Teraz czytasz...
Ryż. Właściwości, zastosowanie i 5 mało znanych faktów na jego temat
X Targi Ekostyl | reklama | Biokurier.pl
X Targi Ekostyl | reklama | Biokurier.pl

Ryż. Właściwości, zastosowanie i 5 mało znanych faktów na jego temat

Avatar photo

Ryż znany jest chyba każdemu. I nic dziwnego, skoro zboże to stanowi podstawę wyżywienia ponad połowy ludności świata i można je spotkać na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Co sprawiło, że stał się on kluczowym pożywieniem wielu krajów rozwijających się? W jaki sposób przyczynił się do budowy Wielkiego Muru Chińskiego? Dlaczego dziki ryż nie jest… ryżem? Ile ziaren można uzyskać z jednego nasiona? Który gatunek jest najbardziej pachnący, a który – najbardziej wartościowy? Czy ryż może być trujący? Na te, i wiele innych, pytań znajdziecie odpowiedź w poniższym tekście.

1. Ryż – azjatycka specjalność

Dla wielu nie będzie niespodzianką, że ryż wywodzi się z Azji. Na tym kontynencie uprawiano go już 7 tysięcy (według niektórych źródeł – 15 tysięcy) lat temu! Można zatem śmiało stwierdzić, że ryż jest najstarszym znanym nam pożywieniem, które nadal cieszy się ogromną popularnością. Przynajmniej w Azji, która odpowiada za 90% światowej produkcji i konsumpcji tego zboża.

Chociaż ryż uprawiany jest w ponad 100 krajach świata, to Chiny mogą pochwalić się największym spożyciem na świecie, a konsumpcja wielu pozostałych państw Azji przekracza 100 kg rocznie na osobę.

I nic dziwnego – warunki kontynentu sprzyjają uprawie tego zboża. Ryż jest rośliną półwodną, co oznacza, że żyje częściowo na lądzie, a częściowo zanurzony w wodzie. Aby otrzymać kilogram ziaren, potrzeba aż 5 tysięcy litrów wody! Dodatkowo produkcja ryżu wymaga sporego nakładu pracy ludzkiej (ponad miliard osób na świecie jest zaangażowanych w jego uprawę). Jedynie wilgotny klimat i ogromna populacja krajów azjatyckich są w stanie sprostać takim wymaganiom.

Nieco mniejszym uznaniem niż w Azji, choć wciąż rosnącym, ryż cieszy się w Stanach Zjednoczonych i w Europie, gdzie znany jest już od czasów Aleksandra Wielkiego. Jednakże niezależnie od powodzenia rozpatrywanego w ujęciu geograficznym ryż, obok pszenicy i kukurydzy, pozostaje jednym z najważniejszych źródeł energii całej ludzkości. Zboże to zapewnia nam około 20% całkowitej energii i około 13% zapotrzebowania na białko.

Dlaczego ryż jest tak bardzo ceniony jako źródło pożywienia? Jednym z powodów jest jego wyjątkowa wydajność – z jednego nasiona jesteśmy w stanie otrzymać aż 3 tysiące ziaren. Ponadto zboże to jest wyjątkowo bogate w wartości odżywcze. Przyjrzyjmy się zatem korzyściom, jakie czerpie z niego nasz organizm.

2. Bomba odżywcza

Ryż jest doskonałym źródłem energii, ponieważ w większości składa się z węglowodanów. Są one niezbędne do wykonywania wszelkiego rodzaju aktywności fizycznych, ponieważ nasz organizm stosunkowo szybko przetwarza je na energię potrzebną do działania. Co więcej, węglowodany zawarte w ryżu stymulują mózg do produkcji serotoniny – hormonu związanego z poprawą nastroju i redukcją apetytu. Zawarta w ziarnie skrobia wspomaga układ pokarmowy w wytwarzaniu zdrowych bakterii. Warto też zauważyć, że ryż jest najbogatszym źródłem najbardziej wartościowego białka spośród wszystkich znanych zbóż.

Dietetycy polecają również olej ryżowy do smażenia

Pomidorowy gulasz z czarnym ryżem [przepis]

Pomidorowy gulasz z czarnym ryżem to nasza propozycja na smaczny i pożywny obiad. Przepis pochodzi czasopisma Biokurier
Prep Time 1 hour
Course danie główne
Servings 2

Składniki
  

  • 1,5 szklanki wody
  • 100 g czarnego ryżu
  • 1 szklanka wody
  • 1 marchew
  • 1 cebula
  • 1/2 łyżeczki oregano
  • 1 łyżeczka czosnku niedźwiedziego
  • 1/4 łyżeczxki mielonego pieprzu czarnego
  • kilka ząbków czosnku
  • 1/2 łyżeczki soli
  • 2 papryki
  • 250 g przecieru pomidorowego
  • 3 pomidory
  • 3-4 suszozne pomidory
  • garść orzechów laskowych podprażonych na patelni

Notatki

  1. Półtorej szklanki wody zagotować i dodać do niej czarny ryż. Gotować do momentu aż ryż wchłonie całą wodę.
  2. Do oddzielnego garnka wlać szklankę wody, zagotować.
  3. Dodać pokrojoną marchew, posiekaną cebulę, a także przyprawy: oregano, czosnek niedźwiedzi, czarny pieprz oraz posiekany czosnek. Gotować przez co najmniej 1 minutę.
  4. Dodać sól. Gotować przez co najmniej 1 minutę.
  5. Dodać pokrojone papryki i pomidory oraz przecier pomidorowy (oraz ewentualnie posiekane suszone pomidory). Zagotować, zmniejszyć ogień do minimum i gotować przez 15-20 minut lub do momentu, aż warzywa będą miękkie.
  6. Do ugotowanego czarnego ryżu dodać przygotowany sos pomidorowo-paprykowy. Wierzch posypać podprażonymi i posiekanymi orzechami laskowymi.
Poznaj właściwości odżywcze pomidora
Słowa kluczowe czarny ryż, gulasz, pomidor, ryż
Próbowałeś/aś już tego przepisu?Let us know how it was!

Zboże to stanowi doskonałe pożywienie dla osób z niedoborem witaminy B1, B2, B3, cynku, selenu, magnezu czy żelaza. Dzięki temu świetnie sprawdzi się w profilaktyce anemii czy w przypadku występowania problemów ze skórą.

Ryż jest również zasobny w kwas foliowy, który wspiera prawidłowy wzrost komórek. Zawarty w ziarnie błonnik pokarmowy zapobiega powstawaniu nowotworów, usprawnia pracę układu pokarmowego, sprzyja utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi i wspomaga odchudzanie, zmniejszając uczucie głodu. Zboże to jest doskonałą alternatywą dla pszenicy w przypadku osób będących na diecie bezglutenowej.

Co ciekawe, ryż zawiera również niewielką ilość arszeniku. Jednak jego zawartość jest tak niewielka, że nie musimy się obawiać otrucia.

No dobrze, korzyści ze spożywania ryżu już znamy, ale co zrobić, gdy do dyspozycji mamy aż 40 tysięcy rodzajów tego zboża? Który z nich jest najbardziej wartościowy?

3. Pełne ziarno zawsze w modzie

Wszystko zaczyna się od zbieranego z pola ziarna, zawierającego zarodek, bielmo, otręby (nadające ziarnu jego charakterystyczną barwę) i łuskę. Ryż brązowy (pełnoziarnisty) powstaje po usunięciu niejadalnej, zewnętrznej warstwy, czyli właśnie łuski.

W procesie wytwarzania ryżu białego zboże oczyszcza się z otrębów i zarodka, a dodatkowo – poleruje się, by nadać mu lepszy smak. Warto jednak zaznaczyć, że usunięcie wskazanych zewnętrznych warstw ziarna pozbawia ryż biały większości białka, błonnika, witamin i minerałów (choć czasami uzupełnia się je w sposób sztuczny).

Co więcej, spożywanie tego rodzaju zboża może mieć zupełnie odwrotny wpływ na poziom cukru we krwi niż jego pełnoziarnisty odpowiednik. Dlatego też osoby z cukrzycą powinny zdecydować się na ryż brązowy (pełnoziarnisty).

Podsumowując, można stwierdzić, że ryż biały jest dosyć intensywnie przetwarzany, przez co wartość odżywczą ziarna poświęca się na rzecz smaku, łatwości przygotowywania czy też długości przechowywania. Dlatego też, jeśli chcemy czerpać jak najwięcej korzyści ze spożywania tego zboża, wybierajmy jego pełnoziarnistą wersję.

Zwłaszcza że podobnie jak biała występuje ona we wszelkich możliwych odmianach. Jeśli lubimy ryż bardziej kleisty po ugotowaniu, zdecydujmy się na wybór krótkoziarnistego (zwłaszcza okrągłego). Z kolei miłośnicy sypkich dodatków do potraw powinni sięgnąć po ryż długoziarnisty. Dodatkowo poszczególne rodzaje ryżu związane są z odmiennymi wrażeniami zmysłowymi. Wielbiciele zdecydowanych smaków zdecydują się zapewne na ryż brązowy lub czerwony, które ze swej strony gorąco polecamy. Ci, którzy przepadają za pięknymi zapachami, powinni zdecydować się na ryż jaśminowy lub basmati (słowo to oznacza w języku hindi „królową zapachów”). Ten ostatni jest szczególnie atrakcyjny, ponieważ zawiera o 20% więcej błonnika niż jakikolwiek inny rodzaj ryżu.

Dziki ryż

Czy wiedzieliście, że dziki ryż… wcale nie jest ryżem, a jedynie jego bardzo odległym krewnym? Stanowi on właściwie gatunek trawy bagiennej rosnącej głównie w Ameryce Północnej. Może właśnie dlatego nazywany jest owsem wodnym, ryżem kanadyjskim czy też ryżem indiańskim. Ze względu na to, że jest doskonałym źródłem białka, stanowił on podstawę diety plemion Siuksów i Odżibwejów.

Owies wodny zawiera więcej witamin i minerałów niż „prawdziwy” ryż, a poza tym może być przechowywany w nieskończoność, co czyni go dużą konkurencją dla azjatyckiego zboża. Dodajmy, że ryż pełnoziarnisty należy spożyć w ciągu 3–6 miesięcy. Po tym czasie wartości odżywcze zawarte w otrębach utleniają się. Z kolei ryż biały pozostaje jadalny przez 10–30 lat.

4. Ryż znaczy… „jedzenie”

Ryż doceniany jest nie tylko w ujęciu typowo spożywczym. Dzięki swoim wspaniałym cechom zboże to stało się bardzo ważnym elementem wszystkich wymiarów życia na kontynencie azjatyckim. Chińskie słowo ryż oznacza również po prostu „jedzenie”.

Dodatkowo popularne powitanie w najbardziej ludnym państwie Azji brzmi: „czy jadłeś już dzisiaj ryż?”. Z kolei, w Tajlandii słowa „jedz ryż” są powszechnym zaproszeniem na posiłek. W Japonii zboże to cenione jest tak bardzo, że pojedyncze ziarenka nazywane są „małymi Buddami”. Jednocześnie w kraju tym jedno słowo oznacza zarówno posiłek, jak i gotowany ryż.

Co ciekawe, nas, mieszkańców świata zachodniego, kulturowe oddziaływanie ryżu również nie omija. Dwie chętnie nabywane przez Europejczyków japońskie marki samochodów – Toyota i Honda – zostały nazwane na cześć tego zboża. Pierwsza z nazw to w tłumaczeniu „piękne pole ryżu”, druga – „główne pole ryżu”. Przejęliśmy również azjatycką tradycję obsypywania nowożeńców ryżem. Rytuał ten jest równoznaczny ze składaniem panu i pannie młodej życzeń szczęścia i płodności we wspólnym życiu.

5. Ryż przydatny na budowie?!

Ryż sprawdza się doskonale również w architekturze, sztuce i gospodarce. Okazuje się, że sproszkowane zboże było dodawane do zaprawy murarskiej służącej do budowy Wielkiego Muru Chińskiego (powstał on w XV–XVI wieku). Cóż, mimo upływu lat budowla nadal ma się świetnie. Jeszcze bardziej zaskakuje fakt, że obecnie ryż służy do wyrobu biżuterii.

Najbardziej powszechnym zwyczajem jest grawerowanie swojego imienia na ziarnie, które – umieszczone w specjalnej fiolce – jest noszone jako wisiorek. Z kolei łodygi zboża są wykorzystywane w produkcji japońskiej ceramiki – owija się je wokół wyrobu, dzięki czemu na glinie powstają charakterystyczne wzory.

Na części obszarów wiejskich w Azji ryż nadal jest używany do spłacania długów i wypłacania wynagrodzeń. Co więcej, zboże to wykorzystuje się do wytwarzania mleka, octu, papieru, kosmetyków, materiałów pakowych, pasty do zębów oraz popularnych napojów alkoholowych, takich jak wino, piwo, grappa czy sake. Szwajcarzy opracowali technologię produkcji poduszek z ryżem, których używa się do łagodzenia bólów kręgosłupa.

Kolory ryżu

Ryż brązowy

Dzięki zawartości łuski (tak jak w przypadku ziaren zbóż tak i w przypadku ryżu jest ona bardzo cenna) jest niezwykle bogaty w liczne składniki odżywcze, takie jak: błonnik, magnez, żelazo i witaminy z grupy B. Pamiętajmy jednak, że należy go jednak dłużej gotować niż ryż biały. Ale tak to już jest z wartościowa żywnością, tu nic nie przychodzi szybko.
Ma charakterystyczny orzechowy posmak. Sprawdzi się jako dodatek do mięs i farszów. Wskazany przy wielu chorobach, takich jak cukrzyca. Poza wszystkim poprawia perystaltykę jelit, doskonale odżywia i nasyca.

Ryż czerwony

Jest to ryż, który jest niełuskany, kolorem i fakturą bardzo podobny do brązowego, jednakże nieco ciemniejszy. Zawiera cenne składniki odżywcze. Na naszym rynku ciągle jest jeszcze nieco droższym od swoich bratnich odmian rarytasem. Należy go również gotować nieco dłużej. My polecamy go do risotta z owocami morza.

Ryż czarny

Powszechnie jest nazywany także dzikim. Ryż ten również jest niełuskany, tak jak jego czerwona i brązowa odmiana, jego główną zaletą jednak jest to, że jest to ryż o dużej zawartości składników odżywczych. Po ugotowaniu zmienia barwę na fioletową. Możemy go podać bardzo efektownie. My proponujemy udekorować jadalnymi kwiatami, dodać sałatki i grillowane mięso.

Ryż żółty (z kurkumą)

To ryż, do którego podczas gotowania dodaje się kurkumę, jest szczególnie popularny w krajach azjatyckich. Proponujemy ugotować go na mleku (także nienabiałowym), posłodzić cukrem kokosowym i polać sokiem malinowym lub odrobiną dżemu naturalnego czy udekorować łyżeczką czekoladowej pasty pozbawionej oleju palmowego.

Ryż biały

Jest to chyba najbardziej popularna odmiana, na pewno można go znaleźć w niejednej polskiej kuchni. Ma delikatny smak. Podawany jest procesowi tzw. polerowania, przez co nie jest bogaty w składniki odżywcze. Jego czas gotowania jest krótki – wynosi zaledwie kilkanaście minut.

Ryż ten może sprzyjać nadwadze, bardzo podnosi cukier i dlatego jest wykluczony przy cukrzycy. Polacy lubią dodawać go do tradycyjnych gołąbków, zupy pomidorowej, risotta, ryżu podawanego z jabłkami czy jako dodatek do konwencjonalnych mięs, na szybko. Jest też sprzedawany w budkach z kuchnią azjatycką jako popularny fast food. Mamy nadzieję, że dostatecznie „zepsuliśmy” mu renomę i zaczniecie próbować także wymienionych wcześniej 4 alternatyw.

Dowiedz się więcej na temat: olej ryżowy

Ten serwis używa cookies. Korzystając z niego wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Sprawdź naszą politykę prywatności.

Żadne materiały z tej strony nie mogą być jakikolwiek sposób powielane bez pisemnej zgody redakcji.