Do historii przeszły czasy, gdy bezrefleksyjnie wkładaliśmy produkty spożywcze do koszyka. Dziś zanim cokolwiek tam trafi, zerkamy etykiety. To tam bowiem znajdziemy całą listę istotnych dla nas informacji. Przyjrzyjmy się im bliżej.
Jak czytać etykiety i dlaczego warto?
Nasz sposób odżywiania na przestrzeni lat drastycznie się zmienił. Żywność produkowana jest masowo, a wśród produktów jest wiele takich, które oprócz walorów smakowych, nie mają żadnej wartości odżywczej. Ma to wpływ na nasze zdrowie: lawinowo rośnie liczba osób z chorobami dietozależnymi, m.in. otyłością i cukrzycą typu 2.
Stąd też istotne jest, aby w warunkach wysokiej podaży żywności, mieć możliwość wyboru. Jako konsumenci mamy prawo poznać wartość żywieniową i zdrowotną wybieranego przez nas produktu. Wszystko po to, by wśród ich szerokiej oferty, wybrać najlepszy.
Artykuł o tym, jak czytać etykiety, ukazał się pierwotnie w wiosennym numerze Biokuriera (nr 2/2024). Możecie go przeczytać w wersji drukowanej (do kupienia w prenumeracie) lub on-line.
Jakie informacje znajdziemy na etykietach?
Na przestrzeni ostatnich lat coraz lepiej radzimy sobie z czytaniem etykiet. Ze skrótowo zapisanych informacji potrafimy wyciągnąć maksimum treści. A jest tam ich niemało.
Etykieta bowiem zawiera informacje ekonomiczne o produkcie, producencie, przeznaczeniu oraz wskazuje ograniczenia w stosowaniu, zalecane środki ostrożności, czas i sposoby przechowywania oraz obróbki kulinarnej. Część z nich może być przedstawiona za pomocą specjalnych symboli (piktogramów).
Każda z tych informacji powinna być zawarta w języku polskim, a sam zapis – czytelny i zrozumiały na miarę przeciętnego i potencjalnego konsumenta. Nie może też wprowadzać klienta w błąd ani też sugerować obecności w wyrobie specjalnych właściwości, jeśli ten ich nie ma.
Na etykiecie produktu spożywczego muszą znaleźć się następujące informacje:
- nazwa żywności (handlowa nazwa produktu oraz grupa produktu),
- wykaz i ilość składników (w kolejności malejącej),
- składniki lub substancje pomocnicze o potencjalnym działaniu alergennym,
- ilość netto,
- data minimalnej trwałości/ termin przydatności do spożycia,
- zalecane warunki przechowywania i spożycia,
- nazwa lub firma (adres) podmiotu wprowadzającego środek spożywczy na rynek (producent, importer),
- kraj lub miejsce pochodzenia,
- instrukcja użycia (przygotowania i spożycia).
- informacja o wartości odżywczej
- informacja o wartości energetycznej (zawartość tłuszczów i kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów i cukrów, białka i soli).
Źródło: Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 marca 2013 r.
→ Przeczytaj również: Nutri-score: co to jest i czy powinniśmy się nim kierować?
W jakiej kolejności wymieniane są składniki na etykietach?
Warto pamiętać, że składniki na etykiecie podawane są w kolejności malejącej. Jeśli więc cukier (który może skrywać się pod nazwami: glukoza, sacharoza, fruktoza, maltoza, laktoza, melasa, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop kukurydziany, syrop klonowy) jest wymieniony jako pierwszy, to znaczy, że jest go najwięcej. Polecamy więc taki produkt odłożyć na sklepową półkę.
Podobnie jak ten, którego lista składników ciągnie się w nieskończoność. Najczęściej żywność wysokiej jakości, mało przetworzona, naturalna, ma bardzo krótki skład. Nie oznacza to jednak, że nie znajdziemy w niej żadnego „E”. Obecność dodatków do żywności (antyoksydantów, zagęstników, stabilizatorów) nie wyklucza dobrej jakości produktu (również ekologicznego). Dobrym przykładem jest tu E 300, pod którą kryje się kwas askorbinowy (witamina C).
Kiedy mamy produkty z podobnym składem i nadal nie wiemy, na który się zdecydować, warto sprawdzić ich wartość odżywczą. Wybierz ten, który ma najmniej cukru i soli.
Elementy etykiety, na które warto zwracać uwagę
- Kaloryczność produktu na 100 g i na porcję, która wynika z ilości tłuszczu, węglowodanów i białka w produkcie,
- Zawartość białka – w przypadku wędlin i produktów mięsnych im jest wyższa, tym większa pewność, że do ich produkcji wykorzystano mięso wysokiej jakości,
- Zawartość węglowodanów – zależy od ilości zbóż, warzyw i owoców w składzie, ale także od ilości dodanego cukru,
- Zawartość tłuszczu i kwasów tłuszczowych nasyconych – w przypadku masła im wyższa, tym lepiej (np. 82 proc.), ale w przypadku pasztetu czy mielonki oznacza to, że do ich produkcji użyto dużo tłuszczu i skór, a mało mięsa,
- Zawartość błonnika,
- Zawartość sodu – jej dzienna dawka to 6 g, jednak wielu z nas spożywa jej zdecydowanie więcej, co może przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu i osteoporozy.
Jak oznaczane są substancje alergenne?
Czytanie etykiet jest konieczne w przypadku alergików. Ale i tu prawo reguluje to na korzyść konsumenta: nazwa składnika mogąca powodować alergie lub reakcje nietolerancji musi być podkreślona inną czcionką (pogrubioną, podkreśloną) albo innym tłem wyraźnie odróżniającego ją od wykazu pozostałych składników.
Nie daj się też zwieść niskiej cenie. Coraz częściej praktykowaną sztuczką jest zmniejszanie gramatury produktu, dlatego może się wydawać, że jest tańszy w porównaniu do innych artykułów spożywczych. Porównuj więc ich masę oraz sprawdzaj cenę za kilogram (taka informacja powinna być umieszczona na cenówce).
Informacje dotyczące pochodzenia produktu
Zgodnie z przepisami UE na producencie spoczywa obowiązek zamieszczenia na etykiecie informacji o kraju pochodzenia. Dotyczy to szczególnie świeżych owoców i warzyw, ryb i owoców morza, miodu, wina, oliwy z oliwek, jaj (w postaci nadruku skrótu państwa pochodzenia), a także świeżego, schłodzonego i zamrożonego mięsa ze świń, kóz, owiec i drobiu (kaczki, gęsi, kury, indyki) oferowanego do sprzedaży w opakowaniach.
Może jednak zdarzyć się tak (i wcale nie są to odosobnione przypadki), że podstawowy składnik produktu pochodzi z kraju innego niż miejsce pochodzenia gotowego produktu. Wtedy też na etykiecie musi być wyszczególniona nazwa kraju (np. RPA), obszar rybołówstwa FAO, albo pojawić się dość ogólne określenie „UE” albo „spoza UE”.
Na przetworach rybnych znajdziemy też znak MSC, który informuje, że produkt jest certyfikowany, a ryby pochodzą z przyjaznych dla środowiska zrównoważonych połowów. W przypadku ryb hodowlanych możliwe jest stosowanie oznaczenia żywności ekologicznej, gdy produkt spełnia wymogi ekologicznej akwakultury.
Informacje związane z żywotnością produktu
Kluczową informacją na opakowaniu jest też data minimalnej trwałości i termin przydatności do spożycia. Choć dla wielu osób są to terminy tożsame, jest między nimi znacząca różnica.
Data minimalnej trwałości poprzedzona określeniem „najlepiej spożyć przed” wskazuje, do kiedy żywność zachowuje odpowiednią jakość. To najczęściej produkty trwałe, które mogą być spożywane po upływie daty minimalnej trwałości, o ile jednak przestrzegane były wskazówki dotyczące ich przechowywania, a opakowanie nie jest naruszone. Po upłynięciu daty minimalnej trwałości produkt może jednak zacząć tracić swoje właściwości smakowe i zmieniać konsystencję.
Z kolei termin przydatności do spożycia, poprzedzony określeniem „należy spożyć do” wskazuje, do kiedy spożycie danego produktu jest bezpieczne. Po upływie tego terminu nie zaleca się go jeść, chyba że zamroziliśmy go bezpośrednio po dokonaniu zakupu.
Jak przechowywać produkty?
Istotne jest też przestrzeganie zaleceń producenta w zakresie przechowywania i spożywania produktów spożywczych, np.: „przed użyciem dokładnie rozmrozić i zużyć w ciągu 24 godzin”, „należy zużyć w ciągu trzech dni od otwarcia”, „przechowywać w temperaturze 2-4°C”. To minimalizuje ryzyko zepsucia i spowodowania zatrucia pokarmowego.
Oznakowanie żywności ekologicznej
Na prawidłowo sporządzonej etykiecie produktu ekologicznego powinny znaleźć się:
- logo żywności ekologicznej (unijny ekoliść)
- oznaczenie jednostki certyfikującej (w Polsce działa obecnie 12 takich podmiotów, lista dostępna jest tutaj)
- informacja dotycząca pochodzenia składników (np. Rolnictwo PL, Rolnictwo UE, Rolnictwo spoza UE, Rolnictwo UE / Rolnictwo spoza UE)
Posiadanie certyfikatu ekologicznego informuje nas o tym, że każdy etap powstawania produktu przebiegał zgodnie z zasadami produkcji ekologicznej. Dowiedz się więcej na temat oznakowania żywności eko.
