Najsmaczniejsza ekspedycja w historii. Jak kawa zdobyła świat?

Historia kawy jest naprawdę interesująca. Przebywała długą drogę, zanim trafiła do naszych filiżanek. Jak przebiegła najsmaczniejsza ekspedycja w historii i jak dzisiaj pijemy czarne złoto?

Legenda o kawie

Jedna z najstarszych legend o odkryciu kawy opowiada o młodym pasterzu z Etiopii – Kaldim, który około 850 roku naszej ery, zauważył dziwne zachowanie swoich kóz. Zwierzęta były nadmiernie pobudzone – nieustannie beczały i spacerowały. Obserwował je przez pewien czas i spostrzegł, że kozy spożywają małe czerwone owoce rosnące na zielonym krzewie. Przekazał próbkę liści i owoców mnichom z pobliskiego klasztoru. Duchowni na drodze eksperymentu odkryli, że odpowiednio przygotowane listki – uprażone i ugotowane – dają pobudzający i aromatyczny napar. Ze względu na jego właściwości uznali go za dar Niebios.

Rozwój kultury kawowej

Kultura picia kawy sięga już XI wieku. Właśnie wtedy po raz pierwszy przywieziono kawę do Arabii z miejsca jej pochodzenia – Etiopii. Kawa szybko podbiła serca Persów – pokochali oni pobudzające właściwości i smak “nowego wina islamu”. Prawdziwe wino było surowo zakazane dla Muzułmanów.

W drugiej połowie XV wieku kawa rozprzestrzeniła się z Królestwa Arabii przez Mekkę i Medynę i w 1510 roku dotarła do Kairu.

W pierwszej połowie następnego stulecia Imperium Osmańskie osiągnęło szczyt swojego rozwoju. Kawa zaczęła odgrywać coraz to ważniejszą rolę w Arabii, Azji Mniejszej, Syrii, Egipcie i południowo-wschodniej Europie. Pierwsze kawiarnie – lokale, gdzie serwuje się kawę – otworzono w Damaszku i Aleppo w 1530 i 1532 roku.

Znane są dwie teorie o powstaniu nazwy “kawa”:

• słowo “kawa” pochodzi od staroarabskiego słowa “qahwah”,
• “kawa” wychodzi się od miasta i dawnego regionu Etiopii – Kaffy.

Napływ kawy do Europy

W 1615 roku weneccy handlarze przywieźli pierwsze worki z kawą na zachód Europy. Wspaniały aromat i pobudzające właściwości sprawiły, że kawa stała się popularna, a kawiarnie powoli zaczęły się pojawiać na mapie Europy. Wyższe sfery, skupiające się na interesach i wysokich dochodach, wkrótce zaczęły wychwalać orzeźwiające właściwości kawy, twierdząc, że cudownie przemienia hulaki w wartościowych pracowników.

Kiedy Turcy opuścili Wiedeń po porażce w 1683 roku, pozostawili po sobie worki z czarnymi ziarnami. Szybko je odnalazł i spożytkował przedsiębiorczy polski biznesmen, który – jak się powszechnie uważa – otworzył pierwszą w Wiedniu i jedną z pierwszych w Europie kawiarnię znaną jako “Dom Pod Błękitną Butelką” w dzisiejszej stolicy Austrii.

Jak kawa trafiła do Polski?

Losy kawy w Polsce sięgają XVII wieku. Wtedy po raz pierwszy ziarna kawy trafiły do naszego kraju z południa – od Turków, którzy panowali wówczas nad Mołdawią. Pierwsze kawiarnie w Polsce powstały na terenach zajętych przez wojska osmańskie (między innymi w Kamieńcu Podolskim) – nie służyły one jednak Polakom, lecz właśnie Turkom.

Pierwsze polskie kawiarnie otwarto w Gdańsku, gdzie na przełomie wieków XVII i XVIII zapanowała moda na kawę – trend z czasem zalał cały kraj. Początkowo (jak po dotarciu do Europy) był to napój przeznaczony dla najwyższych warstw społecznych, jednak sukcesywnie dostęp do niego stawał się coraz łatwiejszy i mogły z niego korzystać także uboższe osoby.

W Polsce – podobnie jak w innych częściach Europy – początkowo pijano kawę w stylu arabskim, pozbawioną dodatków. Z czasem zaczęto dodawać do niej cukier, mleko czy śmietankę. Kawa połączona z tłustą, gęstą śmietanką stała się popularna jako “kawa po polsku” – podobno u schyłku XVIII w. cieszyła się tak dużą sławą wśród obcokrajowców jak polskie pieczywo, głównie chleb.

Dzieje kawy w XX wieku

Na początku XX wieku Brazylia była największym producentem kawy. Dziś niemal cała produkcja ziarna skupia się w Ameryce Środkowej, Brazylii i tropikalnych regionach Ameryki Południowej – obszar upraw obejmuje tzw. Pas Kawowy, rozciągający się między zwrotnikami Raka i Koziorożca. Właśnie tam panują warunki klimatyczne, w których coffea arabica i coffea canephora najlepiej wzrastają. Przede wszystkim ze względu na żyzne gleby, wysokie nasłonecznienie oraz częste opady, gwarantujące optymalną wilgotność. Światowa produkcja kawy wynosi około 150 milionów worków rocznie, przy czym Brazylia zajmuje pierwsze miejsce, produkując ponad ⅓ tej ilości.

W 1901 roku Japończyk dr Sartori Kato zaprezentował pierwszą kawę rozpuszczalną. 28 lat później firma Nestle położyła fundamenty pod komercyjną sprzedaż kawy rozpuszczalnej.

Dzisiejsza kultura picia kawy

Dziś kawa to jeden z podstawowych produktów spożywczych. Mało kto wyobraża sobie dzień bez filiżanki gorącej i pobudzającej kawy. Na przestrzeni wieków sposób przyrządzania kawy ciągle ulegał zmianie – od tradycyjnej tureckiej kawy po kawę z mleczną pianką i syropem.