Nabiał w diecie, czyli mleko i jego przetwory, to grupa produktów niezwykle ważnych, ale budzących kontrowersje. Mają wysoką wartość odżywczą. Dostarczają zarówno makroskładników, czyli białka, tłuszczu i węglowodanów, jak i witamin oraz składników mineralnych. Ale też coraz częściej diagnozowana jest alergia na mleko krowie. Jak zatem bezpiecznie włączać nabiał do diety malucha? I z jakich powodów warto to zrobić? Zapytałam o to dietetyczkę, mgr Magdalenę Mlącką.
Nabiał w diecie jest niezwykle ważny, ale czy mleko krowie to dobry produkt dla najmłodszych?
Magdalena Mlącka: Mleko krowie zawiera średnio 87,7% wody, 3,6% tłuszczu, 0,19% niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, 2,5% białka (kazeina), 0,83% białka-alfa S1 (kazeina), 0,6% białka serwatkowego, 0,3% beta-laktoglobuliny, 0,09% alfa-laktoglobuliny, 0,06% białka odpornościowego, 4,6% laktozy, 0,12% wapnia, 0,2% innych związków organicznych oraz 0,7% składników mineralnych.
Nabiał w diecie dziecka powinien być obecny, również dlatego, że białka mleka krowiego charakteryzują się wysoką wartością biologiczną. Występują w nim wszystkie aminokwasy egzogenne niezbędne do budowy białka ustrojowego oraz wzrostu, dlatego też mleko doskonale uzupełnia produkty roślinne (pieczywo, kasze, mąki, warzywa), które zawierają białko niepełnowartościowe.
Tłuszcz mleka stosowany w postaci masła lub śmietanki jest tłuszczem cechującym się dobrą strawnością i łatwą przyswajalnością. Tłuszcz ten jest nośnikiem witaminy A i witaminy D. Mleko jest również bogatym źródłem składników mineralnych.
Chyba najczęściej wymienianym składnikiem mineralnym mleka jest wapń.
Tak, i to on wraz z fosforem zasługują na wyróżnienie jako główne składniki budulcowe kości i zębów. Ale w mleku są też inne pierwiastki zasługujące na uwagę. To m.in. sód, magnez, chlor, siarka oraz wiele innych. Poprzez przewagę składników mineralnych zasadotwórczych (wapń i potas), mleko przyczynia się w dużym stopniu do regulowania równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.
Mleko jest także bardzo dobrym źródłem witamin zarówno rozpuszczalnych w tłuszczu (A, D, E, K), jak i rozpuszczalnych w wodzie (B1, B2, PP, B6, B12 i witamina C). Warto wspomnieć również o węglowodanach, które występują w mleku w postaci dwucukru – laktozy. Zwiększa ona wartość kaloryczną mleka i jest odpowiedzialna za lepsze wykorzystanie białka i tłuszczu zawartego w mleku.
Czy są jeszcze inne powody, dla których nabiał w diecie dziecka powinien być obecny?
Liczne badania naukowe dowodzą, że mleko jest źródłem łatwo przyswajalnego wapnia, podstawowego budulca kości dzieci i młodzieży. A im więcej wapnia w kościach zgromadzi dziecko, tym mniejsze ryzyko złamań i osteoporozy w dojrzałym wieku.
Mleko i produkty mleczne chronią też zęby przed rozwojem próchnicy. Inne doniesienia naukowe przekonują o dobroczynnych właściwościach mleka w poprawie zdolności poznawczych i pamięci, dlatego picie tego napoju jest zalecane w okresie intensywnej nauki.
Kiedy zatem powinno się zacząć wprowadzać mleko krowie do diety dziecka?
Mleko krowie nie powinno być podawane niemowlętom przed ukończeniem 1. roku życia, gdyż może wywołać reakcje alergiczne, cukrzycę lub anemię. Mleko krowie posiada zbyt dużo soli mineralnych, co obciąża układ wydalniczy dziecka.
Po 12. miesiącu życia dziecka zaleca się proponować mu 500-600 ml mleka w ciągu dnia. Powinno się wybierać mleko o zawartości tłuszczu 2-3,2%. Należy wprowadzać mleko i jego przetwory do diety dziecka stopniowo, powoli zwiększając porcje.
A jakie mleko wybrać – świeże czy UHT?
Mleko surowe (prosto od krowy) ma wprawdzie wysoką wartość odżywczą, lecz nie powinno być w tej postaci spożywane przez dzieci. Posiada ono przeważnie wysokie skażenie mikrobiologiczne powstałe podczas udoju, transportu czy chorób bydła. W przypadku mleka z hodowli konwencjonalnej, może również zawierać skażenia chemiczne, które obecne są w paszy.
Pasteryzowanie, czyli ogrzanie mleka do temperatury 75°C przez 15 sekund, pozostawia w mleku 0,01% bakterii. Mleko pasteryzowane może być przechowywane w temperaturze poniżej 10° przez kilka dni.
Mleko poddane sterylizacji UHT w temperaturze 135°C przez 2 sekundy zostaje pozbawione bakterii i może być przechowywane w warunkach chłodni przez okres nawet sześciu miesięcy. Proces sterylizacji niszczy część witamin i składników odżywczych. Pogarsza też walory smakowe mleka, dlatego najlepszym wyborem dla dzieci jest mleko pasteryzowane krótkoterminowe.
Wydaje się, że coraz powszechniej rozpoznawana jest alergia na mleko krowie. Jak się objawia?
Zacznę od wyjaśnienia, że alergia na mleko krowie jest uczuleniem na składniki białkowe mleka (kazeinę, laktoalbuminę, laktoglobulinę). Zdarzają się także nietolerancje cukru mlecznego – laktozy.
Objawy alergii na mleko krowie mogą przyjmować różne formy. Najczęściej sygnałem alarmowym są zmiany skórne (atopowe zapalenie skóry), ale również zaparcia, biegunki. U najmłodszych dzieci alergia na mleko krowie często jest przyczyną niepokoju i skłonności do wzdęć. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest eliminacja mleka krowiego z diety.
Wyjątkiem jest nietolerancja laktozy, wówczas bowiem dziecku powinno się podawać mleczne napoje fermentowane (jogurt, kefir i kwaśne mleko), które zastąpią czystą postać mleka.
Jeśli jednak nabiał w diecie dziecka nie może być obecny, czym powinno się go zastąpić?
Zamienniki mleka krowiego to choćby napoje roślinne, np. kokosowe, kukurydziane, migdałowe, ryżowe czy sojowe. Warto również zwiększyć podaż innych produktów spożywczych bogatych w białko, zwłaszcza mięsa, ryb i jaj.
Dziękuję za rozmowę
