Idea rolnictwa ekologicznego powstała w odpowiedzi na postępującą degradację środowiska naturalnego i towarzyszące jej zmiany klimatyczne. Wpływ na jej kształtowanie miały ponadto kwestie związane z dobrostanem zwierząt hodowlanych, jak również zdrowie konsumentów żywności. Jakie są wymogi, koszty i korzyści związane z prowadzeniem rolnictwa ekologicznego?
Czym jest rolnictwo ekologiczne?
Rolnictwo ekologiczne, określane także mianem rolnictwa biologicznego, organicznego oraz biodynamicznego, rozumiane jest jako sposób produkcji roślinnej i zwierzęcej o charakterze zrównoważonym. Stosuje metody oparte na naturalnych substancjach i procesach. Zakłada odrzucenie chemii rolnej, weterynaryjnej oraz spożywczej, wykorzystywanej w rolnictwie konwencjonalnym, i stosowanie w zamian środków pochodzenia biologicznego oraz mineralnego.
Skupia się ponadto na dbaniu o dobrostan zwierząt hodowlanych poprzez zaspokojenie ich potrzeb zarówno fizycznych, jak i behawioralnych.
Głównym celem rolnictwa ekologicznego jest wywieranie jak najmniejszego wpływu na środowisko naturalne.
Czym jest spowodowana rosnąca popularność rolnictwa ekologicznego?
Popularność rolnictwa ekologicznego wciąż rośnie. Proponowane przez nie rozwiązania zyskują uznanie wśród producentów żywności na całym świecie, także w Polsce. Spowodowane jest to przede wszystkim stale rosnącą świadomością konsumentów, którzy coraz chętniej wybierają produkty posiadające stosowne certyfikaty stanowiące potwierdzenie wysokich standardów produkcyjnych.
Zainteresowanie rolnictwem ekologicznym wynika z oferowanych przez nie korzyści środowiskowych i zdrowotnych. Wzrost liczby gospodarstw rolnych, które są gotowe wcielać w życie biodynamiczne rozwiązania, ma ponadto związek z rozwojem technologii, pojawieniem się nowych możliwości produkcji oraz możliwością otrzymania dotacji przyznawanych na ten cel przez Unię Europejską.
Znaczenie rolnictwa ekologicznego
Zadaniem rolnictwa ekologicznego jest doprowadzenie do globalnej, zrównoważonej produkcji rolnej, która nie nadwyręża naturalnych zasobów planety. Ma duże znaczenie dla środowiska, zdrowia konsumentów oraz gospodarki. Sprzyja ono bowiem:
- racjonalnemu wykorzystaniu energii i zasobów naturalnych,
- utrzymaniu różnorodności biologicznej,
- zachowaniu regionalnej równowagi ekologicznej,
- poprawie jakości i żyzności gleby,
- utrzymaniu jakości wody,
- zachowaniu tradycyjnego krajobrazu wsi,
- poprawie ogólnej stabilności klimatycznej.
Dzięki rolnictwu ekologicznemu możliwa jest ponadto produkcja żywności o wysokiej wartości odżywczej, która przyczynia się do walki z otyłością i innymi chorobami cywilizacyjnymi.
Regulacje i certyfikacja w zakresie rolnictwa ekologicznego
Głównym źródłem przepisów dotyczących produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych jest obowiązujące od dnia 1 stycznia 2022 roku Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 roku. To na jego podstawie Komisja Europejska przyjmuje dalsze szczegółowe akty prawa wtórnego.
W obliczu obowiązujących przepisów rolnik, który chce sprzedawać produkty ekologiczne, musi zarejestrować się w lokalnej jednostce certyfikującej, przejść stosowną kontrolę i otrzymać certyfikat potwierdzający spełnianie określonych wymogów.
Najważniejszym znakiem umieszczanym na wyprodukowanych w Unii Europejskiej produktach ekologicznych jest Euroliść. Poza nim istnieją także inne certyfikaty stanowiące potwierdzenie pochodzenia ekoartykułów.
Wyzwania w prowadzeniu rolnictwa ekologicznego
Wśród największych wyzwań w prowadzeniu rolnictwa ekologicznego należy wymienić przede wszystkim wysokie koszty działalności, niską odporność produkcji na czynniki chorobotwórcze oraz konieczność przejścia tak zwanego okresu konwersji.
Wysokie koszty działalności
W porównaniu z rolnictwem konwencjonalnym prowadzenie rolnictwa ekologicznego wiąże się z wysokimi kosztami działalności. Generuje przede wszystkim większe koszty początkowe, co sprawia, że gospodarstwa rolne z niskim kapitałem mogą napotkać trudności w okresie konwersji.
Niska odporność produkcji na czynniki chorobotwórcze
W przeciwieństwie do rolnictwa konwencjonalnego, rolnictwo ekologiczne nie pozwala na stosowanie syntetycznych środków ochrony zdrowia zwierząt i roślin, w tym oprysków chemicznych zabezpieczających uprawy przed szkodliwym działaniem patogenów i pasożytów oraz rozprzestrzenianiem się chwastów. W związku z tym produkcja ekologiczna wykazuje niższą odporność na czynniki chorobotwórcze.
Okres konwersji
Gospodarstwa chcące rozpocząć prowadzenie rolnictwa ekologicznego muszą przejść tak zwany okres konwersji. Jest on naliczany od daty złożenia zgłoszenia podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego. W tym czasie gospodarstwa znajdują się pod nadzorem jednostki certyfikującej i są zobowiązane do przestrzegania zasad rolnictwa ekologicznego, nie posiadają jednak prawa do znakowania produktów jako ekologiczne.
Celem okresu konwersji jest osiągnięcie równowagi ekologicznej w gospodarstwie poprzez zapewnienie odpowiednich warunków i czasu dla rozkładu pozostałości po środkach agrochemicznych stosowanych w rolnictwie konwencjonalnym.
Rolnicy chcący rozpocząć prowadzenie rolnictwa ekologicznego mogą skorzystać z oferowanych przez Unię Europejską instrumentów wsparcia i ubiegać się o przyznanie dopłat oraz dotacji obszarowych.
Z zasadami rolnictwa ekologicznego i dostępnymi metodami finansowania można się zapoznać za pośrednictwem stron internetowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz poprzez uczestnictwo w stosownych kursach organizowanych przez akredytowane ośrodki szkoleniowe.
