Rośliny z rodziny kapustowatych w naszym kraju są bardzo popularne. Chętnie je uprawiamy i spożywamy. Wśród nich jest kalarepa, odmiana kapusty warzywnej.
Kalarepa znana jest tylko i wyłącznie z uprawy, nie występuje w stanie dzikim. Prawdopodobnie pochodzi z Azji, w Polsce pojawiła się w XIX wieku.
Kalarepa posiada zarówno wysokie walory smakowe, jak i lecznicze. Zawiera związki siarkowe, glukozynolany, które z kolei rozkładają się na dwie substancje: izotiocyjany i indole. Posiadają one właściwości antynowotworowe oraz działają bakteriobójczo, przeciwwirusowo oraz grzybobójczo.
Dowiedz się, jak w sposób ekologiczny uprawiać brokuł, fasolę szparagową, buraki, marchew, koper, sałatę, por i jarmuż.
Kalarepa bogata jest w witaminy z grupy B, A, C, a także potas, magnez, wapń, żelazo, jod, chlor czy fosfor. Luteina znajdująca się w bulwach działa pozytywnie na wzrok i chroni przed promieniowaniem UV. Roślina oczyszcza organizm i jest niskokaloryczna (100 g to 27 kcal). Do jadłospisu powinny ją włączyć kobiety w ciąży. Pomaga też utrzymać w organizmie odpowiednie ciśnienie krwi oraz obniża 'zły’ cholesterol.
Warunki uprawy kalarepy
Kalarepa (Brassica oleracea var. gongylodes) to roślina dwuletnia. W pierwszym roku uprawy wytwarza mięsistą, zgrubiałą łodygę, która przybiera kształt kulistospłaszczony lub kulisty z rozetą liściową. W drugim roku pojawia się rozgałęziony pęd kwiatostanowy z kwiatami oraz owoce z nasionami.
Chcesz mieć w swoim ogrodzie szpinak, dynię i pietruszkę? Dowiedz się, jak uprawiać je ekologicznie.
Kalarepa nie jest trudna w uprawie. Lubi miejsca słoneczne, osłonięte od wiatrów. Zgrubienia prawidłowo wykształcają się, gdy mają spory dostęp do światła. Optymalna temperatura dla wzrostu to od 12 do 18°C. Ważne aby podłoże pod uprawę warzywa było żyzne, przewiewne o odczynie w granicach 6-6,5. Dość istotna jest także optymalna wilgotność podłoża (zalecane jest, aby było ono stale wilgotne). Długotrwały brak opadów przy wysokiej temperaturze prowadzi do drewnienia kalarepy, natomiast obfite deszcze są przyczyna pękania zgrubienia.
Najczęstsze choroby i szkodniki oraz ekologiczne metody ich zwalczania
Miejsce pod wysiew lub rozsadę kalarepy powinno być dokładnie przekopane i oczyszczone z resztek pożniwnych oraz wyrównane. Utrzymanie czystych i sterylnych warunków na polu jest istotne w ekologicznej walce ze szkodnikami i chorobami. Kalarepa bardzo lubi żyzne i bogate podłoże, dlatego powinna być uprawiana w pierwszym roku po zastosowaniu nawożenia organicznego (obornika na jesień). Zalecana dawka to mniej więcej 30-40 t/ha. Można ją zwiększyć, jeśli sadzimy kalarepę w drugim lub trzecim roku po zastosowaniu obornika. Równie dobrze działa na kalarepę nawożenie kompostem, które najczęściej stosuje się w momencie zakładania plantacji lub przed wysadzeniem rozsady w pole. Zalecana dawka to 10-15 t/ha.
Czas i sposób siewu kalarepy
Kalarepę można uprawiać z rozsady lub bezpośrednio siać do gruntu.
Uprawa z rozsady cieszy się większym powodzeniem w procencie zdrowych okazów. Siew rozsadowy rozpoczyna się w lutym/marcu na zbiór wczesny albo w czerwcu na zbiór późny.
Najczęściej rozsadę przygotowuje się w skrzynkach, ziemia powinna być żyzna i stale wilgotna. Nasiona siejemy rzutowo i przykrywamy ziemią lub umieszczamy w dołkach z ziemią. Po około 5-10 dniach roślina zaczyna kiełkować. Dwutygodniowa rozsada nadaje się do pikowania. Pamiętajmy, aby rozsada miała dużo światła. To pozwoli uzyskać wysokiej jakości rośliny.
Kalarepa najlepiej wschodzi w temperaturze 14-20°C. Zabieg harowania jest bardzo istotny dla młodych roślin. Zabezpieczamy je dzięki temu przed szokiem termicznym. Rośliny gotowe są do wysadzania do gruntu po miesiącu. Na zbiór wczesny przypada to w kwietniu, natomiast na zbiór późny w czerwcu/lipcu.
Jeśli chodzi o sianie kalarepy wprost do gruntu, to można to robić od kwietnia. Warto jednak jest poczekać do maja, aby uniknąć wiosennych przymrozków. Zalecana rozstawa to 20-25 x 20-30 cm. Młode siewki są wrażliwe na nagłe spadki temperatury. Nasiona najczęściej sieje się do dołków w rzędzie.
Korzystne/niekorzystne towarzystwo dla kalarepy
Bardzo ważne w uprawie kalarepy jest to, aby stosować odstępy w uprawie na tym samym polu roślin z rodziny kapustowatych. Najczęściej przerwa powinna trwać 4 lata, zmniejszy to kumulacje szkodników i chorób, na które podatna jest kalarepa.
Kalarepa do prawidłowego rozwoju potrzebuje dużej ilości światła, dlatego nie należy sadzić jej w towarzystwie roślin, które mogą ją zacieniać. Dobrze wpływa na jej rozwój groch zwyczajny, fasola zwyczajna, ziemniaki, seler, buraki, cebula, pory czy ogórki. Równie istotne jest sadzenie w pobliżu kalarepy wielu ziół, m.in. bazylii, rumianku, kolendry, kopru, których zapach odstrasza szkodniki.
Dobrze na kalarepę wpływają truskawki, aksamitka i nagietek. To dość istotne, ponieważ wiele osób decyduje się na posadzenie kalarepy w swoim ogrodzie ze względu na jej dużą wartość ozdobną.
Nie polecana jest uprawa współrzędna kalarepy z rzodkiewką, czosnkiem i szczypiorkiem oraz innymi roślinami z rodziny kapustowatych.
Pielęgnacja uprawy kalarepy
W ekologicznej uprawie warzyw bardzo ważne jest odchwaszczanie plantacji. Najczęściej wykonuje się je ręcznie lub przez użycie motyki. Nie zapominajmy o regularnym nawadnianiu pola, długotrwała susza prowadzi do drewnienia kalarepy. Warto stosować ściółkowanie naszej plantacji. Ograniczy to pojawianie się chwastów, a także zmniejszy parowanie wody z podłoża. W uprawie kalarepy nie powinno używać się herbicydów, tym bardziej w uprawie ekologicznej.
Jeżeli obawiamy się, że na naszym polu pojawiają się ulewne deszcze lub silny grad, można rośliny okryć agrowłókniną, która zabezpieczy okazy przed uszkodzeniem. Utrzymanie stale żyznej gleby i optymalnych warunków powietrzno-wodnych w glebie jest kluczem do prawidłowej i owocnej uprawy kalarepy.
Czas i sposób zbioru kalarepy
Kalarepa posiada dość krótki okres wegetacji, wszystko zależy od odmiany. Te wczesne to mniej więcej 30-35, a te późne maksymalnie 90 dni. Zbiór przypada od czerwca dla odmian wczesnych, aż do września dla odmian późnych.
Okazy nadające się do zbioru powinny mieć w pełni wykształcone liście oraz łodygę. Nie powinny być przerośnięte, gdyż takie słabo się przechowują. Lepiej zebrać kalarepę niedojrzałą niż przejrzałą. Ważne, aby okazy były zdrowe, nieuszkodzone i dobrze wybarwione.
W uprawie kalarepy zbiór wykonywany jest ręcznie. Kalarepa z racji tego, że nie jest głęboko zakorzeniona, łatwo wychodzi z ziemi. Jeśli podczas okresu zbioru przypada silna susza, pole warto przed zbiorem warzyw dobrze podlać, aby łatwiej wychodziły z gleby. Po wyrwaniu warzyw z ziemi usuwa się korzenie, najczęściej ostrym nożem.
Warunki przechowywania kalarepy
Zaraz po zbiorze korzenie należy usunąć, a liście obciąć kilka centymetrów nad główką kalarepy. Te wczesne odmiany raczej nie nadają się do długiego przechowywania. Odmiany późne najlepiej przechowywać w chłodnej piwnicy, spiżarni lub w lodówce. Optymalna temperatura to od 1 do 4°C, wilgotność powinna oscylować w granicy 95%. W takich warunkach warzywo w dobrym stanie można przechowywać nawet do 4-5 miesięcy.
Kalarepę można również mrozić, najlepiej pokroić ją w paski lub kółka i umieścić w foli do mrożenia czy pojemniku do przechowywania warzyw w zamrażalce. Warto mieć na uwadze, że mrożone okazy nadają się głównie do zup czy przecierów, gdyż po odmrożeniu stają się lekko wodniste.
Do przechowywania kalarepy można też wykorzystać kopce napowierzchniowe lub zagłębiane (na około 20 cm, szerokość 80 cm, a wysokość 60-70 cm). Układamy wówczas kalarepę piramidowo, przysypując ją cienką warstwą ziemi, a zimą dodatkowo okrywamy kopiec ziemią i słomą. Dzięki temu nasza konstrukcja nie zmarznie.
Ciekawe odmiany kalarepy
- ’Gabi’ – odmiana wczesna, która posiada kuliste, żółtozielone, gładkie i soczyste zgrubienie. Przeznaczona do bezpośredniego spożycia, ma dużą tolerancje na pękanie i drewnienie zgrubienia.
- ’Konmar’ – odmiana średnio wczesna o krótkim okresie wegetacji. Posiada biały, delikatny miąższ o bardzo dobrym smaku. Ma odporność na pękanie oraz na choroby liści.
- ’Segura’ – odmiana wskazana do wiosennej lub jesiennej uprawy. Posiada silne liście i kształtne główki. Przeznaczona na zbiór pęczkowy. Może pękać, za to odporna jest na mączniaka rzekomego.
- ’Niebieska Masłowa’ – odmiana późna, posiada duże czerwono fioletowe zgrubienie na zewnątrz natomiast białe w środku. Odporna na drewnienie, długo zachowuje smak po zbiorze.
Uwaga: Częścią jadalną u kalarepy są nie tylko bulwiaste zgrubienia, ale również liście. Są one znacznie bogatsze w odżywcze i zdrowotne substancje niż bulwa, zwłaszcza jeśli chodzi o zawartość witaminy C oraz wapnia i białka.
Literatura:
- „Choroby i szkodniki warzyw kapustnych”, M. Grabowski, K. Wiech, Plantpress, Kraków 2009.
- „Ogólna uprawa warzyw”, M. Knaflewskiego 2007.
- „1001 porad, jak zostać dobrym ogrodnikiem”, P. Greenwood, Warszawa 2008.
- „Atlas chorób i szkodników roślin warzywnych”, A. Studziński, F. Kagan, L. Sosna, Warszawa 1987.
- „ABC ogrodnictwa, Praca zbiorowa”, PWRiL, Warszawa 1978.
- „Warzywa kapustowate – najgroźniejsze choroby i szkodniki”, J. Robak, J. Szwejda, Hortpress, Warszawa 2008.
- „Kalarepa do zbioru w różnych terminach”, A. Zaniewicz-Bajkowska, Ogrodnik Polski, Magazyn dla Gospodarstw Ogrodniczych, nr 4, 2006.
- „Kalarepa”, L. Jędras, Działkowiec, nr 7, 1998.
- „Kalarepa – pyszne wiosenne warzywo”, A. Kościuczuk, Wiadomości Rolnicze, Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szpietowie, nr 5, 2009.