Ryż to jeden z najbardziej uniwersalnych składników, który można wykorzystać do przygotowania niezliczonej ilości dań. Jego neutralny smak pozwala na łączenie go z różnymi składnikami. Z jego udziałem przygotujesz zarówno lekkie i zdrowe posiłki, jak i sycące dania obiadowe.
Dania z ryżem w codziennym jadłospisie
Dania z ryżem to nie tylko smaczny, ale także pożywny wybór. Ryż, zwłaszcza ten pełnoziarnisty, jest źródłem węglowodanów złożonych, które dostarczają energii na długo. Jest bogaty w witaminy z grupy B, niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Zawiera też minerały, m.in. magnez, który wspiera pracę mięśni i układu nerwowego, oraz selen.
Wartość odżywcza dań z ryżem zależy od dodatkowych składników. Warzywa dostarczają witamin, minerałów i błonnika, mięso czy ryby – białka, a orzechy i nasiona – zdrowych tłuszczów. Dzięki takiej różnorodności składników, dania z ryżem mogą stanowić zbilansowany i pożywny posiłek.
Ryż jest idealny dla osób aktywnych fizycznie, ponieważ dostarcza energii. Jest też łatwy w przygotowaniu i nie zawiera glutenu, co czyni go odpowiednim wyborem dla osób z celiakią lub nietolerancją glutenu.
→ Sprawdź, jak ugotować ryż [kompletny przewodnik]
Dania wytrawne z ryżem
Może być podawany jako danie główne, dodatek do mięsa czy warzyw, a także jako samodzielna przekąska. Jego neutralny smak pozwala na eksperymentowanie z różnymi dodatkami. Dania z ryżem są też sycące, dzięki czemu zapewniają uczucie sytości na dłużej.
Risotto
To włoski przysmak, który serwowany jest niemal na całym świecie. Jego dokładne pochodzenie jest trudne do ustalenia. Wiadomo jednak, że pierwsze wzmianki o risotto pojawiły się w północnych regionach Włoch, zwłaszcza w Lombardii i Piemoncie. To właśnie tam, dzięki sprzyjającym warunkom klimatycznym, zaczęto uprawiać ryż, który stał się podstawowym składnikiem tego dania.
Istnieje wiele legend związanych z powstaniem risotto. Jedna z najbardziej popularnych opowiada o młodym dmuchaczu szkła, który podczas wesela, chcąc zrobić żart, dodał do ryżu szafran. Nieoczekiwanie, danie to zdobyło ogromną popularność i stało się jednym z najbardziej lubianych (i bardzo drogich!) potraw w regionie. Z czasem stało się bardziej dostępne i zaczęto dodawać do niego różne rodzaje warzyw, mięsa i owoców morza.
Do przygotowania risotto najczęściej używa się specjalnego ryżu arborio, który pod wpływem ciepła uwalnia skrobię, nadając daniu charakterystyczną konsystencję. Risotto może być przygotowane na wiele sposobów, z dodatkiem grzybów, warzyw, mięsa czy owoców morza. Danie to sprawdza się zarówno jako danie główne, jak i jako przekąska.
Przepis na risotto z grzybami leśnymi
Składniki:
- grzyby leśne (podgrzybki, borowiki, koźlaki, raczej nie maślaki) – im więcej, tym lepiej
- 1,5 szkl. ryżu arborio
- 3 duże cebule
- 4 ząbki czosnku
- szczypta mielonej kurkumy
- sól i pieprz (do smaku)
- zielenina (do posypania)
- masło klarowane lub inny tłuszcz (do smażenia)
- opcjonalnie: 1,5 szkl. wytrawnego białego wina i 4 łyżki nieaktywnych płatków drożdżowych
Przygotowanie:
- Ryż przygotuj nieco wcześniej: przepłucz go wielokrotnie na sicie, aż woda przestanie być mleczna. Pozostaw namoczony w świeżej wodzie, najlepiej na noc, ale kilka godzin też wystarczy.
- Na patelni, w niewielkiej ilości tłuszczu zeszklij cebulę poszatkowaną w zgrabną kostkę oraz 2 zmiażdżone ząbki czosnku, posól, wsyp kurkumę.
- Dorzuć sprawione i pokrojone w plasterki grzyby i podsmaż przez kilka minut, nieustannie mieszając.
- Teraz dodaj ryż i wodę (zwykle dwukrotnie większą objętość niż ryżu; być może trzeba będzie jej nieco dolać) i wymieszaj porządnie z grzybami. W bardziej wytwornej wersji dania zamień połowę wody na wino. Przykryj pokrywką i gotuj na maleńkim ogniu pod przykryciem. Nie mieszaj!
- Kiedy ryż będzie wystarczająco miękki (ja lubię półmiękki), dodaj świeży czosnek, sól i pieprz oraz ewentualnie płatki drożdżowe. Wymieszaj, posyp zieleniną i podawaj.
Przepis na risotto z grzybami pochodzi z książki Iwony Zasuwy pt. „Smakoterapia na wynos. Odporność przez cały rok”.
Risotto buraczane
Do przygotowania risotto buraczanego potrzebujesz składniki, które bez problemu kupisz w każdym sklepie spożywczym. Nie kosztują dużo, a możesz przygotować z nich obiad, który będzie smakować zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Danie jest wegańskie, bezglutenowe i bezmleczne. Przepis opracowała Katarzyna Jankowska, autorka bloga i serii książek Mama Alergika Gotuje.
→ Zobacz przepis na risotto buraczane.
Sałatka z czerwonego ryżu
Ryż czerwony jest pełnoziarnistą odmianą ryżu, znaną ze swojego lekko orzechowego smaku. Jego czerwona barwa bierze się z naturalnego pigmentu występującego w osłonie ziarna. Korzystnie działa na serce i wygląd skóry oraz wzrok. Pobudza czynności trawienne, wspomaga odporność, korzystnie wpływa na budowę i stabilność mięśni. Podaje się go głównie do wykwintnych potraw oraz deserów z egzotycznymi owocami.
Składniki:
- 300 g czerwonego ryżu (do kupienia z certyfikatem ekologicznym)
- 8 suszonych pomidorów w oliwie z oliwek, osączonych i posiekanych
- 3-4 łyżki orzeszków piniowych (można je zastąpić słonecznikiem lub pestkami dyni)
- drobno starta skórka z cytryny
- 1 łyżka osączonych kaparów
- 150 g sera roquefort albo gorgonzoli
- sól i pieprz do smaku
- natka pietruszki
Przygotowanie:
- Ryż dokładnie opłucz pod zimną wodą, gotuj w posolonej wodzie ok. 30 min (do miękkości, ale powinien pozostać nieco twardy).
- Odcedź i odstaw do ostygnięcia (na ok. 1 h).
- Rozgrzej dużą patelnię na średnim ogniu, wylej na nią zachowaną oliwę z pomidorów, dodaj pokrojone w kostkę pomidory, uprażone orzeszki piniowe, otartą skórkę z wcześniej wyszorowanej i sparzonej wrzątkiem cytryny oraz odsączone kapary.
- Całość wymieszaj i smaż 3-4 min, aż składniki zaczną się złocić.
- Dodać ugotowany ryż i smaż ok. 2 min, aż będzie ciepły i dobrze wymieszany.
- Zdejmij patelnię z ognia i przełóż ryż do miski sałatkowej.
- Posyp sałatkę natka pietruszki i pokrojonym na mniejsze kawałki serem, wymieszaj.
- Podawaj na ciepło.
Autorką przepisu jest Katarzyna Jankowska.
Ryż z kurkumą i kurczakiem
Połączenie ryżu z kurczakiem to klasyka kuchni, która nigdy nie wychodzi z mody. Kurkuma nadaje daniu złocisty kolor i dodaje mu lekko pikantnego aromatu. To szybkie i proste w przygotowaniu danie, które z pewnością przypadnie do gustu całej rodzinie.
→ Zobacz przepis na ryż z kurkumą i kurczakiem
Cukinia nadziewana ryżem
Aby wzbogacić smak dania, możesz polać je sosem pomidorowym, beszamelem lub jogurtem naturalnym z ziołami.
Składniki:
- 2 średniej wielkości cukinie
- 2 szklanki ugotowanego czerwonego lub brązowego ryżu
- 3-4 plasterki sera żółtego lub 100 g tofu
- 2 marchewki
- 1 cebula
- ½ ostrej papryczki habanero
- przyprawy bio: sól, pieprz, czubryca zielona
- odrobina drobno pokrojonej natki pietruszki
Przygotowanie:
- Cukinie umyj, odetnij końcówki, sparz przez 5 min w lekko osolonym wrzątku, przekrój na pół i wydrąż w środku (wydrążany środek zachowaj, bo dodasz go do ryżowego farszu).
- Ugotowany wcześniej ryż wymieszaj z drobno pokrojoną cebulą, startą na dużych oczkach marchewką, natką pietruszki, przyprawami i pokrojonym na kawałeczki serem (lub tofu). Jeśli lubisz ostrzejsze smaki, do farszu możesz dodać odrobinę czerwonej papryki habanero.
- Blaszkę lub naczynie żaroodporne posmaruj olejem, wyłóż nadziewane ryżowym farszem cukinie i zapiekaj ok. 30 min w piekarniku nagrzanym do 180°C.
Pomidorowy gulasz z czarnym ryżem
Czarny ryż, zwany także venge, to odmiana ryżu o intensywnym, ciemnofioletowym kolorze, który po ugotowaniu zmienia się w głęboki, czarny odcień. Pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, gdzie od wieków jest ceniony za wyjątkowy smak i wartości odżywcze. Ma delikatnie orzechowy smak i nieco twardszą konsystencję niż tradycyjny biały ryż. Jest bogaty w błonnik, białko, witaminy z grupy B, żelazo, cynk i antyoksydanty. Ma niższy indeks glikemiczny niż biały ryż, co oznacza, że wolniej podnosi poziom cukru we krwi.
Można go podawać jako samodzielne danie, z dodatkiem warzyw, owoców morza lub mięsa, albo jako dodatek do sałatek. Dobrze komponuje się z wyrazistymi smakami: czosnkiem, imbirem, sosem sojowym czy sosem rybnym.
→ Zobacz przepis na pomidorowy gulasz z czarnym ryżem
Ryż na słodko
Pasuje zarówno na śniadanie, jak i na deser. Jego smak dobrze współgra z różnymi dodatkami, m.in. owocami czy orzechami. Możemy przygotować go na mleku, z dodatkiem cukru lub słodzików. Ryż na słodko można też podać z odrobiną miodu, cynamonu lub kardamonu. Aby nadać mu kremowej konsystencji, warto do ryżu dodać odrobinę masła lub śmietany.
Pudding ryżowy z owocami i biszkoptami
Pudding ryżowy to klasyczny deser, który przywołuje wspomnienia dzieciństwa. Jego przygotowanie jest proste, a smak można dowolnie modyfikować, dodając ulubione owoce, orzechy czy przyprawy.
Podstawą puddingu ryżowego jest ryż ugotowany w mleku z cukrem i odrobiną wanilii. Aby nadać mu bardziej kremowej konsystencji, można dodać żółtka lub śmietankę. Pudding można podawać na ciepło, polanego sosem czekoladowym lub owocowym, lub na zimno, posypanego cynamonem i cukrem pudrem.
→ Zobacz przepis na pudding ryżowy z owocami i biszkoptami
Ryż po holendersku
Składniki na cztery porcje
- 0,5 litra wody
- 125 g cukru lub miodu
- skórka starta z ½ cytryny
- 3 duże obrane jabłka
- 125 g ryżu
- 375 ml mleka
- 1/2 łyżki miodu
- 1/4 łyżeczki ekstraktu z wanilii
- konfitura np. z malin, róży lub truskawek
- 3 białka
- garść płatków migdałowych
Przygotowanie
- Wodę zagotuj z cukrem lub miodem i skórką (połową). Gdy kilka razy zakipi, wrzucić połówki obranych i wydrążonych jabłek, gotuj do miękkości (ok. 15-20 min).
- Po ugotowaniu jabłka wyjmij, odsącz na sicie i zostaw do ostygnięcia. Zachowaj płyn (syrop).
- Ugotuj ryż na mleku do miękkości, wystudź.
- Ryż wymieszaj z miodem, skórką (drugą połowa) i wanilią.
- Połowę wyłóż do żaroodpornego naczynia lub blaszki, wyrównaj.
- Wyłóż ugotowane połówki jabłek wypukłą częścią do dołu.
- W każde zagłębienie w środku nałóż konfitury, zakryj drugą warstwą ryżu.
- Płyn, który pozostał po gotowaniu jabłek (syrop), wygotuj do gęstości.
- Ubij pianę z białek. Ciągle ubijając, dodaj wrzący syrop.
- Pianę wyłóż na ryż i wyrównaj. Posyp płatkami migdałowymi.
- Wstaw do nagrzanego do 180°C piekarnika. Piecz kilka minut do zrumienienia.
Przepis pochodzi z książki „Kuchnia Jarska” J. K. Czarnoty, która po raz pierwszy została wydana ponad 100 lat temu. Wydawnictwo Gaj postanowiło ją reedytować. Znajdziemy w niej przepisy wyłącznie na dania zdrowe, serwowane w ówczesnych uzdrowiskach, m.in. w słynnej klinice dr. Stanisława Apolinarego Tarnawskiego w Kosowie w Karpatach Wschodnich.
Ryż na problemy żołądkowe
Różne potrawy z ryżu, głównie kleiki na wodzie, należą do popularnych domowych leków podawanych w chorobach żołądkowo-jelitowych, zwłaszcza przebiegających z biegunką. Kleiki z mlekiem dawniej podawano rekonwalescentom. Tutaj ważna uwaga znaleziona w poradniku Apolinarego Tarnawskiego, znanego naturalisty z okresu międzywojennego. Ryż gotuje się najpierw na wodzie i potem dopiero dodaje mleko. Ryż gotowany bezpośrednio na mleku byłby niestrawny. Polecał więc najpierw dwie łyżki ryżu sparzyć gorącą wodą i wypłukać, następnie wsypać do pół litra wrzącej wody i gotować na małym ogniu pod przykryciem do 4 h, aż się rozklei. Gdy ostygnie, przetrzeć przez sito (można wymieszać go z niewielką ilością świeżego masła). Jeśli kleik po przetarciu jest za gęsty, trzeba dodać nieco gorącej wody i trochę osolić.
Wsparciem przy biegunkach i dolegliwościach żołądkowych są potrawy z rozgotowanego ryżu albo kleiki ryżowe z dodatkiem niesłodzonych przetworów z czarnych jagód, m.in. soku, przecieru. W indyjskiej medycynie ludowej popularnym lekiem jest woda ryżowa.
