Czarnuszka jest jednoroczną rośliną z rodziny jaskrowatych. Pochodzi z Bliskiego Wschodu, skąd zawędrowała na południe Europy i dalej. Jako roślina lecznicza i przyprawa znana jest od starożytności. Nazwy stosowane zamiennie to czarnucha, kmin czarny, panna w zieleni, kąkolnica.
Nasiona i olej mają silny, korzenny zapach i smak przypominający gorzką kawę. O czarnuszce wspomina Biblia, a pierwszy opisał ją lekarz Dioskurides Pedanios. W Polsce jest uprawiana, a zdarza się, że dziczeje i zasiedla tzw. siedliska ruderalne.
Inną odmianą jest czarnuszka damasceńska. Stała się popularna w Indiach, Egipcie, Turcji, Bułgarii, gdzie tradycyjnie używa się jej do leczenia nieżytu żołądka i jelit, ponieważ ma właściwości rozkurczające, antybakteryjne i wspomaga wydzielanie żółci.
Zioło przyprawowe i skarb w fitoterapii
Natura oferuje nam niezliczone bogactwa, z których wiele zostało odkrytych i zapomnianych. Zbyt często zapominamy, że współczesna farmacja wiele czerpie z natury. Czarnuszka ma pod względem właściwości leczniczych niezwykłe zalety.
Cenny olej z czarnuszki
Surowcem leczniczym jest proszek z nasion i olej z czarnuszki (zwany złotem faraonów), pozyskiwany z nasion, oraz same nasiona. Główne składniki to olej (30-35%) i zawarty w nim olejek eteryczny (0,4-2,5%), alkaloidy, fitosterole, witamina E, karoten, saponiny, tymol, taniny, flawonoidy. Olej ma aż 55,8% kwasu linolowego, który musi być dostarczany organizmowi z zewnątrz, a wspomaga naturalną odporność, obniża ryzyko zachorowania na chorobę niedokrwienną serca, ma znakomity wpływ na skórę. Duża jest też zawartość protein w nasionach (22%), w tym niezbędnych dla zdrowia człowieka dziewięciu aminokwasów:
- fenyloalaniny,
- izoleucyny,
- leucyny,
- lizyny,
- metioniny,
- treoniny,
- tryptofanu
- waliny.
Przeczytaj na naszym zaprzyjaźnionym portalu mamywsieci więcej o cennych właściwościach i zastosowaniu oleju z czarnuszki
Przechowywanie oleju z czarnuszki
Olej jest dość stabilny i może być długo przechowywany.
Właściwości prozdrowotne czarnuszki
Nic dziwnego, że starożytni uznawali czarnuszkę za panaceum. Ma wiele składników aktywnych, dzięki czemu:
- obniża poziom cukru we krwi,
- zmniejsza ryzyko zakrzepów i zatorów,
- działa przeciwbólowo w bólach różnego pochodzenia (dzięki malantynie) i uspokajająco,
- działa przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybicznie i antywirusowo,
- zwalcza pasożyty,
- wspomaga produkcję i wydzielanie żółci,
- wspomaga laktację,
- działa rozkurczająco,
- odkaża układ pokarmowy i oddechowy,
- działa moczopędnie i przeciwobrzękowo,
- odtruwa miąższ wątroby ze związków toksycznych i nadmiaru leków, co wykazano w badaniach klinicznych,
- stymuluje układ odpornościowy (w tym syntezę interferonu),
- istnieją doniesienia o wpływie przeciwnowotworowym wyciągów z czarnuszki siewnej (dzięki alfa-hederynie),
- hamuje odczyny autoagresji immunologicznej, stąd jako jedna z niewielu roślin znajduje zastosowanie w leczeniu tocznia, alergii, reumatyzmu, łuszczycy,
- szwajcarskie badania wskazują na skuteczność wyciągu w ochronie wątroby i żołądka (do głównych fosfolipidów należy ważna dla regeneracji wątroby fosfatydylocholina (46–48% całkowitej ilości fosfolipidów),
- olejek eteryczny z czarnuszki i jej wyciąg spirytusowy powstrzymują atak astmy.
Tradycyjnie przy pomocy wyciągów i oleju leczy się schorzenia górnych dróg oddechowych, nawracające infekcje, na źle gojące się rany, infekcje skórne, trądzik (napar wewnętrznie i jako tonik).
Przeczytaj także: 5 staropolskich przypraw, które warto włączyć do menu
Czarnuszka w ogrodzie
Zioło ma dekoracyjne kwiaty i mieszki nasienne, zatem jak wiele innych roślin można ich używać w bukietach, girlandach, mieszankach zapachowych.
Czarnuszka w kosmetyce naturalnej
Wyciąg z nasion ma działanie konserwujące i ochronne przed promieniowaniem, stąd stosuje się go czasem w produkcji kosmetyków naturalnych.
Do czego można dodać czarnuszkę?
Warto rozejrzeć się w sklepach z ekożywnością i spróbować zastosować nasiona nie tylko do posypywania domowych wypieków. Zmielone można spożywać:
- z miodem,
- w nalewkach,
- naparach
- jako przyprawę do mięs, sałatek i zup.
Jak smak ma czarnuszka?
Smak ma ostry, to nie podrażnia żołądka nawet przy chorobie wrzodowej.
Czarnuszka – przeciwwskazania
Mimo braku istotnych skutków ubocznych czy toksyczności w leczeniu nasionami, przeciwwskazaniem do ich stosowania jest ciąża. Roślina jest trująca dla ryb i bezkręgowców.
