Warzywa korzeniowe to marchew, pietruszka, burak ćwikłowy, pasternak, ale i te mniej znane – topinambur, skorzonera czy batat. Ich uprawa jest stosunkowo prosta, a bogactwo składników odżywczych – ogromne.
Warzywa korzeniowe dostępne są przez cały rok. Łatwo się przechowują, można też przygotowywać z nich przetwory. Uprawiane przez amatorów oraz na skalę przemysłową. Są łatwo dostępne, choć – jak choćby w tym roku – ich cena potrafi zaskoczyć. Które z warzyw korzeniowych warto jeść na co dzień?
Przeczytaj więcej na temat: Jak przechowywać warzywa?
Marchew
To chyba jedno z popularniejszych w Polsce warzyw. Co ciekawe, przez wiele lat spychane było na margines. Dopiero XVI wiek wprowadził marchew do kuchni. Od tego momentu regularnie sięgają po nią kucharze i domowe gospodynie. Trudno wyobrazić sobie rosół bez jej dodatku.
→ Zobacz przepis na rybę po grecku
Bez wątpienia marchew stanowi cenny element diety. Jest pełna witamin (E, K, H, witamin z grupy B) i minerałów (manganu, żelaza, miedzi, cynku, jodu). Stanowi źródło białka i karotenoidów (to one nadają warzywu pomarańczowego koloru, a dla człowieka stanowią dobre źródło prowitaminy A). Dostarcza luteinę, która ma ogromne znaczenie dla zdrowych oczu (zapobiega rozwojowi zwyrodnienia plamki związanej z wiekiem).
Co ciekawe, marchew stanowi świetną przekąskę dla osób pracujących umysłowo i uczących się. Zawiera bowiem cholinę, która nie bez powodu określana jest mianem witaminy odżywiającej umysł. Związek ten odpowiada za prawidłową pracę mózgu i układu nerwowego. Jego niedobór objawia się rozdrażnieniem, problemami ze snem, bólami głowy, a nawet dolegliwościami sercowymi.
Marchew jest ważnym składnikiem włoszczyzny.
→ Przeczytaj również: Warzywa i owoce. Jak zwiększyć ich udział w diecie?
Pietruszka
Ma mniejsze walory smakowe w porównaniu do marchwi (jest mniej słodka), lecz i ona zadomowiła się w naszej kuchni na dobre. Korzeń pietruszki najczęściej wykorzystujemy podczas gotowania zup, którym nadaje odpowiedniego smaku.
Warzywo warto uprawiać w swoim ogrodzie, gdyż obfituje w wiele witamin i minerałów. Stanowi źródło witaminy C i B. Dostarcza jodu, żelaza i magnezu. Pobudza przemianę materii i oczyszcza organizm z toksyn. Od lat zresztą pietruszka stanowi cenny surowiec leczniczy. Jej spożywanie zalecano w przypadku infekcji dróg moczowych oraz w dolegliwościach bólowych żołądka.
Niezwykle cenna dla zdrowia jest też natka pietruszki. Rośnie zdecydowanie szybciej niż korzeń, daje też obfitszy plon. Urośnie na balkonie oraz w doniczce na kuchennym parapecie. Stanowi doskonałą przyprawę i dodatek do wielu potraw, a przy tym to skarbnica witaminy C.
Pasternak
To warzywo niezwykle ciekawe i smaczne. Choć obecnie jest mało znane, w dawnej kuchni polskiej pojawiało się na stołach stosunkowo często. Karmiono nim również zwierzęta. Zazwyczaj mylone jest z pietruszką, ale sądzi się, że ma od niej zdecydowanie więcej walorów odżywczych.
Pasternak to roślina spokrewniona z niebezpiecznym barszczem Sosnowskiego. Jej liście mogą więc poparzyć, zwłaszcza w słoneczne dni.
Pasternak stanowi źródło witaminy C oraz witamin z grupy B. Wyróżnia się wysoką zawartością kwasu foliowego. Ma duże pokłady błonnika, wspomaga przemianę materii, a przy tym ma niewiele kalorii. Wykazuje działanie moczopędne. Pozytywnie wpływa też na krążenie krwi. To również skuteczny lek naturalny na bezsenność i nerwowość.
Przeczytaj także: Owoce i warzywa na grill. Które sprawdzą się najlepiej?
Skorzonera
Roślina znana też pod innymi nazwami (wężymord, czarny korzeń, zimowe szparagi), choć mało popularna, obfituje w wiele cennych wartości odżywczych. Prawdopodobnie jej uprawą jako pierwsi zajęli się Hiszpanie w VII wieku, z czasem jednak roślina zaczęła pojawiać się również w innych regionach Europy. Spotyka się ją także w Polsce.
W przypadku skorzonery jadalny jest korzeń o ciemnym zabarwieniu skórki i z białym miąższem. Warzywo stanowi źródło wielu cennych minerałów, m.in. potasu, wapnia, magnezu. Zawiera inulinę – węglowodan, który wykazuje zdolność obniżania poziomu cukru we krwi. Skorzonera jest tym samym polecana cukrzykom, a także osobom zmagającym się z nadciśnieniem tętniczym.
Obecne w skorzonerze substancje pozytywnie wpływają na trawienie, wzmacniają układ odpornościowy i zapobiegają zaparciom. Warzywo ma niewiele kalorii. Może być spożywane przez osoby redukujące masę ciała.
Skorzonera to roślina późnojesienna. Zbiera się ją w październiku i listopadzie, ale nic też nie stoi na przeszkodzie, by spędziła w glebie całą zimę. Po ugotowaniu stanowi zdrową i smaczną przekąskę.
Burak ćwikłowy
Buraki od wieków były w Polsce chętnie uprawiane. Wiele jest przepisów na ich zastosowanie. W kraju nad Wisłą chętnie przygotowujemy barszcz, a w okresie wiosennym – botwinkę. Buraki stanowią też smaczny dodatek do mięs i są składnikiem wielu sałatek. Dla zdrowia i dobrego samopoczucia wielu z nas pije również zakwas z buraków. I słusznie, bo warzywo to stanowi skarbnicę cennych dla zdrowia substancji.
Po buraki warto sięgać, gdy wsparcia potrzebuje nasz układ krwionośny. Świetnie radzą sobie z anemią. Obfitują też w kwas foliowy, stąd polecane są kobietom w ciąży. Wspomagają normalizację poziomu cholesterolu, przeciwdziałają zwapnieniu naczyń krwionośnych, pomagają znormalizować ciśnienie krwi.
Swoją intensywną barwę buraki zawdzięczają silnym przeciwutleniaczom, zwłaszcza betaninie, która chroni organizm przed działaniem wolnych rodników.
Regularnie spożywane buraki, zwłaszcza surowe, np. w postaci soku, są bardzo dużym wsparciem dla odporności organizmu. Warto o tym pamiętać zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, gdy częściej dopadają nas infekcje wirusowe. W leczeniu kaszlu dobrze jest stosować syrop z buraka, polecany zwłaszcza dzieciom.
Topinambur
Topinambur, znany też jako słonecznik bulwiasty, to nie tylko roślina uprawna, ale też coraz częściej wykorzystywana jako oryginalna ozdoba ogrodu. Jej nadziemna część nie tylko pięknie się prezentuje, ale też przyciąga pożyteczne owady (np. pszczoły). Pochodzi z Ameryki Północnej. W Polsce przez długi czas warzywo było traktowane jako roślina pastewna. Serwowano ją bydłu i trzodzie chlewnej w formie kiszonki lub zielonki.
Nie wolno przesadzać ze spożyciem topinamburu. Zjedzenie warzywa w dużej ilości może dać efekt przeczyszczający.
Ostatnie lata jednak wprowadziły topinambur do kuchni. Odkryto, że zawiera sporo cennych i łatwo przyswajalnych substancji. Stanowi źródło witaminy C oraz witamin z grupy B, potasu, cynku, żelaza i fosforu. Warzywo polecane jest cukrzykom ze względu na obecną w nim inulinę. Ten naturalny prebiotyk nie tylko reguluje poziom cukru we krwi, ale też ułatwia trawienie, wspomaga odporność i zapobiega zaparciom.
Przeczytaj więćej na temat właściwości topinamburu
Batat
W ostatnich latach bataty cieszą się coraz większą popularnością. Wartością odżywczą przewyższają ziemniaki, godnie je również zastępują. Do Europy trafiły za sprawą Krzysztofa Kolumba, jednak to nie na Starym Kontynencie najbardziej je doceniono. Bataty są od wieków popularnym warzywem w Afryce i Indiach.
Przeczytaj: batat czy ziemniak. Oto jest pytanie
O batatach powinni pamiętać cukrzycy. Warzywo ma niski indeks glikemiczny, przyczynia się również do poprawy wrażliwości na insulinę. Jest też źródłem karotenów i karotenoidów – antyoksydantów, które niszczą wolne rodniki odpowiedzialne za rozwój wielu chorób cywilizacyjnych.
Jak przechowywać warzywa korzeniowe?
Jeszcze kilkanaście lat temu warzywa korzeniowe zimą składowane były w chłodnych i ciemnych piwnicach lub kopcach. Dziś najczęściej chowamy je do lodówki. Nie jest to złe rozwiązanie, o ile przechowujemy warzywa w specjalnej szufladzie, gdzie temperatura nie przekracza 4°C. Pamiętajmy jednak, by nigdy nie wkładać ich tam owiniętych w folię!
Jeśli dysponujemy większą ilością warzyw korzeniowych, możemy na zimę schować je w garażu (o ile nie jest ogrzewany). Układamy je wówczas w specjalnych skrzynkach i przesypujemy lekko wilgotnym piaskiem. To ochroni warzywa przed wysychaniem.
