Kwas chlebowy to naturalnie fermentowany napój o lekko słodko-kwaśnym smaku, przygotowywany na bazie chleba (zazwyczaj żytniego lub razowego). Powstaje w wyniku fermentacji drożdżowej i mlekowej, dzięki czemu zawiera niewielką ilość alkoholu (zwykle poniżej 1%), naturalne probiotyki oraz cenne składniki odżywcze. Idealnie gasi pragnienie i orzeźwia. A jak go przygotować w domu?
Co to jest kwas chlebowy?
Kwas chlebowy to żaden współczesny wynalazek. Przez wieki był bardzo popularnym napojem w Europie Wschodniej i Środkowej (znany był już w średniowiecznej Rusi). Dziś wraca do łask jako zdrowsza alternatywa dla słodzonych napojów gazowanych.
→ Sprawdź, jak zrobić lemoniadę na lato
Jest to lekko fermentowany napój przygotowywany na bazie czerstwego chleba, najczęściej żytniego. Choć jego receptura może się różnić w zależności od regionu, kwas chlebowy zawsze kojarzony jest z prostotą, naturalnością i bogactwem mikroflory probiotycznej. Zawiera cenne składniki, takie jak witaminy z grupy B, kwas mlekowy, enzymy i drożdże, które wspierają trawienie i wzmacniają organizm.
Właściwości i korzyści zdrowotne
W trakcie fermentacji powstają probiotyki, czyli żywe kultury bakterii, które wspierają mikroflorę jelitową, poprawiają trawienie i wzmacniają odporność. Dobrze funkcjonujące jelita to nie tylko lepsze przyswajanie składników odżywczych, ale także większa odporność organizmu (aż 70% komórek odpornościowych znajduje się właśnie w układzie pokarmowym).
Napój ten jest również źródłem witamin z grupy B (m.in. B1, B2, B3, B6), które wspomagają układ nerwowy, pomagają w walce ze zmęczeniem i poprawiają koncentrację.
Kwas chlebowy zawiera śladowe ilości alkoholu (zwykle od 0,5 do 1%).
Dzięki swojemu składowi kwas chlebowy działa lekko detoksykująco, wspiera przemianę materii, a przy tym nawadnia lepiej niż sztuczne napoje gazowane.
Przepis na kwas chlebowy litewski
Składniki:
- 1 kg chleba litewskiego czerstwego (jeśli nie mamy, można użyć chleba razowego)
- 12 l wody
- 15 g drożdży
- 700 g cukru
- 10 ml soku z cytryny
- 5-6 rodzynek na każdą 1 l butelkę
Sposób przygotowania:
Chleb kroimy na cienkie kromki, rumienimy na suchej patelni, a następnie dokładnie suszymy w piekarniku lub w suszarce do żywności. Gotowe grzanki przekładamy do dużego garnka i zalewamy wrzącą wodą. Odstawiamy, aż napar ostygnie. Całość przykrywamy czystym płótnem i zostawiamy na ok. 12 h.
Po tym czasie przecedzamy płyn przez gęste sito lub gazę. Do klarownego napoju dodajemy cukier, sok z cytryny oraz rodzynki. Mieszamy i rozlewamy do butelek. Szczelnie zamykamy i odstawiamy w chłodne miejsce (najlepiej do piwnicy).
Kwas chlebowy będzie gotowy do picia po 1–2 dniach fermentacji.
Autorem przepisu na kwasy chlebowy jest Krzysztof Leśniewski, autor książki „Napoje gazowane i niegazowane.100 przepisów na orzeźwiające lemoniady, soki, nektary, wodę sodową, herbaty fermentowane i inne„.
Dlaczego warto zrobić samemu kwas chlebowy?
Domowa wersja tego napoju jest nie tylko zdrowsza, ale też bardziej aromatyczna i naturalna niż ta kupowana w sklepie. Przygotowując go własnoręcznie, mamy pełną kontrolę nad składem. Możemy zdecydować o ilości cukru, rodzaju chleba, dodać ulubione przyprawy lub owoce, a także uniknąć konserwantów i sztucznych dodatków.
Co więcej, domowy kwas chlebowy to świetny sposób na niemarnowanie pieczywa. Sam proces przygotowania jest prosty, niedrogi i daje ogromną satysfakcję. To także powrót do tradycji — domowego, nieco zapomnianego napoju, który łączy pokolenia.
→ Czerstwy chleb – 10 sposobów na jego wykorzystanie
Kwas chlebowy. Ile pić dziennie?
Można go pić codziennie, ale – jak ze wszystkim – warto zachować umiar. Dla zdrowej osoby dorosłej zalecana ilość to ok. 1 szklanka (200–250 ml) dziennie. Taka porcja nie obciąża organizmu nadmiarem naturalnych cukrów ani produktów fermentacji.
Jeśli jednak dopiero zaczynasz wprowadzać napoje fermentowane do swojej diety, najlepiej zacząć od mniejszych ilości (np. pół szklanki dziennie) i obserwować reakcję organizmu. U osób z wrażliwym żołądkiem może pojawić się lekka fermentacja jelitowa lub przejściowe wzdęcia.
U dzieci, kobiet w ciąży i osób z problemami zdrowotnymi (np. chorobami nerek, cukrzycą czy nadwrażliwością na gluten) warto wcześniej skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem. Kwas chlebowy zawiera śladowe ilości alkoholu powstałe w wyniku fermentacji, dlatego choć jest uznawany za napój bezalkoholowy, nie należy pić go w bardzo dużych ilościach.
Dlaczego właśnie kwas chlebowy litewski?
Litewski kwas chlebowy uznawany jest za jeden z najbardziej tradycyjnych i autentycznych wariantów tego napoju. To właśnie na Litwie – podobnie jak w części Białorusi, Ukrainy i Polski – przez wieki pielęgnowano sztukę naturalnej fermentacji chleba żytniego lub razowego, często pieczonego na zakwasie.
Litewski chleb czerstwy, ciemny, lekko kwaśny, często zawiera w sobie pełne ziarna i naturalne przyprawy. To sprawia, że przygotowany z niego kwas chlebowy ma głębszy smak, bogatszy aromat i intensywniejszy kolor niż ten z jasnego pieczywa. Dzięki temu napój zyskuje więcej charakteru i jest zbliżony do oryginalnych receptur znanych z dawnych czasów.
Chleb na drożdżach a na zakwasie – co wybrać do kwasu chlebowego?
Wybór pieczywa do przygotowania domowego kwasu chlebowego ma duże znaczenie dla smaku, wartości odżywczych i jakości końcowego napoju. Tradycyjnie do jego produkcji wykorzystywano chleb na zakwasie, zwłaszcza żytnim lub razowym. Dlaczego?
Taki chleb nie tylko lepiej fermentuje, ale też dodaje napojowi lekko kwaśnego smaku i więcej wartościowych probiotyków. To właśnie zakwas sprawia, że kwas chlebowy jest tak ceniony za swoje korzyści dla układu trawiennego i odporności.
Chleb na drożdżach również nadaje się do przygotowania kwasu, zwłaszcza jeśli jest to chleb razowy lub żytni, jednak jego fermentacja przebiega nieco inaczej (szybciej). Napój będzie łagodniejszy, mniej kwaśny.
Jak przechowywać i podawać kwas chlebowy?
Kwas chlebowy najlepiej przechowywać w chłodnym miejscu (w lodówce lub w piwnicy), gdzie niska temperatura spowalnia fermentację i przedłuża świeżość napoju. Powinien być trzymany w szklanych butelkach z dobrze dopasowanym zamknięciem, najlepiej z ciemnego szkła, które chroni przed światłem.
Ze względu na naturalne procesy fermentacyjne warto pamiętać, że napój się gazuje, dlatego przy napełnianiu butelek należy zostawić nieco wolnej przestrzeni i otwierać je ostrożnie, zwłaszcza po kilku dniach.
Kwas chlebowy można przechowywać przez ok. 5-7 dni, później staje się bardziej kwaśny i intensywny w smaku. Najlepiej smakuje dobrze schłodzony. Można go podawać z plasterkiem cytryny, kostkami lodu lub świeżą miętą.
