SIBO, objawy którego to schorzenia ma coraz większa grupa osób, ma związek z chorobami jelit, stresem, infekcjami układu pokarmowego czy nieprawidłową pracą tarczycy. Sygnałami alarmowymi są wzdęcia i bóle brzucha. Co warto wiedzieć o tej dolegliwości? I na czym polega leczenie SIBO?
Problem SIBO = problem jelit
Ekosystem jelitowy człowieka jest prawie 10-krotnie większy niż całkowita liczba komórek naszego ciała. Ilość i rodzaj drobnoustrojów zasiedlający środowisko jelit jest specyficzne i niejednorodne. Jego skład modulowany jest przez wiele czynników, m.in. przez sposób przyjścia na świat (poród naturalny czy cesarskie cięcie), prowadzony styl życia, dietę, wiek, czy przyjmowane leki.
Termin ,,mikrobiom” po raz pierwszy użyty został przez laureata nagrody Nobla Joshua Lederberg’a i określa cały zbiór genomów mikrobioty, czyli bakterii zasiedlających jelito cienkie i jelito grube.
Poprzez mikrobiotę jelit określa się specyficzny dla każdego człowieka zbiór mikroorganizmów. Głównie są to bakterie, ale również grzyby, wirusy, archeowce czy eukariota.
Uważa się, że integralną częścią prawidłowego funkcjonowania organizmu jest właściwa proporcja między drobnoustrojami korzystnymi a mikroflorą patogenną w przewodzie pokarmowym. Mówimy wówczas o zachowaniu homeostazy przewodu pokarmowego w organizmie. Czasem jednak dochodzi do braku równowagi ilościowej pomiędzy mikroorganizmami pożądanymi w naszych jelitach.
Ludzkie jelita zasiedla ponad 2000 gatunków bakterii, z czego większość tych gatunków pochodzi z czterech głównych typów: Firmicutes (64%), Bacteroidetes (23%), Proteobacteria (8%) i Actinobacteria (3%).
Dzięki ich obecności produkowane są krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe SCFAs (ang. Short Chain Fatty Acids – SCFAs), m.in octan, propionian i maślan. Mają one właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne, czy antykancerogenne.
Brak balansu między poszczególnymi mikroorganizmami i nadmierna kolonizacja drobnoustrojów patogennych, m.in. z gatunku Enterobacteriaceae (np. Escherichia coli), bakterii z rodzaju Clostridium, Salmonella, Pseudomonas czy Shigella obniża odpowiedź immunologiczną i wpływa na zaburzenie ilości, składu i funkcji mikroflory jelitowej.
Stan zaburzenia flory bakteryjnej w jelitach określa się mianem dysbiozy jelitowej.
Liczne doniesienia naukowe mówią o występowaniu silnej korelacji między dysbiozą a występowaniem otyłości, alergii, chorób autoimmunologicznych, czy chorób jelit, w tym zespołu jelita drażliwego.
Co to SIBO?
Zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome; IBS) jest schorzeniem o złożonej i nieznanej etiologii zaliczanym do chorób czynnościowych. Dotyka ok. 11 proc. populacji na całym świecie, częściej kobiet (poniżej 50. roku życia) niż mężczyzn.
Objawy jelita drażliwego to przewlekły, nawracający dyskomfort i ból brzucha, który związany jest z defekacją, zmianą rytmu wypróżnień i/lub zmianą konsystencji stolca.
Jednym z przejawów dysbiozy jest przerost bakteryjny jelita cienkiego (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth; SIBO). Jest to stosunkowo częsta patologia w przebiegu zespołu jelita nadwrażliwego.
Przy IBS częstym problemem może być również IMO (ang. Intestinal Methane Overgrowth), czyli przerost metanogenów w jelicie.
Problem SIBO czy IMO nie dotyczy braku balansu pomiędzy „korzystnymi” i „patogennymi” gatunkami drobnoustrojów. Tu istotna jest ich całkowita ilość, która jest zbyt duża. Przy SIBO dochodzi do nadmiernej kolonizacji jelita cienkiego bakteriami, które zwykle występują wyłącznie w okrężnicy.
Z kolei przy IMO dochodzi do rozrostu metanogenów, czyli archeonów – mikroorganizmów prokariotycznych o budowie wyraźnie odmiennej od bakterii produkujących metan.
Niezależnie od rodzaju dominującej mikrobioty, rozrost bakteryjny wiąże się z mikroskopowym uszkodzeniem śluzówki jelit. A to wiąże się z pośledzonym wchłanianiem różnych składników odżywczych. Może to prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych, m.in. niedożywienia.
SIBO – objawy i diagnostyka
Bakterie w jelitach odżywiają się węglowodanami. Kiedy występuje przerost wybranych bakterii i/lub archeonów w jelitach, dochodzi do wzmożonych procesów fermentacyjnych. Pojawia się nadprodukcja gazów, m.in. wodoru, siarkowodoru lub metan. Stąd główny objaw SIBO to nadmierne oddawanie nieprzyjemnych gazów.
Pojawić się też mogą:
- wzdęcia,
- rozpierający ból brzucha,
- zaparcia,
- biegunki,
- biegunki na przemian z zaparciami,
- refluks i zgaga,
- utrata masy ciała,
- zaburzenia wchłaniania.
Dolegliwościami spoza układu pokarmowego, które mogą wystąpić i są korelowane z SIBO/IMO, są m.in.: anemia, zaburzenia depresyjne, ogólne osłabienie, lęk przed spożywaniem pokarmów czy zmiany skórne.
Diagnoza SIBO/IMO jest dziś o wiele prostsza i bardziej dostępna niż kilka lat temu. Mamy bowiem możliwość wykonania testu oddechowego po spożyciu glukozy lub laktulozy. W zależności od występujących objawów i dostępności niezbędnego do wykonania testu aparatu, wykonać możemy test wodorowy lub bardziej miarodajny test wodorowo-metanowy.
Materiałem do badania jest wydychane powietrze pozyskiwane przy pomocy jednorazowego zestawu (woreczka z ustnikiem i strzykawki). Pierwsza próbka pobierana jest na czczo, następnie pacjent wypija jednorazowo roztwór laktulozy lub glukozy. Pomiaru dokonuje się co ok. 15-20 minut.
Wyniki takiego testu, poza wartością diagnostyczną, są niezmiernie przydatne do zaplanowania optymalnego leczenia. Terapię prowadzi lekarz specjalizujący się w tym zakresie.
Na czym polega leczenie SIBO?
Leczenie SIBO polega na włączeniu antybiotykoterapii (najczęściej stosowana jest rifaksymina). Pomocne w łagodzeniu dolegliwości może być zastosowanie berberyny (postać biegunkowa) lub allicyny (postać zaparciowa).
W przypadku problemów z jelitami dużo mówi się również o protokole LOW FODMAP. FODMAP to akronim od angielskich słów „Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols”, czyli „Fermentujące Oligo- Di- i Monosacharydy oraz Poliole”. Jest to grupa słabo wchłanianych krótkołańcuchowych węglowodanów, szybko fermentujących, o wysokim ciśnieniu osmotycznym.
Dieta FODMAP to dieta lecznicza, lecz mocno restrykcyjna w pierwszych etapach. Wprowadza się ją na okres 4-6 tygodni. Dowody naukowe dotyczące jej zastosowania w terapii SIBO/IMO są ograniczone i nie zawsze daje pożądany efekt. Warto przy tym pamiętać, by nie stosować jej w tym samym czasie co antybiotykoterapii. Dietę powinno zastosować się po leczeniu antybiotykiem, najlepiej w porozumieniu z dietetykiem.
