Dziurawiec dla jednych jest pospolitym chwastem, który porasta łąki i pola. Dla innych jednak to lecznicza roślina, niezwykle cenna dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Co warto o niej wiedzieć? I co na temat dziurawca przeczytamy w literaturze medycznej?
Dziurawiec – charakterystyka
Dziurawiec (łac. Hypericum perforatum) to jedno z najchętniej wykorzystywanych i dobrze zbadanych ziół. W medycynie naturalnej to roślina znana od wieków i bardzo ceniona.
Z botanicznego punktu widzenia dziurawiec jest byliną, rosnącą nawet do 70 cm. Jej liście zawierają liczne pęcherzyki w postaci przeświecających kropek. Są to zbiorniki olejków eterycznych, które sprawiają wrażenie dziurkowanych, stąd nazwa rośliny.
Kwiat dziurawca jest złocistożółty z delikatnymi czarnymi kropkami. Rośnie na polach, nieużytkach, łąkach i na brzegach lasów. Spotkać ją można w wielu rejonach świata.
Roślina magiczna?
Roślinie od wieków przypisywano magiczne właściwości, m.in. dlatego, że była pomocna w wielu schorzeniach. Wierzono też, że tam gdzie rośnie dziurawiec, nigdy nie uderzy piorun.
W wierzeniach ludowych szczególne znaczenie ma też czas, kiedy kwitnie dziurawiec. Żółte kwiaty pojawiają się ok. 24 czerwca, na św. Jana, a więc w czasie gdy następuje letnie przesilenie (stąd ludowa nazwa: świętojańskie ziele).
Dawniej dziurawiec był obowiązkowym elementem wianków plecionych na Boże Ciało i święto Wniebowzięcia NMP (Matki Boskiej Zielnej). Wierzono, że kiedy zostanie poświęcone, stanowi najlepsze remedium na czary i czarty. Rośliny miał bać się diabeł, który w złości porobił widłami dziury w jej liściach.
Dziurawiec – zastosowanie
Roślina znana była już w starożytności (w terapii wielu schorzeń zalecał ją Hipokrates). Stosowano ją w leczeniu ran i owrzodzeń oraz przy zaburzeniach przemiany materii. Znano również jej działanie uspokajające i poprawiające nastrój. Dziś, kiedy coraz częściej zwracamy się ku zielarstwie, dziurawiec przeżywa swój renesans. Roślina jest zresztą wykorzystywana również w medycynie konwencjonalnej. Obecna jest w wielu preparatach zalecanych na schorzenia żołądka i wątroby.
Dziurawiec ma imponujący skład. Jego olejki eteryczne zawierają związki diantranoidowe (głównie hyperycynę i jej pochodne), hyperforynę oraz flawonoidy, a także fenolokwasy (kwas kawowy i chlorogenowy) oraz fitosterole.
Napar z dziurawca stosowany jest w leczeniu zaburzeń przewodu pokarmowego, np. kolki jelitowej i wątrobowej (działa rozkurczająco na mięśnie gładkie dróg żółciowych, jelit i dróg moczowych). Zaleca się go też w niestrawności i profilaktyce kamieni żółciowych. Roślina działa też moczopędnie.
Dziurawiec na depresję?
Wyciąg z dziurawca (olejowy lub alkoholowy) zawiera głównie hyperycynę, pseudohiperycynę, hyperforynę i flawonoidy. Działa przeciwdepresyjnie. Zmniejsza niepokój i drażliwość oraz łagodzi napięcie nerwowe.
Zastosowanie dziurawca na stany obniżenia nastroju były przedmiotem wielu analiz. Dowiedziono, że obecna w roślinie hyperycyna jest słabym inhibitorem wychwytu serotoniny, noradrenaliny i dopaminy (takie działanie wykazują powszechnie stosowane leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe).
Badania przeprowadzone wśród pacjentów z depresją również są obiecujące. W jednym z nich w grupie otrzymującej wyciąg dziurawca uzyskano lepszy efekt terapeutyczny niż wśród badanych przyjmujących placebo. Mniejsza była też liczba zgłaszanych objawów niepożądanych.
W literaturze medycznej pojawiają się sugestie, że wyciąg z dziurawca może pomóc w leczeniu depresji o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu. Można go polecić osobom, które nie mogą przyjmować leków przeciwdepresyjnych lub u których występują nasilone objawy uboczne związane z stosowaniem standardowych leków.
Trzeba jednak wziąć pod uwagę fakt, że preparaty z dziurawca mogą nie zawierać jednakowych ilości substancji aktywnych, a to oznacza, że mogą nie działać odpowiednio.
Dziurawiec a inne leki
Preparaty z dziurawca należy przyjmować ostrożnie, zwłaszcza jeśli bierzemy leki zawierające teofilinę, digoksynę, indynawir, steroidy, antykoagulanty lub doustne leki antykoncepcyjne. Obecne w roślinie składniki mogą obniżyć działanie tych substancji, przez co przestaną być skuteczne.
Dziurawiec nie może być stosowany przez kobiety w ciąży i karmiące piersią. Jest też przeciwwskazany u osób, które przyjmują syntetyczne leki przeciwdepresyjne, gdyż w takim połączeniu zwiększa się ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego.
Trzeba też pamiętać, szczególnie latem, że dziurawiec wykazuje działanie fototoksyczne. Obecna w roślinie hiperycyna zwiększa wrażliwość komórek na promieniowanie UV. Osoby przyjmujące preparaty z dziurawca muszą unikać słońca, chroniąc skórę kremem z filtrem.
Jak zbierać dziurawiec?
Surowiec najlepiej jest pozyskiwać z miejsc oddalonych od szlaków komunikacyjnych (ulic, torów kolejowych). Roślinę zbiera się na początku kwitnienia (w czerwcu), ścinając wierzchołki zakwitających pędów. Uwaga: dziurawca nie wyrywa się z korzeniami.
Po zbiorze roślinę należy jak najszybciej przygotować do suszenia. W tym celu umieszcza się ją w zacienionym i przewiewnym miejscu, rozkładając surowiec cienką warstwą.
Bibliografia:
- Gałuszko M., Cubała W.J., Rola dziurawca w leczeniu depresji. Psychiatria 2005; tom 2, nr 2: 93–96.
- Koszewska I. Zastosowanie preparatów dziurawca w leczeniu depresji. Psychiatria Polska 2001; 35: 199–210.
- Turek S., Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze. Postępy Fitoterapii 2005, tom 3-4: 80-86.
