Anemia, zwana też niedokrwistością, to stan, w którym całkowita masa krwinek czerwonych lub ich zdolność do przenoszenia tlenu jest niewystarczająca, by zapewnić organizmowi jego odpowiednią dawkę. Jakie są przyczyny takiego stanu i jak się leczy anemię?
Anemia. Jak ją rozpoznać?
Anemia to – w dużym uproszczeniu – zmniejszenie stężenia hemoglobiny w organizmie, przez co zaburzone jest prawidłowe utlenienie tkanek i narządów. W badaniu krwi można też zaobserwować inne nieprawidłowości, m.in. zbyt małą lub zbyt dużą objętość krwinek czerwonych (erytrocytów).
Niedokrwistość może być:
- łagodna – Hb 10–12,0 g/dl (lub 13 g/dl u mężczyzn),
- umiarkowana – Hb 8–9,9 g/dl,
- ciężka – Hb 6,5–7,9 g/dl,
- zagrażająca życiu – Hb <6,5 g/dl.
Z całą pewnością anemii nie wolno lekceważyć. Już nawet jej umiarkowana postać pogarsza nasze funkcjonowanie i może wywołać szereg objawów. Niepokoić powinna szybka męczliwość, osłabienie, bladość skóry i błon śluzowych wewnątrz jamy ustnej, bóle i zawroty głowy, a także upośledzenie koncentracji i uwagi, co w przypadku dzieci może prowadzić do problemów w szkole.
Objawem anemii są również kołatania serca i duszności, zaburzenia nastroju, zwiększona łamliwość włosów i paznokci oraz słaba odporność.
Jakie są przyczyny anemii?
Do niedokrwistości dochodzi wtedy, gdy zostaje zmniejszony lub zaburzony proces produkcji czerwonych krwinek [2]. Może to wynikać m.in. z braku substancji niezbędnych do ich tworzenia, np. żelaza lub kwasu foliowego, przez co powstające erytrocyty mają nieprawidłowy kształt lub są niepełnowartościowe, a co za tym idzie – nie mogą spełniać swojej funkcji.
Anemia może też pojawić się jako powikłanie ostrego krwawienia, np. po wypadku lub operacji. Niekiedy też ma związek z utajonym krwawieniem z przewodu pokarmowego.
Wśród rodzajów anemii wyróżnia się niedokrwistość:
- pokrwotoczną
- z niedoboru żelaza,
- syderoblastyczną (może być wrodzona lub nabyta, np. w wyniku zatrucia ołowiem lub alkoholizmu)
- towarzysząca chorobom przewlekłym, np. reumatoidalnemu zapaleniu stawów,
- megaloblastyczną z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego,
- hemolityczną,
- aplastyczną (niewydolność szpiku).
Najczęstszą przyczyną niedokrwistości jest niedobór żelaza. W Polsce problem ten dotyczy ponad 25% kobiet w wieku 15–49 lat, ok. 26% kobiet w ciąży i ok. 26% dzieci w okresie przedszkolnym [1].
Do jej rozwoju dochodzi w wyniku utraty krwi (dotyczy to zwłaszcza kobiet obficie miesiączkujących) przy jednoczesnym spożywaniu zbyt małej ilości pokarmów bogatych w żelazo. Trzeba jednak pamiętać, że niedokrwistość z niedoboru żelaza może być też pierwszym objawem choroby wrzodowej lub nowotworowej przewodu pokarmowego.
Do niedoboru żelaza, a co za tym idzie rozwoju niedokrwistości, mogą też prowadzić:
- dieta bogata w fityniany, szczawiany i fosforany, które utrudniają wchłanianie żelaza,
- brak apetytu,
- nieodpowiednio zbilansowana dieta wegetariańska i wegańska,
- nadużywanie leków alkalizujących, które zmniejszają kwaśność soku żołądkowego,
- przewlekłe stany zapalne jelit.
Jak rozpoznać, czy mam anemię?
Podstawowym badaniem jest ocena morfologii krwi obwodowej. Istotna jest też ocena liczby retikulocytów i ferrytyny. Samo badanie ilości żelaza jest niewystarczające i nie wnosi wiele do diagnostyki, bo stężenie tego pierwiastka jest zmienne dobowo i osobniczo, a także zależne od czasu i rodzaju spożytego posiłku.
Ze względu na to, że anemia początkowo może nie dawać zmian w morfologii krwi, gdyż organizm mobilizuje zapasy żelaza z magazynów układu siateczkowo-śródplazmatycznego, trzeba zachować czujność. Należy reagować zawsze wtedy, gdy nasz organizm zaczyna wysyłać sygnały, że dzieje się coś niepokojącego. Zrzucanie osłabienia na karb przepracowania nie zawsze jest bowiem odpowiednim podejściem. Musimy bowiem pamiętać, że anemia, jeśli nie jest leczona, będzie się pogłębiać, wywołując kolejne objawy mające wpływ na nasze samopoczucie i funkcjonowanie.
Leczenie anemii
W przypadku terapii anemii podstawą jest leczenie przyczyny, która doprowadziła do powstania niedokrwistości, stąd np. podaje się preparaty żelaza przy jednoczesnym przyjmowaniu witaminy C. Ważna jest też dieta, uwzględniająca produkty bogate w żelazo, zwłaszcza mięso i przetwory mięsne, pełnoziarniste produkty zbożowe, jaja oraz nasiona roślin strączkowych.
Leczenie trwa kilka miesięcy, bo konieczne jest też uzupełnienie „magazynu” żelaza. W ciężkich przypadkach anemii konieczne może być przetoczenie krwi (koncentratu krwinek czerwonych).
Bibliografia:
[1] Karakulska-Prystupiuk E. Niedokrwistość z niedoboru żelaza – postępowanie w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ, 1/2019, 49-55
[2] Podolak-Dawidziak M. Niedokrwistości. W: Interna Szczeklika. Gajewski P (red.). Medycyna Praktyczna 2017, 1608-1629
