też → dlaczego warto jeść zupy?
Artykuł o chłodniku przeczytacie też w letnim numerze Biokuriera (3/2023). Szukajcie go w dobrych sklepach z ekologiczną żywnością. By jednak mieć pewność, że magazyn do nas dotrze, zachęcamy do zamawiania prenumeraty indywidualnej (cena za 5 numerów to 60 zł). Możecie też przeczytać go on-line.
Nie tylko chłodnik litewski!
Zimne zupy są cenione na całym świecie – od karaibskich tropików aż po fiordy Skandynawii. Przygotowuje się je na słodko lub na wytrawnie. Część z nich jest znana na całym świecie, mimo że wywodzą się z jednego kraju lub regionu.
Tak właśnie jest z polskim chłodnikiem litewskim, który pojawia się niemal w każdym internetowym zestawieniu przepisów na zupy na zimno. Wielu z nas najpewniej kojarzy też połączenie smaków młodego buraka, ogórka, koperku i kefiru (lub zsiadłego mleka).
Niemal równie popularny jest francuski vichyssoise, czyli gęsta zupa, stanowiąca właściwie puree z pora, cebuli, ziemniaka, śmietanki i bulionu. Może to smakowitość tej zupy (przyznajcie, że sam przepis brzmi bardzo zachęcająco!) jest przyczyną sporu o jej pochodzenie.
Niektórzy twierdzą, że powstała ona w 1859 roku za sprawą francuskiego szefa kuchni Jules’a Gouffe’a. Inni sądzą, że to Louis Diat, który pracował w New York Ritz-Carlton jest jej autorem, a jego inspiracją była zupa z porów, którą pamiętał z dzieciństwa spędzonego w mieście Vichy (rodowód nazwy tej potrawy).
Sporów nie doświadczył inny popularny chłodnik – węgierski meggyleves, który jest z kolei zupą na słodko. Przygotowuje się go z wiśni i kwaśnej śmietany. Chociaż charakter potrawy kusi, by spożywać ją jako deser, zazwyczaj podaje się ją przed głównymi daniami, co czyni ją odświeżającą alternatywą dla standardowych przekąsek.
Jak zrobić chłodnik z pomidorów?
Składniki:
- 1 kg pomidorów
- 3 ząbki czosnku
- 1 cebula
- świeża bazylia
- 2 łyżki masła klarowanego
- 1 szkl. jogurtu naturalnego
- sól, pieprz
- szczypta chilli
Sposób przygotowania:
- Cebulę pokrój w kostkę, czosnek przeciśnij przez praskę. Podsmaż na maśle klarowanym.
- Pomidory obierz ze skórki i pokrój w kostkę.
- Przełóż do garnka, zalej taką ilością wody, aby je zakryło.
- Dodaj podsmażony czosnek z cebulą.
- Gotuj razem do miękkości warzyw, dodaj świeżą bazylię i utrzyj blenderem.
- Dopraw do smaku i włóż do lodówki. Dodaj jogurt naturalny i wymieszaj.
- Podawaj z grzankami.
Autorką przepisu jest Katarzyna Kosmala. Znajdziecie go w książce „Ziołowe smaki„.
Dieta śródziemnomorska a zupy na zimno
Chłodniki są popularne w diecie śródziemnomorskiej. Najbardziej twórczy i pomysłowi w tym zakresie są Hiszpanie, którzy stworzyli najwięcej przepisów na zimne zupy (by wspomnieć o słynnym gazpacho).
Salmorejo jest orzeźwiającą andaluzyjską zupą, która składa się z pomidorowego puree, chleba, czosnku, oliwy i octu. Podaje się ją z jajkami ugotowanymi na twardo i hiszpańską szynką. Co ciekawe, czasem traktuje się ją jako sos do tostów czy omletów.
Porra Antequerana pochodzi z miasta Antequera (okolice Malagi, czyli również Andaluzja) i początkowo była serwowana… na ciepło. Szybko okazało się jednak, że połączenie czerstwego chleba, pomidorów, szynki i kilku innych składników smakuje doskonale również na zimno. Co ciekawe, początkowo przygotowywano ją przy pomocy moździerza lub tłuczka. Obecnie często podaje się ją jako przystawkę, czasami z dodatkiem tuńczyka.
Hiszpańska Andaluzja słynie z jeszcze jednej chłodnikowej receptury – Ajoblanco. Ta migdałowa zupa powstała w średniowieczu, na długo przed sprowadzeniem pomidorów i papryki do Europy. Ajoblanco tradycyjnie przyrządza się z czerstwego chleba, który moczony jest w occie lub wodzie, dużej ilości czosnku i migdałów. Zupę podaje się jako przystawkę, po mocnym schłodzeniu i ozdobieniu prażonymi migdałami. Ten andaluzyjski chłodnik uważany jest za prekursora gazpacho.
Z kolei starożytni Grecy, próbując poradzić sobie z letnim gorącem, wpadli na pomysł przyrządzenia tradycyjnego sosu tzatziki, ale w formie zupy. Ten rodzaj chłodnika składa się głównie z tłustego jogurtu, świeżych ziół i czosnku. Ze względu na to, że potrawa jest bardzo sycąca, rekomenduje się podawanie jej małych porcji z dodatkiem pieczywa lub grzanek, które możesz przygotować z czerstwego chleba.
