Pigwa to owoc, który na surowo może nie zachwyca – jest twarda, cierpka, a nawet nieco trudna do zjedzenia. Ale po obróbce termicznej zmienia się nie do poznania! Zyskuje głęboki smak i intensywny aromat, stając się doskonałym składnikiem różnorodnych przetworów. W polskiej kuchni pigwa króluje zwłaszcza jesienią i zimą, kiedy dojrzewa, dostarczając nam nie tylko solidną dawkę witaminy C, ale także witaminy z grupy B oraz cenne minerały. Sprawdźmy więc, co zrobić z pigwy.
Z pigwy najlepszy sok? Niekoniecznie!
Zanim jednak rozstrzygniemy tę wątpliwość, napiszemy kilka zdań o tym, co to jest pigwa. Okazuje się bowiem, że roślina ta, choć jest jednym z najstarszych gatunków owocowych uprawianych na świecie, wcale nie jest w Polsce tak dobrze znana. Najbardziej ceni się ją w Turcji, Chinach, Argentynie, Maroko i Rumunii, gdzie wiedza o jej potencjale prozdrowotnym jest mocno rozpowszechniona.
Pigwa to roślina, którą można z powodzeniem uprawiać w naszym klimacie. I zdecydowanie warto, bo stanowi piękną ozdobę ogrodu – kwitnie na przełomie kwietnia i maja, ciesząc oko ozdobnymi, delikatnymi i malinowoczerwonymi kwiatami. U progu jesieni dojrzewają jej pierwsze owoce – żółte i aromatyczne.
→ Przeczytaj również: Pasteryzacja w piekarniku krok po kroku
Co to jest: owoc pigwa czy pigwowiec?
Pigwa i pigwowiec, choć należą do tej samej botanicznej rodziny, są zupełnie innymi gatunkami roślin. Pierwsza z wymienionych to drzewo rosnące do 3-5 m wysokości, z kolei pigwowiec to krzew o płaskokulistym przekroju z cierniami. Liście u pigwy mają gładki brzeg i są filcowate, a kwiaty zebrane są pojedynczo i przypominają kwiaty jabłoni.
Jednak najbardziej widoczna jest różnica w owocach. W przypadku pigwowca są wielkości orzecha włoskiego i mają twardą skórkę, która jest lepka. Nadają się na przetwory: kompoty, dżemy, galaretki, nalewki. Można je kroić w cienkie plasterki i używać zamiast cytryny do herbaty. Ciekawostką jest fakt, że dawniej owoce te wkładano do szafy na bieliznę, by nadać jej ładny, delikatny zapach.
Owoce pigwowca najlepiej jest zebrać przed nadejściem przymrozków. Po przemrożeniu większość owoców spada na ziemię, gdzie nie powinny za długo leżeć. W przyrodzie nic jednak nie gnie. Jeśli o nich zapomnimy, staną się dobrym pokarmem dla ptaków.
Owoce pigwy z kolei są duże, omszone, cytrynowożółte, przypominają kształtem jabłka lub gruszki. Dojrzewają od początku września do listopada. Pokryte są gęstym, wojłokowym omszeniem (tzw. kutner), które ściera się w trakcie dojrzewania. Są mało soczyste i twarde, do tego cierpkie w smaku, stąd nie jada się ich na surowo. Po przekrojeniu czy rozdrobnieniu bardzo szybko ciemnieją, za co odpowiada wysoka zawartość związków polifenolowych w roślinie.
Pigwa a pigwowiec – czym się różnią te owoce?
Różnice między tymi owocami widać już na pierwszy rzut oka:
- Pigwa ma większe, żółte owoce, które przypominają jabłka lub gruszki.
- Pigwowiec ma mniejsze, bardziej kuliste owoce, często intensywniej zabarwione.
Smak obu owoców również się różni:
- Pigwa jest wyraźnie kwaśna i cierpka, co sprawia, że rzadko spożywa się ją na surowo.
- Pigwowiec, choć również kwaśny, jest nieco łagodniejszy, co pozwala na jego spożycie w formie surowej – choć nadal z pewną ostrożnością.
Co można zrobić z pigwy?
Smak nieprzetworzonej pigwy jest dość cierpki, jednak po ugotowaniu łagodnieje. Jej aromat jest delikatny, bardzo przyjemny, a naturalna kwasowość i wysoka zawartość pektyn sprawiają, że doskonale nadaje się do tworzenia różnorodnych przetworów. Możesz z niej przygotować dżemy, konfitury, soki, syropy, a nawet nalewki. Każdy z tych przetworów ma swoje unikalne zastosowanie – od słodkich dodatków do herbaty, po wykwintne akcenty do mięs i serów.
Owoce pigwy doskonale nadają się do wytwarzania różnego rodzaju galaretek, dżemów i konfitur, które stanowią doskonały dodatek, np. do herbaty. W tym celu najlepiej jest wykorzystywać te najbardziej dojrzałe, a nawet przemrożone owoce. Pektyny w nich zawarte umożliwiają zastosowanie pigwy jako środka delikatnie żelującego do przetworów owocowych. Szczególnie dobrze komponują się z jabłkami
– mówi dr Marek Ellnain, autor książek „Nalewki z piwniczki farmaceuty” oraz „Konfekty, morselki, syropy i inne zdrowe łakocie z serwantki farmaceuty”.
→ Przeczytaj również: Jeżówka (echinacea) – piękny kwiat o prozdrowotnych właściwościach
Konfitura z pigwy
Jednym z najczęściej wybieranych przetworów jest konfitura z pigwy. Jej intensywny smak i aromat doskonale komponują się z herbatą, mięsami czy serami. Do jej przygotowania potrzebujesz zaledwie kilku składników:
- pigwy,
- cukru,
- wody.
Aby nadać konfiturze więcej charakteru, warto dodać przyprawy, takie jak cynamon czy imbir. Dzięki temu uzyskasz jeszcze bardziej wyrazisty smak.
Dżem z pigwy
Równie popularny jest dżem z pigwy, który wyróżnia się słodko-kwaśnym smakiem i gęstą konsystencją. Dzięki naturalnym pektynom zawartym w owocu, dżem ten świetnie sprawdza się na:
- kanapkach,
- naleśnikach,
- jako dodatek do ciast.
Dodatek cytryny może jeszcze bardziej podkreślić jego orzeźwiający charakter, nadając mu wyjątkową świeżość.
Galaretka z pigwy
Dla tych, którzy preferują delikatniejsze smaki, galaretka z pigwy będzie idealnym wyborem. Jej subtelna konsystencja i wyrazisty smak sprawiają, że doskonale pasuje do:
- serów,
- deserów.
Galaretkę można wzbogacić sokiem z cytryny.
Syrop z pigwy
Nie można zapomnieć o syropie z pigwy, który jest słodkim dodatkiem do:
- herbaty,
- deserów,
- mięs.
Jego lekko cierpki smak można złagodzić miodem (→ polecamy miód ekologiczny).
Sok z pigwy
Na koniec warto wspomnieć o soku z pigwy. Dzięki swojej kwasowości może z powodzeniem zastąpić cytrynę w wielu potrawach. Sok ten nie tylko wzbogaca smak herbaty, ale również wspiera układ odpornościowy, co jest szczególnie cenne w chłodniejszych miesiącach.
→ Przeczytaj również: Jak oszczędzać na jedzeniu i dobrze się odżywiać?
Jak zrobić nalewkę z pigwy?
Nalewka z pigwy to jeden z tych tradycyjnych trunków, które doskonale wpisują się w atmosferę długich, zimowych wieczorów. Jej historia sięga dawnych czasów, kiedy była przygotowywana jako naturalny sposób na rozgrzanie organizmu i wzmocnienie odporności.
Przygotowanie nalewki z pigwy wymaga odrobiny cierpliwości, ale efekt końcowy wynagradza każdy wysiłek. Proces rozpoczyna się od starannego wyboru dojrzałych owoców , które następnie kroi się i zasypuje cukrem. Po kilku dniach, gdy owoce puszczą sok, całość zalewa się alkoholem – najczęściej wódką lub spirytusem – co pozwala wydobyć pełnię smaku i aromatu. Kluczowy etap to leżakowanie, które trwa od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, w zależności od preferencji smakowych.
Współczesne przepisy na nalewkę z pigwy często wzbogacane są o różne przyprawy, takie jak cynamon, goździki czy wanilia, które dodają jej głębi i złożoności smaku.
Przepis na nalewkę z pigwy
Składniki:
- kilkanaście dojrzałych, mocno żółtych owoców pigwy
- 1 litr wódki 40 lub 50 proc.
- 1 kg cukru
Przygotowanie:
- Owoce pokrój na małe kawałeczki (im drobniej, tym lepiej), starannie usuń gniazda nasienne. Całość przełóż do dużego, szklanego słoja i zasyp cukrem.
- Odczekaj tydzień, aż w słoiku wytworzy się charakterystyczny syrop, dopiero wówczas dodaj wódkę.
- Niecierpliwi mogą od razu owoce i cukier zalać wódką.
- Ustaw słój w ciepłe i ciemne miejsce. Często mieszaj i wstrząsaj nalewką, aby cukier dobrze się rozpuścił.
- Po ok. 3 tygodniach nalewkę rozlej do małych butelek. Można przefiltrować ją przez bibułę, co pozwoli pozbyć się osadu powstającego na dnie butelek, jednak nie jest to konieczne. Butelki zakorkuj, zalakuj i odstaw na miesiąc.
Trunek należy spożywać w celach leczniczych. Ma właściwości obniżające ciśnienie krwi i usprawniające pracę serca. Duże ilości zawartych w niej kwasów organicznych sprawia, że jest środkiem doskonale poprawiającym apetyt
– podpowiada dr Marek Ellnain, autor powyższego przepisu na nalewkę z pigwy.
Gotowy trunek to też świetny pomysł na prezent dla bliskich. Jej bogaty smak i aromat z pewnością zachwycą każdego miłośnika domowych alkoholi.
Nalewka z pestek pigwy – specyficzny smak i właściwości zdrowotne
Nalewka z pestek pigwy (pestkówka) to mniej znana, ale równie interesująca odmiana tradycyjnej nalewki z pigwy. Charakteryzuje się głębokim, nieco gorzkawym smakiem, który wynika z użycia pestek zamiast miąższu owoców. A te, choć niepozorne, kryją w sobie bogactwo składników odżywczych, które mogą przynieść korzyści zdrowotne.
Przygotowanie tej nalewki jest stosunkowo proste. Pestki pigwy należy zebrać podczas przygotowywania innych przetworów z owoców, a następnie zalać alkoholem, takim jak wódka lub spirytus. Proces leżakowania trwa kilka tygodni, podczas których nalewka nabiera swojego charakterystycznego smaku i aromatu.
Oprócz swojego unikalnego smaku, nalewka z pestek pigwy wspiera trawienie i działa łagodząco na układ pokarmowy.
Właściwości zdrowotne pigwy
Pigwa wartości odżywcze ma imponujące! Zawiera duże ilości witaminy C (ma jej więcej niż cytryna), błonnika pokarmowego, polifenoli, olejków eterycznych i pektyn. Jest cennym źródłem związków fenolowych. Dostarcza też żelazo, fosfor, potas, sód i wapń.
→ Przeczytaj również: Antygrypina – przepis i właściwości
Właściwości antybakteryjne, bakteriostatyczne i przeciwgrzybicze wykazują zarówno nasiona, skórka, jak i liście omawianej rośliny. Zmniejsza stan zapalny (stąd pigwa do herbaty jest polecana przy pierwszych objawach przeziębienia i grypy), przeciwdziała anemii i niedokrwistości, a także reguluje zaburzenia jelitowo-żołądkowe.
Jest bogatym źródłem ważnej dla naszego organizmu witaminy C, co sprawia, że jest cennym surowcem w okresie jesienno-zimowym, a jej spożywanie zabezpiecza przed przeziębieniem czy grypą, podnosząc naszą odporność
– przekonuje dr Marek Ellnain.
Pigwa zawiera także znaczne ilości śluzu wyciągi wodne z tej rośliny mogą być stosowane jako środki powlekające podrażnione i wysuszone gardło oraz łagodzące suchy, intensywny kaszel. Picie naparu jest polecane w przypadkach stanów zapalanych, m.in. gardła i jamy ustnej
– dodaje.
Pektyny w pigwie – wsparcie trawienia i żelowanie przetworów
Pigwa jest także bogata w pektyny, które mają zbawienny wpływ na nasz układ trawienny. Pektyny to rodzaj rozpuszczalnego błonnika, który:
- reguluje procesy trawienne,
- wspomaga perystaltykę jelit,
- zapobiega zaparciom.
Dzięki swoim właściwościom żelującym, pektyny są często wykorzystywane do zagęszczania dżemów i galaretek.
Włączenie pigwy do codziennej diety może przynieść korzyści nie tylko dla układu pokarmowego, ale także dla ogólnego samopoczucia. Pektyny wspierają zdrową mikroflorę jelitową, co jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dodatkowo ich zdolność do wiązania toksyn i metali ciężkich może wspomagać proces detoksykacji organizmu.
Pigwa w medycynie ludowej – naturalne remedium na przeziębienia
Od stuleci pigwa cieszyła się uznaniem w medycynie ludowej, zwłaszcza jako skuteczny środek na przeziębienia i problemy trawienne. Jej popularność wynikała z bogactwa składników odżywczych, które nie tylko wzmacniały układ odpornościowy, ale także wspierały organizm w walce z infekcjami. W tradycyjnych praktykach medycznych pigwa była często wykorzystywana do przygotowywania naparów i syropów, które łagodziły kaszel, ból gardła i inne objawy chorobowe.
Syrop z pigwy – naturalne wsparcie dla organizmu
Jednym z najpopularniejszych sposobów jej wykorzystania było przygotowywanie syropu z owoców pigwy. Dzięki wysokiej zawartości witaminy C, taki syrop wzmacniał organizm, przyspieszając powrót do zdrowia. Co więcej, naturalne pektyny obecne w pigwie wspomagały procesy trawienne, co czyniło ją doskonałym środkiem na różne dolegliwości żołądkowe.
Napar z suszonych owoców pigwy – wsparcie w walce z przeziębieniem
Nie można zapomnieć o naparach z suszonych owoców pigwy. Te napoje, stosowane jako środek łagodzący objawy przeziębienia, wspierały regenerację organizmu po chorobie. Dzięki właściwościom przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym, pigwa była niezastąpiona w walce z infekcjami, pomagając organizmowi szybciej wrócić do formy.
Tradycyjne metody i współczesne badania
Tradycyjne metody wykorzystania pigwy w medycynie ludowej pokazują, jak wszechstronny jest to owoc. Jego naturalne właściwości lecznicze były doceniane przez pokolenia, a współczesne badania potwierdzają wiele z tych korzyści zdrowotnych. Odkrywanie dawnych receptur i ich adaptacja do dzisiejszych potrzeb może być świetnym sposobem na wzbogacenie domowej apteczki o naturalne środki wspierające zdrowie.
Pigwa w kosmetyce – nawilżenie i odżywienie skóry
W świecie kosmetyków, gdzie naturalne składniki zyskują coraz większą popularność, pigwa wyróżnia się jako wyjątkowy surowiec o niezwykłych właściwościach pielęgnacyjnych. Ekstrakty z tego owocu są cenione za zdolność intensywnego nawilżania i odżywiania skóry, co czyni je idealnym składnikiem w produktach do pielęgnacji cery. Bogactwo witamin i minerałów, które pigwa dostarcza, wspiera regenerację skóry, poprawiając jej elastyczność i ogólny wygląd.
Głębokie nawilżenie skóry
Jednym z największych atutów pigwy w kosmetyce jest jej zdolność do głębokiego nawilżania. Składniki aktywne zawarte w ekstraktach pomagają zatrzymać wilgoć w skórze, co jest szczególnie istotne dla osób z suchą i odwodnioną cerą. Regularne stosowanie kosmetyków z pigwą może znacząco poprawić poziom nawilżenia, nadając skórze miękkość i gładkość. Dlatego właśnie pigwa często pojawia się w:
- kremach nawilżających,
- serum,
- maseczkach do twarzy.
Odżywienie i regeneracja skóry
Oprócz nawilżania, pigwa oferuje również silne właściwości odżywcze, które wspierają procesy regeneracyjne skóry. Zawarte w niej witaminy, zwłaszcza witamina C, działają jak potężne antyoksydanty, chroniąc skórę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. To z kolei pomaga zmniejszyć widoczność oznak starzenia się skóry.
Poprawa elastyczności skóry
Nie można też zapomnieć o zdolności pigwy do poprawy elastyczności skóry. Dzięki zawartości pektyn, które wspierają produkcję kolagenu, pigwa może pomóc zwiększyć sprężystość skóry, co jest kluczowe dla jej zdrowego i młodzieńczego wyglądu.
Kosmetyki z pigwą mogą być szczególnie korzystne dla osób z cerą dojrzałą, które pragną poprawić jej strukturę i jędrność.
Uprawa pigwy w ogrodzie
Pigwa jest trudniejsza w uprawie niż pigwowiec, bo wymaga dużo słońca i ciepła. Najkorzystniejsze warunki ma w południowo-zachodniej Polsce. Nie lubi ponadto wiatru i towarzystwa iglaków, które czerpią dużo wody. Odpowiada jej towarzystwo ziół i czosnku. O czym jeszcze warto pamiętać?
- Na zimę trzeba otulić pień i okryć ziemię, gdzie znajduje się płytki system korzeniowy. Bardzo dobrze znosi nawożenie kompostem, więc zanim ją posadzimy, warto użyźnić dołek.
- Dobrze owocuje na glebach żyznych, dobrze zdrenowanych.
- Wymaga lekko kwaśnego odczynu gleby (pH 5,9–6,5).
- Pigwa jest gatunkiem samopylnym. Można ją sadzić pojedynczo, ale wyższe polony zapewnimy sobie, jeśli będzie mieć towarzystwo innej odmiany.
- Lepszemu owocowaniu sprzyja coroczne cięcie pigwy (usuwa się uszkodzone pędy, a także rozrzedza i doświetla koronę)
- Owoce można przechowywać nawet kilka miesięcy.
