Nazywany pstrokiem (ze względu na liście z białym żyłkowaniem) lub dzikim karczochem ostropest to jeden z najlepiej przebadanych gatunków stosowanych dziś w medycynie. Coraz więcej osób pyta o niego w sklepach z ekożywnością. Piszemy o jego zdrowotnych i kulinarnych.
Łacińska nazwa ostropestu – Silybum (wymyślił ją grecki lekarz Dioscorides w 100 r. p. n. e.) pochodzi od okazałych purpurowych, czerwono-fioletowych kwiatów przypominających oset. Ostropest jest rośliną dwuletnią, rośnie w okolicach Morza Śródziemnego oraz na Wyspach Kanaryjskich. Zdziczałą formę rośliny można spotkać w Ameryce Północnej i Południowej, Australii, Europie, jak również w naszym kraju. W Polsce prowadzone są także uprawy ostropestu, chociażby w gospodarstwie ekologicznym Harfa Traw niedaleko Krakowa.
Już w starożytnej Grecji i Rzymie ostropest stosowany był przy schorzeniach wątroby i w żółtaczce. O jego dobroczynnych właściwościach rozpisywała się św. Hildegarda. Do końca XIX wieku był uprawiany w Europie jako warzywo.
Historyczne przysmaki z ostropestu
Z młodych liści i łodyg przyrządzano sałatki. Prażone nasiona ostropestu stanowiły substytut kawy, zaś główki kwiatostanów po ugotowaniu zastępowały karczocha. Nasiona, podobnie jak korzenie, zwierające duże ilości substancji odżywczych, służyły za pożywienie w okresach głodu. „Korzenie zażywać się mogą zamiast ogrodowego warzywa, a liście na zieleninę. Dawniejsi z samego tylko ślepego mniemania, że oset kole zażywali je na bokowe kolki”- tak pisał w swoim „Dykcyonarzu roślinnym” Krzysztof Kluk w 1805 roku.
Działanie lecznicze ostropestu
Ostropest plamisty jest jednym z najlepiej przebadanych wśród stosowanych współcześnie ziół. Surowcem leczniczym są dojrzałe owoce pozbawione koszyczków kwiatowych (Fructus Sylibi mariani).
Sylimaryna zbawienna dla wątroby
Z łupin nasiennych ostropestu pozyskiwana jest sylimaryna, wykazująca wysoką aktywność w ochronie komórek wątrobowych przed działaniem związków toksycznych, a jednocześnie pobudzająca jej zdolności regeneracyjne. Ponadto sylimaryna stymuluje syntezę białek w wątrobie, co przyczynia się do wzrostu zdrowych komórek wątrobowych. Jest to bardzo pomocne po uszkodzeniach wątroby spowodowanych przez substancje szkodliwe, jak również w terapii pomocniczej w wirusowym i przewlekłym zapaleniu wątroby oraz w marskości wątroby. Sylimaryna oddziałując na gospodarkę tłuszczową, wpływa na proces rogowacenia gruczołów łojowych i naskórka, co zostało wykorzystane w leczeniu trądziku i łuszczycy.
Działanie antyutleniające
Wyciągi z ostropestu wykazują działanie antyutleniające, a co się z tym wiąże, przeciwdziałają uszkodzeniom komórek przez wolne rodniki (o tym, czym są wolne rodniki, piszemy szerzej w tekście dotyczącym owoców miękkich). Ponadto wykazują regulujący wpływ na układ trawienny poprzez stymulowanie produkcji żółci w woreczku żółciowym.
Ostropest w profilaktyce miażdżycy
Owoc ostropestu obniża stężenie cholesterolu we krwi i hamuje wytrącanie się blaszek miażdżycowych. Stwierdzono również jego skuteczne działanie w endometriozie, ponieważ pomaga wątrobie przetwarzać estrogen – hormon, który w większych stężeniach może nasilać objawy tej choroby.
Wykorzystanie olejku eterycznego z ostropestu
Ostropest zawiera również olejek eteryczny, witaminy B2, D, sole mineralne (miedź, selen i cynk) oraz zbawienne dla układu pokarmowego gorycze oraz histaminę. Napar bądź wyciąg alkoholowy z nasion ostropestu może być używany jako środek przeciwkrwotoczny w drobnych krwawieniach, przy hemoroidach i zaburzeniach menstruacyjnych.
Sprawdź najtańsze oferty na ostropest BIO
Jak spożywać ostropest?
Ostropest plamisty dostępny jest jako całe lub zmielone ziarna, olej albo tabletki. Profilaktycznie zażywamy jedną łyżeczkę dziennie, w celach leczniczych: jedną łyżeczkę rano i jedną wieczorem, popijając szklanką wody. Zmielone nasiona mogą stanowić przyprawę, np. do upieczonego pieczywa czy sałatek, zaś całe nasiona możemy gryźć podobnie jak nasiona słonecznika. Lecznicze działanie ostropestu zauważalne jest po dwóch tygodniach kuracji, ale wyraźną poprawę odczuwamy po około trzech miesiącach.
W sklepach kupić można olej z ostropestu
Ostropest w naturalnej kosmetyce
Ze względu na właściwości przeciwzapalne (ułatwia regenerację uszkodzonej skóry) i antyoksydacyjne (chroni przed działaniem wolnych rodników), ekstrakt z ostropestu znalazł zastosowanie w kosmetykach do pielęgnacji skóry tłustej, mieszanej oraz ze skłonnością do trądziku. Wykazuje również funkcje łagodzące przy kontaktowym zapaleniu skóry.
Maści z sylimaryną przyspieszają gojenie ran, a kremy z substancjami aktywnymi ostropestu dają efekty przy wyżej już wspominanym leczeniu rumienia skórnego. Kompleks flawonolignanów stosowany w kremach ma potencjalne działanie wybielające, ponieważ obniża poziom melaniny w skórze.
Chesz wiedzieć jeszcze więcej o ostropeście? Przeczytaj także: Ostropest plamisty – czym jest, jak pomaga?
Opracowała Elżbieta Typek
Autorka jest technikiem farmacji
