Fundamentalne zasady rolnictwa ekologicznego to wartości, które od początku leżą u podstaw jego rozwoju, wyrażają priorytety oraz wskazują wizję poprawy rolnictwa w skali globalnej.
Rolnictwo jest jedną z podstawowych dziedzin działalności człowieka nie tylko dlatego, że wszyscy musimy się odżywiać. Z rolnictwem jest związana nasza historia, kultura i wartości społeczne. Prezentowane zasady odnoszą się do rolnictwa w najszerszym znaczeniu, począwszy od sposobu, w jaki ludzie traktują glebę, wodę, rośliny i zwierzęta w celu produkcji, przygotowania i dystrybucji żywności oraz innych dóbr. Obejmują poszanowanie krajobrazu oraz całej wspólnoty istnień – wartości składających się na dziedzictwo przyszłych pokoleń.
Przeczytaj: Jak rozpoznać żywność ekologiczną?
Zasady rolnictwa ekologicznego są inspiracją dla organizacji i działaczy rolnictwa ekologicznego w ich całej różnorodności. Stanowią myśl przewodnią przy ustalaniu opinii, programów i standardów IFOAM. Co więcej, są tworzone z myślą o uniwersalnej przydatności, w skali całego świata.
Zasada zdrowotności
Rolnictwo ekologiczne ma na celu potęgowanie zdrowotności gleby, roślin, zwierząt, człowieka i Ziemi, jako elementów niepodzielnej jedności.
Zdrowie każdej jednostki oraz społeczności nie może być oddzielone od zdrowia ekosystemów – zdrowa gleba wydaje zdrowe płody, które są pokarmem zdrowych zwierząt i ludzi. Zdrowie oznacza kompleksowość i integralność żyjących systemów. To nie tylko prosta nieobecność choroby, ale poczucie fizycznego, intelektualnego, społecznego i ekologicznego dobrostanu. Odporność, żywotność i regeneracja są kluczowymi elementami zdrowia.
Celem rolnictwa ekologicznego, zarówno produkcji rolniczej, przetwórstwa, dystrybucji, jak i konsumpcji, jest utrzymanie i wzmacnianie zdrowotności ekosystemów i organizmów – od mikrobów glebowych do człowieka. W szczególności zadaniem rolnictwa ekologicznego jest produkcja wysokiej jakości, pełnowartościowej żywności, co w efekcie przekłada się na profilaktykę zdrowotną oraz poczucie dobrostanu. Mając to na względzie, rolnictwo ekologiczne unika stosowania nawozów, pestycydów, leków dla zwierząt i dodatków do żywności, które mogą mieć negatywny wpływ na szeroko rozumianą zdrowotność.
Zasada ekologii
Rolnictwo ekologiczne funkcjonuje na wzór systemów ekologicznych, mając na uwadze obieg materii i przepływ energii w przyrodzie; wpisuje się w te procesy i pomaga je podtrzymywać.
Zasada ekologii umiejscawia rolnictwo ekologiczne wśród żyjących systemów ekologicznych. Stanowi, że produkcja powinna uwzględniać ekologiczne procesy i recykling. Właściwe odżywianie oraz jakość życia osiągane są przez stosowanie zasad ekologii w kreowaniu swoistych środowisk produkcji. Dla przykładu, w przypadku płodów rolnych takim środowiskiem jest gleba, dla zwierząt środowisko gospodarstwa, dla ryb i organizmów wodnych środowisko zbiornika wodnego. Rolnictwo ekologiczne, wypas zwierząt i zbiór surowców z naturalnych łąk i lasów powinny zapewniać zachowanie lokalnej równowagi przyrodniczej. Przyrodniczy obieg materii i przepływ energii jest uniwersalny, ale ich funkcjonowanie zależne jest od lokalnych warunków. Ekologiczna gospodarka, w tym skala produkcji, musi być dostosowana do lokalnych tradycji, kultur oraz warunków przyrodniczych. Zastosowanie środków produkcji powinno być zredukowane przez ponowne użycie, recykling oraz efektywne zarządzanie surowcami i energią.
Celem tych działań jest zachowanie i wzbogacanie środowiska oraz ochrona zasobów. Rolnictwo ekologiczne osiąga ekologiczną równowagę poprzez projektowanie odpowiednich systemów gospodarowania, utrzymanie siedlisk dziko bytujących gatunków, podtrzymywanie genetycznej i rolniczej różnorodności. Ci, którzy produkują, przetwarzają, handlują i konsumują ekologiczne produkty chronią wspólne środowisko, włączając krajobraz, klimat, siedliska, bioróżnorodność, powietrze i wody.
Zasada sprawiedliwości
Rolnictwo ekologiczne jest kształtowane w oparciu o relacje, które gwarantują godne życie ludzi we wspólnym środowisku.
Sprawiedliwość charakteryzowana jest przez równość, szacunek, godność i służebność wobec świata, w środowisku, w którym żyjemy wespół z innymi ludźmi i innymi istotami żyjącymi. Ta zasada akcentuje, że ludzie działający w rolnictwie ekologicznym powinni budować sprawiedliwe relacje międzyludzkie na wszystkich poziomach i dla wszystkich – rolników, robotników, przetwórców, dystrybutorów, handlowców, i konsumentów. Rolnictwo ekologiczne każdemu, kto jest z nim związany, powinno zapewnić odpowiednie warunki i jakość życia oraz powinno przyczyniać się do bezpieczeństwa żywnościowego i redukcji biedy. Celem jest produkcja wystarczającej ilości pełnowartościowej żywności o wysokiej jakości oraz innych produktów. Zasada sprawiedliwości wymaga także zapewnienia zwierzętom warunków bytowych dostosowanych do ich fizjologii, naturalnych zachowań i dobrostanu. Zasoby środowiska naturalnego, które są wykorzystywane w produkcji i konsumpcji powinny być zarządzane w sposób społecznie i ekologicznie odpowiedzialny: mając w uwadze dobro przyszłych pokoleń. Sprawiedliwość wymaga organizowania systemów produkcji, dystrybucji i handlu, które są przejrzyste oraz uwzględniają prawdziwe koszty społeczne i koszty ochrony środowiska.
Przeczytaj: Jak działa certyfikacja ekologiczna
Zasada troskliwości
Rolnictwo ekologiczne jest prowadzone przezornie, w poczuciu odpowiedzialności za zdrowie i dobrostan współczesnych i przyszłych pokoleń oraz za równowagę przyrodniczą w środowisku.
Rolnictwo ekologiczne jest żywym i dynamicznym systemem, dostosowanym do wewnętrznych i zewnętrznych potrzeb i warunków. Rolnicy ekologiczni mogą zwiększać efektywność i podnosić wydajność, ale nie może to zagrażać zdrowiu i szeroko rozumianej równowadze. Konsekwentnie, nowe technologie powinny być analizowane wielostronnie, a dotychczasowe metody – zrewidowane. Ponieważ nie do końca poznana jest złożoność ekosystemów i oddziaływanie rolnictwa na otoczenie – należy zachować odpowiednią ostrożność. Przezorność i odpowiedzialność mają kluczowe znaczenie w zarządzaniu, rozwoju i wyborze technologii w rolnictwie ekologicznym. Potrzebne są badania naukowe, wykazujące, że rolnictwo ekologiczne jest zdrowe, bezpieczne i zrównoważone przyrodniczo. Jednak wiedza naukowa sama w sobie jest niewystarczająca. Praktyczne doświadczenie, nagromadzona ludowa mądrość, tradycja i miejscowa wiedza są źródłem rozwiązań, sprawdzonych przez lata. Rolnictwo ekologiczne unika znacznego ryzyka poprzez dobór właściwych i odrzucanie nieprzewidywalnych technologii, na przykład inżynierii genetycznej. Podejmowanie decyzji musi uwzględniać wartości i potrzeby wszystkich, których mogą one dotyczyć i musi to być proces jawny, w którym udział biorą wszystkie zainteresowane strony.
Tekst pochodzi z ulotki wydanej przez IFOAM.
Jest to tłumaczenie tekstu, którego angielski oryginał został zatwierdzony przez IFOAM. W razie wszelkich wątpliwości należy odnosić się do tekstu oryginalnego.
Oficjalna witryna internetowa IFOAM: http://www.ifoam.org
