Soda kalcynowana to kolejny z naturalnych środków czystości, który jest tani, bezpieczny i skuteczny. Ma wiele zastosowań w domu i w ogrodzie. Do czego zatem warto ją wykorzystać? I gdzie kupić sodę kalcynowaną?
Czym jest soda kalcynowana?
Soda kalcynowana (soda amoniakalna), to kolejny po occie, sodzie oczyszczonej, boraksie i wodzie utlenionej, naturalny środek czyszczący. Jest co prawda mniej popularny od tych wymienionych, co może wynikać z tego, że jeszcze do niedawna był słabiej dostępny.
Wzór chemiczny i właściwości fizykochemiczne
Węglan sodu, bo tak o sodzie kalcynowanej powie chemik 😊, ma wzór Na2CO3 (dla porównania: soda oczyszczona ma wzór NaHCO3, a soda kaustyczna (soda żrąca) – NaOH). Występuje w postaci małych, białych lub lekko kremowych granulek. Jest niepalna, pyląca, zasadowa (pH ok. 11-12) i silnie reaguje z wodą oraz kwasami. Ma też właściwości przeciwzbrylające.
Dla nas jednak istotna jest informacja, że zastosowanie sody kalcynowanej doskonale wpisuje się w ideę ekologicznego sprzątania. Środek ten, nie bez powodu nazywany kiedyś bielidłem, może zastąpić mnóstwo detergentów. Skutecznie usuwa bowiem zabrudzenia, neutralizuje przykre zapachy, skutecznie pochłania wilgoć i zmiękcza wodę. Świetnie nadaje się do usuwania uporczywych plam, m.in. po kawie, winie, wosku, smarze. Nie bez powodu to jeden ze składników domowych proszków do prania [czytaj dalej, aby poznać przepisy z sodą kalcynowaną 👇]
Różnice między sodą kalcynowaną a sodą oczyszczoną
Soda kalcynowana i soda oczyszczona (wodorowęglan sodu, NaHCO₃) to dwa różne związki chemiczne o odmiennych właściwościach i zastosowaniach. Soda kalcynowana to silniejsza wersja sody oczyszczonej, stosowana głównie w przemyśle i jako środek czyszczący, podczas gdy soda oczyszczona ma szerokie zastosowanie spożywcze i domowe.
Soda kalcynowana nie nadaje się do spożycia, może podrażniać skórę i drogi oddechowe.
Jak powstaje soda kalcynowana?
Istnieją różne metody jej produkcji, zarówno przemysłowe, jak i naturalne.
Metoda Solvaya – przemysłowa produkcja sody kalcynowanej
Ta metoda jest dominującym procesem przemysłowym stosowanym do produkcji sody kalcynowanej. Opracowana w XIX wieku, opiera się na reakcji chlorku sodu (soli kuchennej) z amoniakiem i dwutlenkiem węgla. Proces ten przebiega w kilku etapach. W pierwszym solanka (roztwór chlorku sodu) jest nasycana amoniakiem. Następnie zachodzi karbonizacja, czyli solanka amoniakalna jest nasycana dwutlenkiem węgla, co prowadzi do wytrącenia wodorowęglanu sodu (NaHCO₃). Na ostatnim etapie wodorowęglan sodu jest prażony w wysokiej temperaturze, co powoduje jego rozkład na sodę kalcynowaną, dwutlenek węgla i wodę.
Naturalne źródła – jeziora sodowe
Soda kalcynowana występuje również w naturze, głównie w jeziorach sodowych, takich jak jeziora w Dolinie Krzemowej w Kalifornii czy jezioro Natron w Tanzanii. W tych jeziorach wysokie stężenie soli mineralnych, w tym węglanu sodu, jest wynikiem naturalnych procesów geologicznych. Wydobywana jest z jezior sodowych poprzez odparowywanie wody, co prowadzi do krystalizacji węglanu sodu. Surowy węglan sodu jest następnie oczyszczany w celu uzyskania produktu o wysokiej czystości.
Sodę kalcynowaną przygotujesz też w domu.
- Rozgrzej piekarnik do temperatury 200°C.
- Wyłóż blachę do pieczenia papierem do pieczenia, aby ułatwić czyszczenie, lub użyj blachy bez papieru.
- Równomiernie rozprowadź sodę oczyszczoną na blasze. Warstwa nie musi być gruba, wystarczy około 0,5 cm.
- Wstaw blachę do rozgrzanego piekarnika i podgrzewaj sodę przez godzinę. Co 15-20 minut przemieszaj sodę, aby zapewnić równomierne podgrzewanie.
- Wyjmij blachę z piekarnika i pozwól sodzie całkowicie ostygnąć. W trakcie podgrzewania soda oczyszczona uwalnia dwutlenek węgla i wodę, przekształcając się w sodę kalcynowaną (Na₂CO₃).
Zastosowanie sody kalcynowanej w przemyśle
Jest ono bardzo szerokie. Oprócz tych wymienionych poniżej, soda kalcynowana jest również stosowana w produkcji detergentów, mydeł i środków czyszczących. Zmiękcza też wodę.
Przemysł chemiczny – produkcja barwników i nawozów
Soda kalcynowana jest wykorzystywana jako surowiec do produkcji wielu innych związków chemicznych, w tym barwników, pigmentów, nawozów mineralnych i soli sodowych nieorganicznych. W produkcji nawozów, neutralizuje kwasy i reguluje pH.
Przemysł spożywczy – regulator kwasowości i dodatek E500
W przemyśle spożywczym soda kalcynowana pełni funkcję regulatora kwasowości, substancji spulchniającej i stabilizującej. Jest stosowana jako dodatek do żywności o symbolu E500, który jest uważany za bezpieczny dla zdrowia, o ile jest spożywany w umiarkowanych ilościach. Wykorzystywana jest także przy produkcji wyrobów cukierniczych.
Produkcja szkła – kluczowy składnik wytwarzania szkła
Soda kalcynowana jest jednym z ważniejszych składników w produkcji szkła. Obniża temperaturę topnienia krzemionki, co ułatwia proces wytwarzania szkła. Poprawia też jego właściwości fizyczne.
Przemysł papierniczy – zastosowanie w procesie produkcji papieru
Soda kalcynowana jest stosowana w procesie produkcji papieru do roztwarzania celulozy i usuwania ligniny z włókien drzewnych. Wykorzystywana jest także w procesach bielenia.
Garbarstwo – wykorzystanie w obróbce skór
W garbarstwie soda kalcynowana jest wykorzystywana do zmiękczania skór i regulacji pH w procesach garbowania. Pomaga w usuwaniu włosów i resztek tkanek ze skór.
Soda kalcynowana w gospodarstwie domowym
Jest to wszechstronny i skuteczny środek czyszczący, który może zastąpić wiele chemicznych detergentów. Soda kalcynowana jest bardziej zasadowa niż soda oczyszczona, dlatego jej działanie jest silniejsze.
→ To może Cię zainteresować: Mycie okien bez smug [naturalne środki czystości]
Zmiękczanie wody – poprawa efektywności prania
Soda kalcynowana neutralizuje twardą wodę, co pomaga w praniu i sprzątaniu. Może być używana do usuwania osadu wapiennego z czajnika czy pralki.
Jak stosować?
- Do prania: wsyp 1-2 łyżki do pralki, aby zmiękczyć wodę.
- Do czajnika lub pralki: wsyp 2-3 łyżki sody, zalej wodą i pozostaw na kilka godzin, a następnie spłucz.
Czyszczenie przypalonych garnków i grilla
Soda kalcynowana doskonale radzi sobie z tłuszczem i uporczywymi zabrudzeniami. Możesz używać jej do mycia piekarnika i płyty kuchennej (usuwa przypalony tłuszcz), czyszczenia garnków i patelni oraz mycia okapów i filtrów tłuszczowych (rozpuszcza tłuste osady).
Jak stosować?
- Wymieszaj 2 łyżki sody kalcynowanej z ciepłą wodą i użyj gąbki do czyszczenia.
- Do mocnych zabrudzeń przygotuj pastę z sody i odrobiny wody, nałóż, odczekaj 10 minut i spłucz.
Usuwanie pleśni i neutralizowanie zapachów
Soda kalcynowana ma właściwości zasadowe, co pomaga w usuwaniu pleśni i zapobieganiu jej nawrotom, ale nie zabija grzybni tak skutecznie jak ocet, nadtlenek wodoru czy boraks.
Jak stosować sodę kalcynowaną na pleśń?
- Rozpuść 2 łyżki sody w 1 litrze ciepłej wody.
- Nanieś roztwór na pleśń (np. na ścianie, silikonie w łazience) i pozostaw na 10-15 minut.
- Przetrzyj szorstką gąbką lub szczoteczką, a następnie spłucz wodą.
- Powtórz w razie potrzeby.
Jeśli pleśń powraca, zastosuj ocet lub wodę utlenioną (3% roztwór) – działają grzybobójczo.
Soda kalcynowana neutralizuje tez przykre zapachy. Pomaga w eliminacji zapachu stęchlizny, woni spalenizny czy nieprzyjemnych zapachów z lodówki, kosza na śmieci czy pralki.
Uwaga: Nie stosuj sody kalcynowanej do pochłaniania zapachów w lodówce – jest zbyt silna i może reagować z produktami spożywczymi. Lepsza będzie soda oczyszczona.
Czyszczenie kominka – skuteczne usuwanie sadzy
Soda kalcynowana rozpuszcza tłuste osady, więc może pomóc w czyszczeniu sadzy, ale jeśli jest jej dużo, może sobie nie poradzić.
Jak stosować na szklane drzwiczki kominka?
- Rozpuść 2 łyżki sody w 1 litrze ciepłej wody.
- Zwilż gąbkę roztworem i przetrzyj szybę.
- Przy silnych zabrudzeniach nałóż pastę (soda + trochę wody), pozostaw na 10 minut i zetrzyj.
Jak stosować na ściany kominka i cegły?
- Zmieszaj sodę kalcynowaną z wodą i nanieś na zabrudzenia.
- Wyszoruj szczotką i spłucz wodą.
Jeśli sadza jest tłusta i mocno osiadła, skuteczniejsze będą środki na bazie octu lub specjalne detergenty.
Pranie i odplamianie ubrań
Soda kalcynowana to świetny dodatek do prania. Wzmacnia działanie proszku i płynów do prania. Usuwa trudne plamy (np. tłuszcz, pot, brud), a przy tym zmiękcza wodę, dzięki czemu ubrania są bardziej miękkie.
→ Sprawdź, jak wybielić firanki?
Jak stosować?
- Dodaj 1-2 łyżki sody do bębna pralki lub do przegródki na proszek.
- Przy plamach namocz ubrania w roztworze 1 l wody i 1 łyżki sody kalcynowanej przez 1-2 godziny przed praniem.
Domowe środki czystości na bazie sody kalcynowanej
Proszek do prania kolorowego DIY
Składniki:
- szklanka sody kalcynowanej,
- szklanka boraksu,
- łyżka płatków mydlanych.
Wszystkie składniki wymieszaj i przechowuj w szczelnie zamkniętym słoiku lub pudełku do sypkich detergentów. Na jedno pranie wykorzystaj dwie łyżki stołowe proszku (na wsad ok. 8 kg). By uzyskać ładny zapach, możesz do przegródki na płyn zmiękczający dodać kilka kropel olejku eterycznego, np. cytrynowego, lawendowego lub z drzewa herbacianego.
Dbaj też o pralkę, bo w przeciwnym razie szybko zaczną wydobywać się z niej przykre zapachy.
→ Sprawdź, jak wyczyścić pralkę bez szkody dla środowiska i naszego zdrowia.
Tabletki do zmywarki DIY – skuteczność i oszczędność
Potrzebne są:
- szklanka boraksu,
- szklanka sody kalcynowanej,
- połowa szklanki soli,
- ¾ szklanki soku z cytryny
- kilka kropel olejku eterycznego (opcjonalnie).
Wszystkie składniki wymieszaj, następnie wypełnij masą foremki do lodu. Po 24 godzinach wyschnie i będzie gotowa do użycia.
Takie domowe tabletki do zmywarki są o wiele bezpieczniejsze dla środowiska niż tradycyjne środki. Są też tańsze.
Połączenie z boraksem – zwiększenie skuteczności czyszczenia
Soda kalcynowana i boraks to doskonałe połączenie do czyszczenia Oba są zasadowe, ale boraks ma dodatkowe właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybicze i wybielające. Razem tworzą silny środek do domowego sprzątania. Sprawdź, do czego można użyć mieszanki sody kalcynowanej i boraksu.
Pranie – usuwanie plam i zmiękczanie wody
- Dodaj 1 łyżkę sody kalcynowanej + 1 łyżkę boraksu do bębna pralki razem z proszkiem.
- Przy trudnych plamach – namocz ubrania w roztworze (2 łyżki boraksu + 2 łyżki sody na 5 l ciepłej wody) przez 1-2 godziny przed praniem.
Uniwersalny środek czyszczący do kuchni i łazienki
- Wymieszaj 1 szklankę sody kalcynowanej + 1 szklankę boraksu i przechowuj w szczelnym pojemniku.
- Posyp zabrudzone powierzchnie, przetrzyj wilgotną gąbką, a następnie spłucz wodą.
Środek do czyszczenia toalety
- Wsyp do muszli klozetowej 2 łyżki sody kalcynowanej + 2 łyżki boraksu.
- Pozostaw na 30 minut, wyszoruj szczotką i spłucz wodą.
Domowy proszek do zmywarki
- Wymieszaj 1 szklankę sody kalcynowanej + 1 szklankę boraksu.
- Używaj 1-2 łyżek na jedno mycie.
Jak bezpiecznie stosować i przechowywać sodę kalcynowaną?
Soda kalcynowana to naturalny, ale silnie zasadowy związek chemiczny (pH ok. 11-12), co oznacza, że może działać drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Przy prawidłowym stosowaniu nie stanowi jednak zagrożenia.
→ Sprawdź, jak wyczyścić i odkamienić żelazko?
Środki ostrożności i wpływ na zdrowie
Unikaj bezpośredniego kontaktu ze skórą – może powodować wysuszenie i podrażnienia. Zakładaj więc rękawiczki ochronne podczas sprzątania lub prania. Chroń również oczy i drogi oddechowe – soda kalcynowana ma postać drobnego proszku, który łatwo pyli i może powodować podrażnienia.
Nie mieszaj sody kalcynowanej z kwasami (np. octem, cytryną) w zamkniętych pojemnikach – może dojść do silnej reakcji i wydzielania gazów.
Przechowywanie sody kalcynowanej – ochrona przed wilgocią
Soda chłonie wilgoć, dlatego najlepiej trzymać ją w suchym miejscu, np. w plastikowym lub szklanym słoiku z zakrętką. I choć nie jest ekstremalnie toksyczna, może powodować poważne podrażnienia w razie połknięcia. Najlepiej trzymaj ją w szafce z detergentami w opisanym słoiku.
Gdzie kupić sodę kalcynowaną?
Dostępność w sklepach i sprzedaż online
Sodę kalcynowaną można kupić w kilogramowych opakowaniach, np. w drogerii-ekologicznej. Jej koszt to ok. 8 zł.
Wybór odpowiedniego rodzaju – soda kalcynowana lekka i bezwodna
Obie formy sody kalcynowanej mają podobne właściwości, ale różnią się gęstością, wyglądem i zastosowaniem.
Soda kalcynowana lekka ma postać drobnego, puszystego proszku o mniejszej gęstości. Jest bardziej higroskopijna (łatwo chłonie wodę) oraz częściej stosowana w przemyśle detergentowym i gospodarstwach domowych, np. do prania, czyszczenia, usuwania tłuszczu.
Z kolei soda kalcynowana bezwodna (ciężka) jest bardziej zbita i granulowana, co sprawia, że ma większą gęstość. Mniej pyli i jest stosowana głównie w przemyśle chemicznym, szklarskim, metalurgicznym oraz jako składnik w produkcji mydeł i detergentów.
Dla domowego użytku najczęściej dostępna jest soda kalcynowana lekka.
