Żurawina niegdyś była powszechnie wykorzystywana w lecznictwie i w kuchni, przez pewien czas pozostawała w zapomnieniu. Od kilku już lat przeżywa swój renesans i coraz śmielej pojawia się w naszym menu. Wykorzystywana jest także suplementach diety i kosmetykach naturalnych.
Żurawina to drobna krzewinka, należąca do rodziny wrzosowatych. Pełzające łodyżki osiągają nieraz długość jednego metra, a pokryte są zimozielonymi listkami. Nazwa „żurawina” nawiązuje do wyglądu kwiatów, które przypominają kształtem żurawie głowy. Skojarzenie to odnajdujemy również w języku angielskim, gdzie żurawina to cranberry, od crane, czyli żuraw, i berry – jagoda.
Cenne owoce
Surowcem pozyskiwanym dla celów spożywczych, leczniczych i kosmetycznych jest owoc. W przypadku żurawiny błotnej (Vaccinum oxycoccus), owoce pełnię dojrzałości osiągają dopiero w zimie. Naturalne środowisko, w jakim występuje żurawina błotna to najczęściej torfowiska wysokie.
Znacznie większe znaczenie gospodarcze odgrywa żurawina wielkoowocowa (Vaccinum macrocarpon). Jak sama nazwa wskazuje dostarcza większe owoce (jagody żurawiny błotnej mają jagody o średnicy ok. 8 mm, zaś wielkoowocowej do 20 mm). Uprawne odmiany żurawiny wielkoowocowej dostarczają owoców już jesienią.
Co dobrego w żurawinie?
Owoce żurawiny, jak pokazują analizy zawierają duże ilości błonnika, witaminy: B1, B2, B6, C i E oraz prowitaminę A. Obfitują też w minerały: sód, potas, fosfor, wapń, magnez, jod i żelazo. Obecność witaminy C, a także flawonoidów, proantocyjanidyn i antocyjanów decyduje o właściwościach antyoksydacyjnych żurawiny.
Składniki te neutralizują wolne rodniki, które są przyczyną m.in. przedwczesnego starzenia się komórek, powstawania chorób nowotworowych i chorób cywilizacyjnych. W owocach żurawiny występują ponadto kwasy: cytrynowy, jabłkowy i benzoesowy. Nadają im kwaskowato-cierpki smak, ale także są naturalnymi konserwantami.
Wszystkie wymienione składniki decydują również o tym, że owoce żurawiny coraz częściej wykorzystywane są w kosmetologii. Kremy zawierające ekstrakty z owoców żurawiny, wykazują działanie przeciwzapalnie, łagodzą podrażnienia skóry oraz uszczelniają naczynia krwionośne. Ze względu na dużą zawartość witaminy C, która pobudza syntezę kolagenu, żurawinowe kremy mają również właściwości przeciwzmarszczkowe.
Wyjątkowe proantocyjanidyny
Obecnie cieszą się popularnością ekstrakty z owoców żurawiny w postaci tabletek, a także czyste soki, stosowane zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu zaistniałych już schorzeń układu moczowego.Początkowo przypuszczano, że za właściwości te odpowiedzialne są kwasy obecne w owocach, jednak badania wykazały, że szczególną rolę odgrywają proantocyjanidyny (PAC) typu A. Jest to unikalna grupa antocyjanów, których występowanie do tej pory stwierdzono wyłącznie w żurawinie.
Specyficzna struktura chemiczna proantocyjanidyn decyduje o ich działaniu ochronnym na układ moczowy – chronią one przed kolonizacją bakteriami, ograniczając możliwość przyczepiania się bakterii do ścianek układu moczowego. Co ciekawe, badania naukowe wykazały, że stosowanie żurawiny wspomaga leczenie infekcji układu moczowego wywoływanych przez lekooporne bakterie. Dlatego ważne jest, by osoby podatne na zakażenia w obrębie pęcherza moczowego i nerek wprowadziły żurawinę do codziennego jadłospisu lub stosowały zapobiegawczo preparaty zawierające wyciągi z tych owoców. Również wspomaganie kuracji antybiotykowej w czasie leczenia zakażeń układu moczowego (ZUM) przynosi lepsze rezultaty i warunkuje szybszy powrót do zdrowia.
Badania wykazały, że proantocyjanidyny hamują także przyczepność bakterii stanowiących zagrożenie dla przewodu pokarmowego – Helicobacter pylorii, a także bakterii infekujących jamę ustną. Codzienne stosowanie soku żurawinowego przyczynia się do wzrostu bifidobakterii, będących korzystną mikroflorą przewodu pokarmowego. Naukowe doświadczenia wykazały również właściwości antynowotworowe owoców żurawiny.
Cenna dla osób starszych
O żurawinie i jej przetworach powinny pamiętać osoby w wieku dojrzałym. Jak dowiodły badania regularne przyjmowanie soku, podnosi poziom „dobrego” cholesterolu, zapobiegając zatykaniu się naczyń krwionośnych dzięki czemu działa antymiażdżycowo.
Uważaj, jeżeli zażywasz warfarynę
Umiar w spożywaniu owoców żurawiny powinni zachować pacjenci przyjmujący warfarynę – badania naukowe wykazały, że istnieje interakcja pomiędzy składnikami czynnymi żurawiny a warfaryną, prowadząca do wzrostu stężenia tego leku we krwi.
Jesień to czas, kiedy warto pomyśleć o zakupie owoców żurawiny i zrobieniu domowych przetworów: soków i powidełek, które urozmaicą nasz jadłospis zimową porą. Żurawinowe powidła doskonale komponują się z mięsem i serami, a więc mogą nam towarzyszyć w trakcie śniadań, obiadów i kolacji.
Joanna Typek
