Jak ugotować ryż – kompletny przewodnik

Gotowanie ryżu wydaje się proste, ale czasem może sprawiać trudności (i wiem to z doświadczenia😊). O czym zatem warto pamiętać? Jak ugotować ryż, by był miękki, sypki i pełen smaku? 

Przygotowanie ryżu przed gotowaniem

Na początek warto wybrać odpowiednią odmianę ryżu. Inny będzie dobry do risotto, inny do deseru z jabłkiem. Potrzebujemy też płynu (w zależności od potrawy: wody, mleka, napoju roślinnego lub bulionu), którym zalewamy ziarna w proporcji 1:2 (tu jednak warto spojrzeć na opakowanie i sprawdzić, co sugeruje producent).

→ To może Cię zainteresować: Ryż. Właściwości, zastosowanie i 5 mało znanych faktów na jego temat

Płukanie ryżu – dlaczego jest ważne?

Płukanie ryżu przed gotowaniem jest często pomijane. A to duży błąd, bo ten krok wpływa znacząco na jego smak (i na nasze zdrowie).

Ryż, szczególnie biały, zawiera dużo skrobi, która podczas gotowania może powodować, że ryż będzie się kleił i będzie miał konsystencję papki. Płukanie ryżu pomaga usunąć nadmiar skrobi z powierzchni ziaren, dzięki czemu ryż po ugotowaniu będzie sypki i miał idealną konsystencję. Zyska też delikatniejszy smak i będzie bardziej puszysty.

Trzeba też pamiętać, że podobnie jak inne produkty spożywcze, ryż może zawierać zanieczyszczenia, m.in.  kurz, pył, a nawet drobne kamyczki. Płukanie pozwala je usunąć. Zmniejsza też ilość arsenu, szczególnie nieorganicznego, który jest bardziej toksyczny. W większych ilościach pierwiastek ten jest obecny w ryżu brązowym.

→ Sprawdź przepisy na dania z ryżem na słodko i na słono

Jak płukać ryż?

1. Wsyp ryż do miski i zalej zimną wodą.
2. Delikatnie mieszaj ryż palcami, aż woda stanie się mętna.
3. Odlej wodę.
4. Powtarzaj czynność, aż woda będzie prawie czysta.
5. Odsącz ryż na sitku.

Proporcje wody do ryżu – jak dobrać odpowiednie ilości?

W pierwszej kolejności poznajcie zasady ogólne:

• Najczęściej stosowana proporcja to 1:2, czyli 1 szklanka ryżu na 2 szklanki wody (jednak proporcje mogą się różnić w zależności od rodzaju ryżu, o czym piszemy 👇).
• Zawsze spójrz na opakowanie, gdzie producent podaje zalecane proporcje wody i czas gotowania.
• I pamiętaj: czasami trzeba trochę poeksperymentować, aby znaleźć idealne proporcje dla swojego ulubionego rodzaju ryżu i preferowanego stopnia miękkości.

Proporcje dla różnych rodzajów ryżu

• ryż biały długoziarnisty: 1 szklanka ryżu na 2 szklanki wody
• ryż biały krótkoziarnisty: 1 szklanka ryżu na 1,5 szklanki wody (ryż będzie bardziej kleisty)
• ryż brązowy: 1 szklanka ryżu na 2,5 szklanki wody (ryż brązowy wymaga więcej wody i dłuższego gotowania)
• ryż basmati: 1 szklanka ryżu na 1,5 szklanki wody
• ryż jaśminowy: 1 szklanka ryżu na 1,75 szklanki wody

Metody gotowania ryżu

Jak uzyskać sypki ryż idealny do dań azjatyckich, a jak kleisty, idealny do sushi?

Jak ugotować ryż na sypko?

Do ugotowania ryżu na sypko sprawdzi się ryż długoziarnisty (jego ziarna są długie i smukłe, a po ugotowaniu nie kleją się), a także ryż basmati (idealny do dań kuchni indyjskiej i azjatyckiej). Unikaj ryżu krótkoziarnistego, bo zawiera więcej skrobi, przez co po ugotowaniu jest kleisty.

→ Zobacz przepis na pudding ryżowy z owocami i biszkoptami

W pierwszej kolejności wypłucz ryż i wlej wodę w proporcji 1:2 (1 szklanka ryżu na 2 szklanki wody). Te proporcje mogą się jednak różnić w zależności od rodzaju ryżu, dlatego zawsze sprawdź instrukcję na opakowaniu.

Do gotowania wybierz garnek z grubym dnem. Wsyp przepłukany ryż do garnka, zalej odmierzoną ilością wody, dodaj szczyptę soli i zagotuj. Zmniejsz ogień do minimum, przykryj garnek i gotuj ryż przez ok. 15-20 min (lub zgodnie z instrukcją na opakowaniu), aż wchłonie cały płyn. Nie podnoś pokrywki podczas gotowania. Po ugotowaniu zdejmij garnek z ognia i pozostaw ryż pod przykryciem przez ok. 10 min. W tym czasie ryż „dojdzie” i będzie bardziej sypki. Możesz też delikatnie spulchnić go widelcem, ale nie rób tego zbyt energicznie, ponieważ może to spowodować, że będzie się kleił.

Dodanie łyżki octu lub soku z cytryny do wody może pomóc w uzyskaniu sypkiego ryżu.

Jak ugotować ryż w torebce?

W teorii nie ma nic prostszego: wystarczy zanurzyć torebkę w wodzie i gotować pod przykryciem przez czas podany przez producenta na opakowaniu. W praktyce jednak starajmy się tego produktu unikać.

Choćby dlatego, że oprócz ryżu, serwujemy też sobie drobinki plastiku, które mogą zawierać szkodliwe substancje, np. bisfenol A (BPA). Do tego ziarna nie wchłaniają odpowiedniej ilości płynu, który później wylewamy (a wraz z nim wszystkie cenne składniki odżywcze). I przepłacamy: za opakowanie ryżu w torebkach (4 x 100 g) zapłacimy ok. 5 zł, co w przeliczeniu na kilogram daje nam ponad 10 zł (dla porównania: ryż w kilogramowym opakowaniu kosztuje 4-5 zł).  

Jak ugotować ryż na mleku?

Ryż na mleku to klasyczne danie, które kojarzy się z dzieciństwem i domowym ciepłem. Najlepszy do tego dania jest ryż krótkoziarnisty (np. arborio lub ryż do risotto), bo zawiera więcej skrobi, dzięki czemu po ugotowaniu ryż będzie kremowy i gęsty. Można jednak użyć też ryżu długoziarnistego, ale wtedy konsystencja będzie nieco inna.

Składniki:

• 1 szklanka ryżu
• 2 szklanki mleka (może być krowie lub roślinne)
• szczypta soli
• 2-3 łyżki cukru
• wanilia, cynamon, skórka z cytryny, masło (opcjonalnie)

Przygotowanie:

1. Ryż przepłucz.
2. W garnku z grubym dnem zagotuj mleko z solą. Dodaj ryż i gotuj na małym ogniu, mieszając od czasu do czasu, aby ryż nie przywarł do dna garnka.
3. Gdy ryż będzie prawie miękki (po ok. 15-20 min), dodaj cukier i wybrane przyprawy. Gotuj jeszcze przez kilka minut, aż ryż będzie miękki i kremowy.
4. Zdejmij garnek z ognia i przykryj pokrywką. Pozostaw na kilka minut, aby „doszedł”.

Wskazówki:

• Jeśli ryż jest zbyt gęsty, dodaj więcej mleka. Jeśli jest zbyt rzadki, możesz gotować go jeszcze chwilę bez przykrycia.
• Ilość cukru i przypraw możesz dostosować do własnych preferencji.
• Ryż na mleku możesz podawać z różnymi dodatkami, np. świeżymi owocami, dżemem, orzechami lub czekoladą.
• Aby przygotować ryż na mleku z cynamonem i jabłkami, do gotującego się ryżu dodaj laskę cynamonu i kilka kawałków jabłka (usuń je po ugotowaniu).
• W ramach deseru przygotowuj ryż na mleku z czekoladą: do ugotowanego ryżu dodaj kilka kostek czekolady (mlecznej, gorzkiej lub białej) i mieszaj, aż czekolada się rozpuści.

Gotowanie ryżu na parze

To zdrowa i coraz popularniejsza alternatywa dla tradycyjnego gotowania w wodzie. Dzięki tej metodzie ryż zachowuje więcej wartości odżywczych, jest lżejszy i ma delikatniejszy smak. Do jego przygotowania można użyć specjalnego parowaru lub sitka umieszczonego nad gotującą się wodą.

Gotowanie w parowarze

• Wlej wodę do parowaru zgodnie z instrukcją producenta.
• Wsyp ryż do miski lub pojemnika przeznaczonego do gotowania na parze.
• Ustaw miskę z ryżem na parowarze.
• Gotuj ryż przez ok. 20-30 min, aż będzie miękki.

Gotowanie na sitku

• Wlej wodę do garnka i zagotuj.
• Umieść sitko nad gotującą się wodą, tak aby sitko nie dotykało wody.
• Wsyp ryż do sitka.
• Przykryj garnek i gotuj ryż przez ok. 20-30 min, aż będzie miękki.

Wskazówki:

• Przed gotowaniem ryż warto namoczyć przez ok. 30 min. Skróci to czas gotowania i poprawi konsystencję ryżu.
• Do wody, w której gotuje się ryż, można dodać szczyptę soli.
• Jeśli chcesz, aby ryż miał bardziej intensywny smak, możesz dodać do wody różne przyprawy, np. liść laurowy, ziele angielskie, pieprz.

→ Zobacz przepis na pomidorowy gulasz z czarnym ryżem

Gotowanie ryżu w mikrofalówce

• Użyj naczynia żaroodpornego, które nadaje się do kuchenki mikrofalowej. Najlepiej, aby naczynie miało pokrywkę.
• Ryż dokładnie przepłucz pod bieżącą wodą, aby usunąć nadmiar skrobi.
• Wsyp go do naczynia żaroodpornego.
• Zalej ryż odmierzoną ilością wody (najczęściej 2 szklanki na 1 szklankę ryżu) i dodaj szczyptę soli.
• Przykryj naczynie pokrywką lub folią spożywczą, która nadaje się do kuchenki mikrofalowej.
• Wstaw naczynie do mikrofalówki i ustaw moc na maksimum. Gotuj ryż przez ok. 15-20 min (ale pamiętaj, że czas gotowania może się różnić w zależności od rodzaju ryżu i mocy mikrofalówki).
• Wyjmij naczynie z mikrofalówki (uważaj, będzie gorące!). Delikatnie sprawdź, czy ryż jest miękki i ugotowany. Jeśli jest jeszcze twardy, gotuj go jeszcze przez kilka minut.
• Jeśli ryż jest gotowy, wyłącz mikrofalówkę i pozostaw naczynie z ryżem w środku na ok. 5 min.

Gotowanie ryżu w elektrycznym garnku (ryżowarze)

To bardzo wygodna metoda, bo wystarczy wsypać ryż, dodać wodę i włączyć garnek. Nie trzeba pilnować, mieszać ani martwić się, że ryż się przypali. Elektryczny garnek sam kontroluje proces gotowania, dostosowując temperaturę i czas do rodzaju ryżu.

• Odmierz odpowiednią ilość ryżu i przepłucz go dokładnie pod bieżącą wodą.
• Wsyp ryż do miski wewnątrz garnka i zalej go odpowiednią ilością wody.
• Zamknij pokrywę garnka i podłącz go do prądu. Wybierz odpowiedni program gotowania (jeśli garnek posiada taką funkcję) lub po prostu włącz gotowanie.
• Garnek automatycznie ugotuje ryż do miękkości. Czas gotowania zależy od rodzaju ryżu i modelu garnka, ale zazwyczaj trwa to od 20 do 40 min.
• Po ugotowaniu ryżu, garnek automatycznie przełączy się w tryb podtrzymywania ciepła. Pozostaw ryż w garnku przez ok. 10-15 min, aby „doszedł” i był bardziej sypki.
• Otwórz pokrywę garnka i delikatnie spulchnij ryż widelcem.

Gotowanie ryżu w kuli

Kula do gotowania ryżu to specjalne naczynie, najczęściej wykonane ze stali nierdzewnej, które służy do gotowania ryżu w wodzie. Kula ma otwory, które umożliwiają swobodny przepływ wody, ale jednocześnie zatrzymują ziarna ryżu w środku. Dzięki temu ryż gotuje się równomiernie i nie przywiera do dna garnka. Kosztuje ok. 30-50 zł.

• Odmierz odpowiednią ilość ryżu i dokładnie przepłucz go pod bieżącą wodą.
• Otwórz kulę i wsyp do niej przepłukany ryż. Zamknij kulę, upewniając się, że jest szczelnie zamknięta.
• W dużym garnku zagotuj wodę. Włóż do garnka kulę z ryżem i gotuj przez czas podany na opakowaniu ryżu. Zazwyczaj trwa to od 15 do 20 min.
• Po ugotowaniu wyjmij kulę z garnka i odstaw na chwilę, aby ryż przestygł. Następnie otwórz kulę i wysyp ryż na talerz.

Do gotowania w kuli najlepiej nadaje się ryż długoziarnisty, np. ryż basmati lub jaśminowy. Można również użyć ryżu średnioziarnistego, ale efekt może być nieco inny.

Gotowanie różnych rodzajów ryżu

Nie każda odmiana ryżu ma taką samą ilość wartościowych składników. Różnią się między sobą kształtem, kolorem i smakiem, a także czasem gotowania.

Zobacz także

Jak zrobić owsiankę na mleku?

Jak ugotować ryż do sushi?

Do sushi najlepszy będzie ryż krótkoziarnisty. Charakteryzuje się dużą zawartością skrobi, dzięki czemu po ugotowaniu jest kleisty i łatwo się formuje. Unikaj ryżu długoziarnistego. Ten rodzaj ryżu jest mało kleisty.

• Wypłucz ryż i przełóż go do garnka z grubym dnem.
• Zalej odmierzoną ilością wody (zazwyczaj 1,25 szklanki wody na 1 szklankę ryżu). Dodaj szczyptę soli (opcjonalnie).
• Zagotuj wodę. Zmniejsz ogień do minimum, przykryj garnek i gotuj ryż przez ok. 15-20 min, aż wchłonie cały płyn. Nie podnoś pokrywki podczas gotowania.
• Po ugotowaniu zdejmij garnek z ognia i pozostaw ryż pod przykryciem przez ok. 10 min.
• Przygotuj zaprawę octową. W małym rondelku wymieszaj ocet ryżowy, cukier i sól (proporcje zależą od preferencji, ale zazwyczaj stosuje się 4 łyżki octu, 2 łyżki cukru i 1 łyżeczkę soli na 1 szklankę ugotowanego ryżu).
• Podgrzewaj mieszaninę na małym ogniu, aż cukier i sól się rozpuszczą. Nie gotuj. Odstaw zaprawę do wystygnięcia.
• Wymieszaj ryż z zaprawą. Przełóż ugotowany ryż do dużej miski i delikatnie polewaj go zaprawą octową, mieszając ryż drewnianą łyżką lub szpatułką.
• Przykryj miskę wilgotną ściereczką i odstaw na ok. 15 min, aby ryż ostygł (powinien być letni lub chłodny).

→ Sprawdź przepis na domowe sushi

Jak ugotować ryż basmati?

Ryż basmati to ryż długoziarnisty. Pochodzi z Indii i Pakistanu, gdzie uprawiany jest u podnóży Himalajów. Ma kwiatowo-orzechowy aromat, a po ugotowaniu nie skleja się. Pasuje do potraw indyjskich, mięsa i owoców morza. Można też jeść go na słodko. 

• Wsyp ryż do miski i zalej go zimną wodą. Dobrze wypłucz.
• Włóż przepłukany ryż do garnka z grubym dnem.
• Zalej odmierzoną ilością wody (zazwyczaj 1,5 szklanki wody na 1 szklankę ryżu).
• Dodaj szczyptę soli (opcjonalnie).
• Zagotuj wodę. Zmniejsz ogień do minimum, przykryj garnek i gotuj ryż przez ok. 10-12 min, aż wchłonie cały płyn. Przypominamy: nie podnoś pokrywki podczas gotowania.
• Po ugotowaniu zdejmij garnek z ognia i pozostaw ryż pod przykryciem przez ok. 10 min.

Jeśli chcesz, aby ryż był bardziej aromatyczny, możesz dodać do wody kilka kropel oleju lub kawałek masła.

Jak ugotować ryż jaśminowy?

Ryż jaśminowy uprawia się w Tajlandii, Kambodży i Wietnamie. Swoją nazwę zawdzięcza delikatnemu, kwiatowemu aromatowi, który przypomina zapach jaśminu. Jest bardzo popularny w kuchni azjatyckiej. Po ugotowaniu jego ziarna są lekko klejące i pozostają sypkie. Wykorzystuje się je m.in. do przygotowania sushi.

• Wypłucz ryż i przełóż go do garnka z grubym dnem.
• Zalej odmierzoną ilością wody (zazwyczaj 1,75 szklanki wody na 1 szklankę ryżu). Dodaj szczyptę soli (opcjonalnie).
• Zagotuj wodę. Zmniejsz ogień do minimum, przykryj garnek i gotuj ryż przez ok. 15 min, aż wchłonie cały płyn. Nie podnoś pokrywki podczas gotowania.
• Po ugotowaniu zdejmij garnek z ognia i pozostaw ryż pod przykryciem przez ok. 10 min.

Jeśli nie masz garnka z grubym dnem, możesz użyć zwykłego garnka, ale gotuj ryż na bardzo małym ogniu i często sprawdzaj, czy się nie przypala.

Jak ugotować ryż brązowy?

Ryż brązowy (niełuskany) to ryż, którego nie pozbawia się bogatej w składniki odżywcze łuski (zawiera m.in. spore ilości błonnika). Gotuje się go dłużej niż ryż biały i ma lekko orzechowy smak. Ze względu na niski indeks glikemiczny mogą go jeść diabetycy.  

• Wypłucz ryż i przełóż go do garnka z grubym dnem.
• Namocz ryż w zimnej wodzie przez ok. 30 min. To pomoże skrócić czas gotowania i poprawić jego konsystencję.
• Włóż przepłukany (i namoczony) ryż do garnka z grubym dnem.
• Zalej ryż odmierzoną ilością wody (zazwyczaj 2,5 szklanki wody na 1 szklankę ryżu). Dodaj szczyptę soli.
• Zagotuj wodę i zmniejsz ogień do minimum, przykryj garnek i gotuj ryż przez ok. 40-45 min, aż wchłonie cały płyn. Nie podnoś pokrywki podczas gotowania.
• Po ugotowaniu zdejmij garnek z ognia i pozostaw ryż pod przykryciem przez ok. 10 min.

Czym różni się ryż długoziarnisty od krótkoziarnistego?

Ryż długoziarnisty ma długie, smukłe ziarna, których długość jest znacznie większa niż szerokość. Ryż krótkoziarnisty ma krótkie, okrągłe ziarna, których długość jest zbliżona do szerokości. Pierwszy z wymienionych zawiera mniej skrobi, dzięki czemu po ugotowaniu jest sypki i się nie klei, drugi – ma więcej skrobi, przez co po ugotowaniu jest kleisty i łatwo się formuje.

Po ugotowaniu ziarna ryżu długoziarnistego są oddzielone od siebie i mają sypką konsystencję, a krótkoziarnistego są miękkie, lekko kleiste i łatwo się łączą.

Do sałatek i pilaw lepszy jest ryż o długich ziarnach, do sushi, risotto, paella – ryż krótkoziarnisty.

Dodatkowe wskazówki dotyczące gotowania ryżu

Podsumowując, kluczem do sukcesu jest wybór odpowiedniego ryżu, dokładne płukanie, gotowanie na małym ogniu i odpowiednie spulchnienie po ugotowaniu.

Czas gotowania ryżu – ile minut dla różnych odmian?

Wszystko zależy od jego rodzaju, dlatego podajemy tylko orientacyjne czasy gotowania dla najpopularniejszych odmian:

• ryż biały długoziarnisty: 15-20 min
• ryż biały krótkoziarnisty: 15-20 min
• ryż brązowy: 40-45 min
• ryż basmati: 10-12 min
• ryż jaśminowy: 15 min

Rzeczywisty czas gotowania może się różnić w zależności od kilku czynników, m.in.

• ilości ryżu (im jego większa ilość, tym dłużej będzie się gotował),
• mocy kuchenki,
• sposobu gotowania.

Aby upewnić się, że ryż jest gotowy, najlepiej sprawdzić jego konsystencję. Ryż powinien być miękki i delikatny.

Jak przechowywać ugotowany ryż, aby zachował świeżość?

Ugotowany ryż najlepiej przechowywać w lodówce, w szczelnie zamkniętym pojemniku.

• Zanim włożysz ryż do lodówki, musisz go ostudzić. Aby przyspieszyć ten proces, możesz rozłożyć ryż na płaskim talerzu i delikatnie przemieszać widelcem.
• Zawsze używaj szczelnego pojemnika. Zapobiega to wysychaniu ryżu i chroni go przed innymi zapachami z lodówki.
• Ugotowany ryż można przechowywać w lodówce przez 3-4 dni.
• Jeśli chcesz przechowywać ryż dłużej, możesz go zamrozić. W tym celu ostudzony ryż przełóż do woreczka strunowego lub pojemnika przeznaczonego do zamrażania. Ryż można przechowywać w zamrażarce do 3 miesięcy.