Nietolerancja laktozy, objawy której są dość uciążliwe, to problem wielu osób. Kiedy się ją rozpoznaje? I w jaki sposób radzić sobie z tą dolegliwością?
Nietolerancja laktozy. Co to jest?
Laktoza to dwucukier występujący w mleku. Wchłania się z przewodu pokarmowego, gdzie jest rozkładany za pomocą enzymu laktazy.
Funkcje laktozy:
- Jest głównym węglowodanem mleka matki, ważnym dla rozwoju niemowlęcia.
- Zapewnia lepsze wchłanianie wapnia i magnezu, potrzebnych do mineralizacji kości.
- Stymuluje rozwój korzystnej flory jelitowej i – co więcej – wspomaga regenerację nabłonka jelitowego.
- Jest źródłem galaktozy, niezbędnej do rozwoju ośrodkowego układu nerwowego.
Nietolerancja laktozy to nieimmunologiczna reakcja na pokarm, wywołująca objawy głównie ze strony przewodu pokarmowego.
Objawy nietolerancji laktozy to najczęściej:
- wzdęcia,
- nadmierna ilość gazów,
- kurczowe bóle brzucha,
- kolki,
- przelewanie w jamie brzusznej,
- biegunki (kwaśny zapach stolca).
Pojawiają się one u osób z niską aktywnością enzymu laktazy wskutek uszkodzenia ściany jelita przez florę bakteryjną. Najczęściej dają o sobie znać po kilku lub kilkunastu godzinach od spożycia produktów zawierających laktozę. Na stopień ich nasilenia ma wpływ aktywność enzymatyczna laktazy oraz spożyta dawka laktozy (im większa, tym objawy są bardziej nasilone).
Niedobór laktazy a nietolerancja laktozy
Niedobór laktazy może być wrodzony (alaktazja), pierwotny (hipolaktazja) lub wtórny.
Pierwszy typ nietolerancji laktozy występuje bardzo rzadko, ujawnia się już po urodzeniu i najczęściej objawia się kwaśną biegunką po spożyciu nawet niewielkiej ilości mleka matki.
Nietolerancja laktozy u niemowląt (zwłaszcza urodzonych przedwcześnie), związana jest z niedorozwojem układu trawiennego i brakiem możliwości wytwarzania laktazy. Problem często znika wraz z dojrzewaniem układu trawiennego.
Z kolei pierwotny niedobór laktazy rozpoznaje się u dorosłych. Jest on efektem zmniejszenia aktywności enzymu laktazy.
O wtórnym niedoborze laktazy mówimy, gdy w wyniku chorób i innych czynników dochodzi do uszkodzenia nabłonka jelit i kosmków jelitowych, w których wytwarzana jest laktaza. Może mieć wtedy charakter czasowy i ustąpić po wyleczeniu danego schorzenia lub w okresach pomiędzy zaostrzeniami.
Niedobór laktazy – przyczyny
Wtórny niedobór laktazy mogą wywołać:
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- martwicze zapalenie jelita,
- infekcje żołądkowo-jelitowe wywołane przez bakterie Escherichia coli i Salmonella oraz wirusy, w tym głównie rotawirusy,
- pasożyty: lambia, tasiemiec,
- celiakia,
- choroba Duhringa (skórna manifestacja nietolerancji glutenu),
- alergia pokarmowa na mleko, soję itp.,
- mukowiscydoza,
- nadmierne stosowanie antybiotyków, niesterydowych leków przeciwzapalnych, kwasu acetylosalicylowego (aspiryna).
Niedobór laktazy u dorosłych
Wrodzony niedobór laktazy (alaktazja) oznacza dożywotnie wyeliminowanie z diety produktów, które zawierają cukier mleczny, czyli laktozę. Niedobór laktazy dorosłych (hipolaktazja) oraz wtórna, nabyta nietolerancja oznaczają całkowitą lub okresową eliminację z jadłospisu produktów zawierających laktozę lub zmniejszenie ich spożywanej ilości.
W niektórych przypadkach do diety można włączyć tabletki z laktazą. U niemowląt i małych dzieci stosuje się mieszanki mleczne bezlaktozowe.
W jakich produktach znajduje się laktoza?
- mleko kobiet karmiących,
- mleko krowie i innych ssaków oraz jego przetwory, m.in. twaróg.
Większość jogurtów i twardych serów nie powoduje niekorzystnych objawów żołądkowo-jelitowych, ponieważ do ich produkcji używane są bakterie rozkładające laktozę.
Nietolerancja laktozy. Co jeść?
Obecnie na rynku jest wiele nabiałowych i mlecznych produktów pozbawionych laktozy (przeczytaj artykuł na temat roślinnych alternatyw dla mleka). Dostępne są też produkty wegańskie, które stanowią dobrą alternatywę dla osób na diecie bezmlecznej.
Nietolerancja laktozy i alergia na białko mleka to dwa różne schorzenia, choć mogą dawać podobne objawy ze strony przewodu pokarmowego.
Pamiętaj, że produkty mleczne są głównym źródłem wapnia i witaminy D, a to oznacza, że osoby będące na diecie eliminacyjnej powinny zwrócić szczególną uwagę na dostarczenie organizmowi tych składników z innych źródeł.
Autorką artykułu, który ukazał się w nr 4/2022 Biokuriera, jest Katarzyna Jankowska, autorka bloga i serii książek „Mama Alergika Gotuje”. W książce „Mama Alergika Gotuje. Tradycyjnie. Wielki Powrót” na s. 20 znajdziecie źródła wapnia w diecie alergika.