Jeszcze do niedawna o tej chorobie mało kto słyszał. Dziś mówi się o niej coraz głośniej. Choroba Hashimoto, a mówiąc bardziej fachowo – przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy – dotyka nie tylko ludzi starszych, ale też dzieci i młodzież. Na czym polega jej mechanizm i w jaki sposób się ją leczy?
W 1912 roku japoński chirurg, dr Hakaru Hashimoto, opisał cztery przypadki stanu zapalnego tarczycy. Odkrył tym samym jego nowy typ, co jednak nie wzbudziło większego zainteresowania lekarzy. Ono miało dopiero nadejść kilkanaście lat później za sprawą innego uczonego. Graham i McCullach przedstawił kolejne przypadki choroby oraz pierwszy połączył termin wola limfocytarnego (struma lymphomatosa) z nazwiskiem Hashimoto. Od tego momentu eponim zaczął się upowszechniać w świecie nauki.
Co to jest choroba Hashimoto?
Od lat 40. ubiegłego stulecia choroba Hashimoto jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób autoimmunologicznych i endokrynnych. To główna przyczyna niedoczynności tarczycy. Diagnozuje się ją we wszystkich grupach wiekowych, również u dzieci. Znacznie częściej jednak chorują kobiety. W wielu przypadkach towarzyszą jej inne choroby autoimmunologiczne, np. cukrzyca typu 1, celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów, bielactwo.
Choroba Hashimoto – objawy
Choroba Hashimoto ma ścisły związek z układem immunologicznym. Gdy organizm funkcjonuje prawidłowo, komórki odpornościowe zwracają się wyłącznie ku wirusom i bakteriom oraz innym chorobotwórczym drobnoustrojom. W przypadku choroby autoimmunologicznej dzieje się jednak inaczej. Limfocyty zwalczają własne komórki, tworząc przeciwciała. Powstaje stan zapalny, który ostatecznie prowadzi do rozwoju choroby. W przypadku Hashimoto zmniejsza się produkcja hormonów tarczycy i dochodzi do niszczenia tego gruczołu. Przez lata stan ten może nie dawać żadnych objawów, choroba ma bowiem charakter przewlekły, postępujący.
Hashimoto często współwystępuje z wolem. Z czasem w obrębie tarczycy pojawić się mogą guzki (grudki chłonne). Gruczoł ten jest niebolesny. Pojawić się również mogą objawy niedoczynności tarczycy, m.in.
- ciągłe uczucie zimna
- depresja
- zmęczenie, senność
- zwiększenie masy ciała
- nadciśnienie tętnicze
- zaburzenia pamięci
- suche włosy i skóra
- zaburzenia miesiączkowania
- niepłodność
Stopień nasilenia objawów uzależniony jest od czasu trwania niedoczynności tarczycy. Jeśli jednak pojawią się niepokojące symptomy, warto udać się do lekarza i wykonać podstawowe badania. W grupie ryzyka są osoby chorujące na cukrzycę typu I oraz w rodzinie których rozpoznane były choroby tarczycy.
Leczenie choroby Hashimoto
Chorobę Hashimoto pomogą wykryć badania laboratoryjne. Z pobranej krwi oznacza się stężenie TSH, które w przypadku tej choroby jest podwyższone. W takim przypadku konieczne jest oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT4). Wynik może być albo poniżej dolnej granicy normy (jawna niedoczynność tarczycy) lub prawidłowy (utajona niedoczynność tarczycy). Endokrynolog może również zlecić wykonanie USG tarczycy, które w przebiegu choroby Hashimoto ujawni zmniejszenie (lub zwiększenie) tego gruczołu.
Choroba ma charakter przewlekły, a jej całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Nie udało się dotychczas opracować skutecznej metody, która zahamowałaby proces niszczenia tarczycy. Leczy się natomiast samą niedoczynność, co polega na przyjmowaniu brakujących hormonów. Stosuje się lewoyroksynę, którą koniecznie należy zażywać regularnie, najlepiej o tej samej porze, na czczo. Dawkę leku ustala lekarz indywidualnie w zależności od stopnia niedoczynności tarczycy i chorób współistniejących. Kontrolnie przeprowadza się oznaczenie stężenia TSH i na jego podstawie modyfikuje dawkę leku. Trzeba też pamiętać, że lewoyroksyny nie można przyjmować z niektórymi lekami, np. preparatami żelaza.
Jak żyć z Hashimoto?
Jeśli choroba Hashimoto jest prawidłowo leczona, nie wiąże się z najczęściej z żadnymi konsekwencjami. Zaniedbanie terapii lub źle określona dawka leku może natomiast prowadzić do pojawienia się problemów kardiologicznych i psychicznych (depresja, lęki, wahania nastroju). W przypadku choroby Hashimoto ogromne znacznie ma też dieta.
Przeczytaj wywiad z Beatą Abramczyk, która przekonuje, że Hashimoto to nie wyrok, lecz klucz do zmian.
W kontekście tarczycy najczęściej mówi się o jodzie, i słusznie zresztą, bo jest on niezbędny do wytwarzania hormonów tego gruczołu. Pierwiastek ten jest wszechobecny w przyrodzie. Występuje w glebie, powietrzu i wodzie. Są jednak obszary, również w Polsce, gdzie notuje się obszary jego niedoboru. Stąd m.in. obowiązek jodowania soli kuchennej, wprowadzony w latach 90. XX wieku. Jod znaleźć można również w wielu produktach spożywczych, m.in. rybach morskich i owocach morza (ostrygach, małżach). Jest on też obecny w produktach nabiałowych, jajkach (zwłaszcza w żółtku), mięsie. Są też warzywa, m.in. kalarepa, kapusta, brukselka, kalafior, które utrudniają przyswajanie jodu. W postaci surowej zawierają substancje wolotwórcze (goitrogeny), których ilość zmniejsza się jednak po ugotowaniu.
Dieta w Hashimoto
Drugim, niezwykle istotnym pierwiastkiem, jest selen. Jego niedobór nie tylko niekorzystnie oddziałuje na tarczycę, ale też przyczynia się do rozwoju wielu chorób i obniżenia odporności. Zwiększa ponadto ryzyko choroby nowotworowej i choroby niedokrwiennej serca. Zbyt małe ilości tego pierwiastka obserwuje się u pacjentów z ostrym zapaleniem trzustki, mukowiscydozą, reumatoidalnym zapaleniem stawów i depresją.
– Selen wchodzi w skład centrum aktywnego wielu enzymów, biorących udział w metabolizowaniu hormonów tarczycy. Tarczyca jest organem organizmu ludzkiego, gdzie koncentracja tego pierwiastka jest bardzo duża. Trzeba jednak pamiętać, że nie wolno dostarczać go w dowolnych dawkach, bo zbyt duża ilość selenu może okazać się toksyczna. Jego zalecana dzienna dawka (RDA) wynosi 55 μg
– mówi Dominika Dietrich, dietetyk medyczny z Akademii Skutecznej Diety.
Zapotrzebowanie organizmu na selen pokryć może odpowiednio zbilansowana dieta. Źródłem tego pierwiastka są ryby, orzechy brazylijskie, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, sezam, mięso.
Co można jeść w chorobie Hashimoto?
Temat diety w chorobie Hashimoto jest bardzo złożony. Krąży wokół niego wiele mitów i niedopowiedzeń. Postuluje się m.in. wykluczenie z jadłospisu produktów zawierających gluten. Czy jednak faktycznie jest to konieczne? Zdaniem dietetyk Dominiki Dietrich, zanim poczyni się taki krok, konieczne jest wykonanie odpowiednich badań.
– Nie powinno się tak po prostu, bez żadnych podstaw wykluczać z diety glutenu czy innych potencjalnych alergenów. Nieumiejętne stosowanie diety bezglutenowej często prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, m.in. anemii. Czasami zdarzają się pacjenci, którzy na własną rękę wprowadzają bardzo restrykcyjny protokół autoimmunologiczny. Taka dieta jest trudna do samodzielnego zbilansowania i może prowadzić do dużych niedoborów
– ostrzega.
Hashimoto a nietolerancja laktozy
Sporną grupą produktów jest też nabiał. Zdarza się usłyszeć, że laktoza powinna być zupełnie wyeliminowana u chorych z niedoczynnością tarczycy. I tu jednak konieczne jest zachowanie zdrowego rozsądku.
– Nie każda osoba cierpiąca na stan zapalny tarczycy ma nietolerancję laktozy. Jeśli są jakiekolwiek objawy świadczące o tym fakcie, to powinniśmy dokładniej przyjrzeć się temu problemowi i na podstawie wyników badań oraz odpowiednio przeprowadzonego wywiadu wykluczyć nabiał z diety. Warto też wiedzieć, że najczęstszym lekiem przepisywanym w przypadku niedoczynności tarczycy jest Euthyrox, który zawiera w swoim składzie laktozę. Jeśli więc u pacjenta występuje nietolerancja laktozy, należy o tym poinformować swojego lekarza prowadzącego
– podpowiada Dominiki Dietrich, dietetyk. I dodaje:
– Z moich obserwacji wynika, że bardzo dużo chorych skupia się na glutenie i laktozie, a kompletnie zapomina o cukrze. A to cukier jest tą substancją, która powinna być w dużej mierze ograniczona w diecie. Nierzadko zdarza się, że pacjenci eliminują potencjalne alergeny z diety, a często zjadają ogromne ilości słodyczy, wypijają słodkie napoje. Osoby cierpiące na Hashimoto mają zwolniony metabolizm, większe ryzyko wystąpienia zaburzeń związanych z tolerancją glukozy – insulinooporności. Często osoby zmagające się z chorobami tarczycy borykają się z nieprawidłowym profilem lipidowym, a trzeba wiedzieć, że spożywanie słodyczy sprzyja zwiększeniu triglicerydów we krwi oraz zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II.
W przypadku choroby Hashimoto bardzo istotne jest wspieranie pracy jelit.
– Uważa się, że to przez zespół przesiąkliwego jelita organizm zaczyna produkować przeciwciała przeciwko komórkom tarczycy. Podstawą diety powinny być więc produkty rolne, warzywa i owoce, najlepiej pochodzące z upraw ekologicznych. Zaleca się, by w jadłospisie pojawiały się kiszonki, m.in. ogórki, buraki. Można rozważyć też stosowanie odpowiednio dobranego probiotyku. Na początku wszystkie te zasady wydają się być skomplikowane, ale przy właściwym wsparciu dietetycznym oraz indywidualizacji zaleceń można obniżyć poziom przeciwciał, poprawić samopoczucie chorego oraz zahamować proces niszczenia komórek tarczycowych
– podsumowuje Joanna Kozub, dietetyk kliniczny online.