Teraz czytasz...
Herbata – rodzaje, właściwości, czas zaparzania
X Targi Ekostyl | reklama | Biokurier.pl
X Targi Ekostyl | reklama | Biokurier.pl

Herbata – rodzaje, właściwości, czas zaparzania

Herbata codziennie towarzyszy ludziom na wszystkich szerokościach geograficznych globu. Jak powstaje ten napój? Na co zwracać uwagę przy wyborze herbaty? Jakie są jej rodzaje? Dlaczego warto sięgać po herbaty ekologiczne i jak je przyrządzać tak aby były najsmaczniejsze i najzdrowsze?

Co nazywamy herbatą?

Herbata to produkt otrzymywany z liści, pęków liściowych lub łodyżek rośliny rodzaju Camellia. Zanim liście trafią do naszej filiżanki, muszą być najpierw zebrane. Nie jest to zadanie łatwe – kilogram nieprzetworzonej herbaty otrzymuje się z około 2000-3000 liści. Po zbiorze liście poddaje się

  • więdnięciu,
  • skręcaniu,
  • fermentacji
  • suszeniu.

Od czasu trwania tych procesów, ich powtarzania bądź też zaniechania zależy to jakiego rodzaju herbatę pijemy i jakie walory smakowe i zdrowotne ona posiada. Najpopularniejsza herbata czarna poddawana jest wszystkim czterem procesom, herbata zielona nie poddawana jest fermentacji, a herbata Pu Erh przechodzi dodatkowy proces fermentacji oraz leżakowania

W zależności od zastosowanego procesu technologicznego, możemy otrzymać kilka rodzajów herbat, które różnią się smakiem, składem chemicznym oraz kolorem. Obecnie 80% produkcji herbaty stanowi herbata czarna, następnie zielona, a na końcu czerwona. Spożycie herbaty na świecie szacuje się na poziomie 120 ml dziennie na jednego mieszkańca. W Polsce herbatę pije ok. 90% populacji, z czego większość – 2 lub 3 razy dziennie.

Szczypta historii

Pierwszymi, którzy zaczęli uprawiać herbatę, byli Chińczycy, którzy rozsmakowują się nią od najdawniejszych czasów. Pierwsze zapiski na temat herbaty pochodzą jednak dopiero z VIII wieku.Poeta Lu Yu zawarł opis krzewu herbacianego, przyrządów do zbioru i selekcji liści, a także filiżanek służących do picia w dziele nazwanym Świętą księgę herbaty.

Właściwości zdrowotne

W Azji herbata uznawana jest za lek na liczne dolegliwości, głównie dzięki zawartości:

  • polifenoli,
  • kofeiny,
  • składników mineralnych,
  • polisacharydów (w ok. 13%),
  • aminokwasów (w tym L-theaniny – polepszającej zdolności umysłowe).

Obecność polifenoli zależy przede wszystkim od warunków klimatycznych i nasłonecznienia. Młodsze liście zawierają ich znacznie więcej niż listki starsze. Wśród związków polifenolowych w herbacie zielonej występują głównie katechiny, które mają silne właściwości antyoksydacyjne, a z kolei w czarnej herbacie, tzw. taniny, obniżające ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Herbata jest zaliczana do głównych surowców zawierających w swoim składzie kofeinę (teinę), w ilości od 2-5%. Jej działanie polega na pobudzeniu ośrodkowego układu nerwowego i serca, przez co wpływa korzystnie na wydolność organizmu. Zawartość zarówno kofeiny, jak i polifenoli w herbacie uzależnione jest od długości oraz porcji herbaty podczas parzenia. Herbata parzona 15 s dostarcza 15 mg kofeiny, z kolei wydłużenie tego procesu do minuty zwiększa jej ilość do 22 mg. Najwięcej kofeiny, bo aż ok. 38 mg, zawiera herbata parzona 5 minut.

Wysuszone liście posiadają też wiele składników mineralnych, m.in.

  • fluor,
  • mangan,
  • selen,
  • chrom,
  • magnez,
  • cynk

i wapń w ilości od 25-1000μg/g (zależnie od warunków uprawy i poddania procesowi fermentacji).

Składniki minieralne w herbacie

Wypicie 100 ml herbaty w ciągu dnia jest w stanie dostarczyć 0,07 mg cynku, 5 mg wapnia i 2 mg magnezu, co pokrywa ok. 1,5% ich dziennego zapotrzebowania.

Herbaty owocowe

Herbaty owocowe (w tym przypadku nazwa herbata jest określeniem potocznym) produkowane są z suszu owocowego, będącego mieszanką najczęściej kilku owoców, np. wiśni, maliny, żurawiny i jeżyny. Niekiedy bywa łączona z drogocennymi płatkami dzikiej róży lub kwiatami i owocami hibiskusa.

Dobra gatunkowo herbata owocowa zawiera w swoim składzie owoce poddane procesowi liofilizacji (dowiedz się więcej czym jest liofilizacja), dzięki czemu w pełni zachowują swoje wartości smakowe i odżywcze. Nie posiada też żadnych konserwantów. Herbata owocowa może zawierać w minimalnej ilości także zioła, np. miętę. Niestety, herbaty owocowe bywają często mylone z tanimi herbatami aromatyzowanymi, produkowanymi z liści herbacianych wzbogaconych o sztuczne aromaty i barwniki. Zwracajmy uwagę na skład!

Warto wiedzieć, że właściwości prozdrowotne suszu zależą w głównej mierze od jego części składowych. Dla przykładu herbata z hibiskusa cechuje się kwaśnym smakiem (dzięki wysokiej zawartości witaminy C), czerwonym kolorem i intensywnym aromatem. Doskonale działa na układ sercowo-naczyniowy, bo obniża ciśnienie tętnicze i poziom cholesterolu LDL, będącego przyczyną miażdżycy i zawału serca.

Z kolei herbata z żurawiny jest skuteczna w leczeniu infekcji układu moczowego oraz profilaktyce kamieni nerkowych. Dobrze wpływa też na przewód pokarmowy oraz jamę ustną (skutecznie zwalcza np. opryszczkę). Herbata malinowa bywa z kolei używana jako środek przeciwgorączkowy oraz przeciwzapalny (posiada właściwości napotne, bardzo pomocne podczas przeziębienia i grypy). Obecny w niej kwas elagowy działa przeciwnowotworowo, chroniąc przed rakotwórczymi komórkami głównie wątrobę i płuca.

Herbata z aronii usprawnia przemianę materii, usuwa złogi tłuszczowe z naczyń krwionośnych, a także podnosi odporność. Stosunkowo cenne właściwości wśród prawdziwych herbat owocowych posiada także herbata z owoców goji. Dostarcza dużej ilości witamin (w tym witaminy C – 2500 mg/100 g owoców), antyoksydantów i minerałów, które wzmacniają organizm i stymulują układ odpornościowy do walki z chorobą.

Herbaty ziołowe

Herbaty ziołowe produkowane są z liści roślin leczniczych, które swoje dobroczynne działanie zawdzięczają określonym grupom substancji, będącymi w głównej mierze ich produktami przemiany materii. Można więc stwierdzić, że rośliny lecznicze, a także przygotowane z nich mieszanki, są  lekiem, który jest w stanie regulować mechanizmy w organizmie człowieka i wyrównać braki występujące w ustroju.

Herbata miętowa

I tak na przykład mięta pieprzowa (Mentha piperita L.) jest zaliczana do najstarszych roślin leczniczych na świecie. W Egipcie pojawiła się w 1200-600 r. p.n.e., kiedy to pleciono z niej wieńce i składano w darach. W czasach starożytnych uważano, że pobudza mózg, dlatego często gościła na stołach filozofów i uczonych. Roślina w swoim składzie posiada olejek eteryczny w ilości 1,5-2,5%, z czego połowę stanowi mentol, odkryty ok. XVIII wieku w Europie. W mięcie znaleziono liczne związki, m.in. flawonoidy, garbniki, gorycz, pektyny, kwasy organiczne, witaminy (prowitamina A i C), a także sole mineralne, np. wapń, potas, magnez, żelazo, fosfor, mangan i molibden. Mięta pieprzowa posiada wiele cennych właściwości: pobudza zdolności wydzielnicze żołądka i wątroby, zwiększa ilość soku żołądkowego i żółci, przez co ułatwia trawienie pokarmu. Mentol działa bakteriobójczo i przeciwbólowo, dlatego stosuje się go w migrenach, nerwicach, przy bezsenności i podczas leczenia przeziębień, a nawet w terapii nadciśnienia tętniczego.

Herbata z szałwii

Inną rośliną, często stosowaną w naszych domach, jest szałwia lekarska (Sahia ojjicinalis L.). Od wieków uznawana była za symbol zdrowia, o czym świadczy sama jej nazwa (safoare – tzn. uzdrawiać). Roślina pochodzi z rejonów śródziemnomorskich Europy, gdzie naturalnie rośnie na wapiennych, nasłonecznionych wzgórzach. Najważniejszym składnikiem szałwii jest olejek eteryczny, posiadający w swoim składzie terpenty: kamforę, cyneol, borneol, tujon oraz pinen. Dodatkowo zawiera liczne kwasy organiczne (jabłkowy, nikotynowy, fumarowy), garbniki, żywice, saponiny, gorycze, fenole oraz witaminy A, B i C, a także biopierwiastki, m.in. magnez, żelazo i cynk. Samej roślinie przypisuje się właściwości przeciwzapalne, przeciwskurczowe, przeciwpotne, bakteriobójcze i ściągające. Napar poleca się stosować w stanach zapalnych przewodu pokarmowego, do odkażania jamy ustnej, gardła i dziąseł.

Herbata ze skrzypu polnego

Skrzyp polny

(Equisetum arvense L.) jest jedną z najstarszych roślin na świecie. Jego nazwa nawiązuje do dźwięku, jaki roślina wydaje w czasie rozgniatania. Skrzyp wśród zielarzy zwany jest także jodełką, jedlinką, krzemionką, końskim ogonem oraz skrzypem kartoflowym. W swoim składzie zawiera blisko 70% krzemionki oraz innych soli mineralnych, m.in. mangan, żelazo i kobalt. Dodatkowo wykryto w nim liczne flawonoidy, m.in. ekwizerynę, galuteolinę, izokwercytrynę i apigeninę oraz saponiny, kwasy organiczne (akonitowy, askorbinowy, jabłkowy, szczawiowy, krzemowy), witaminę C i żywice. Roślina ta opóźnia starzenie się organizmu, przyspiesza metabolizm, wzmacnia naczynia krwionośne, poprawia stan naskórka, błon śluzowych, kości, włosów i paznokci, a także działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

Herbata z pokrzywy

Z kolei pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) to roślina, której Słowianie już od dawnych czasów przypisywali magiczne właściwości. Posiada w swoim składzie wiele czynnych związków, m.in. chlorofile, kwasy organiczne (np. glicerowy, glikolowy, masłowy, mrówkowy, octowy i krzemowy) oraz garbniki, flawonoidy, fitosterole, związki aminowe (m.in. acetylocholina, serotonina, histamina), a także karetonoidy, witaminy (A, B, E, C, K) i pierwiastki śladowe, np. magnez, wapń, żelazo, mangan i krzem. Pokrzywa zawiera też liczne enzymy i hormony roślinne. Roślina ta uważana jest za środek, który czyści krew z zalegających szkodliwych produktów przemiany materii. Zwiększa poziom hemoglobiny, a także liczbę czerwonych krwinek. W przewodzie pokarmowym działa żółciopędnie, przez co polepsza przyswajanie pokarmów. Obniża też poziom cukru oraz podnosi odporność organizmu.

Przeczytaj: 6 roślin, które dobrze komponują się z herbatą

Rodzaje i czas parzenia

Podczas parzenia herbaty niezwykle ważny jest rodzaj stosowanej wody (najlepiej gdy jest miękka, o niskiej zawartości składników mineralnych) oraz jej świeżość (woda zagotowana tylko raz, ponieważ zawiera tlen, który ma istotne znaczenie podczas procesu naparzania). Warto wiedzieć, że herbatę parzymy w różny sposób, w zależności od jej rodzaju.

Czarna

  • Temperatura parzenia: 100°C
  • Czas: od 3 do 5 min
    Wraz z upływem czasu parzenia energetyczne walory maleją a herbata zaczyna być gorzka.

Zielona

  • Temperatura parzenia: 60-80°C
  • Czas: od 3 do 5 min
    Te same liście można parzyć nawet do 3 razy, za najbardziej wartościowy uważa się drugi napar.

Biała

  • Temperatura parzenia:  85°C
  • Czas: 5–7 min
    To herbata uważana za jedną z najzdrowszych, przetworzona w stopniu minimalnym. Można parzyć 3 razy te same liście.

Żółta

  • Temperatura parzenia: 90°C
  • Czas: 3 min

Pu-Erh

  • Temperatura parzenia: 90-100°C
  • Czas: 3 min
    Można parzyć wielokrotnie.

niebieska (oolong)

  • Temperatura parzenia: 90°C
  • Czas: 1 do 5 min

owocowe

  • Temperatura parzenia: 95°C
  • Czas: 10 min
    Parzenie herbat owocowych wymaga użycia od 2,5 do 3 g suszu owocowego na filiżankę o pojemności 150 ml.

ziołowe

przeważnie łyżkę ziół zalewamy szklanką wody i pijemy 3 razy dziennie w kilkugodzinnych odstępach.

Herbata z cytryną to trucizna?

Wiele kontrowersji wśród dodatków do herbaty wzbudza cytryna. Dawniej polecano ją na przeziębienie, następnie oskarżono o toksyczny wpływ na nasz organizm, zwłaszcza na ośrodkowy układ nerwowy. Jaka jest prawda?

Jeśli herbatę z cytryną pijemy okazyjnie, nic nam nie grozi. Herbata zawiera glin (podobnie zresztą jak kawa i kakao), który w środowisku kwaśnym (a więc kiedy dodamy do naparu cytrynę), przekształca się w cytrynian glinu.

Pamiętajmy jednak, że im słabsza gatunkowo herbata, tym więcej jest w niej glinu. Eksperci namawiają również, by dodawać cytrynę do herbaty dopiero wówczas, gdy herbata się zaparzy, a więc kiedy usuniemy z naparu fusy lub torebkę zawierającą liście.

Dlaczego jakość ekologiczna?

Poprawa jakości lokalnego środowiska, walory zdrowotne, bezpieczeństwo pracowników na plantacjach, korzystny wpływ na kondycję gleby – to tylko niektóre z powodów, które przytaczają plantatorzy, przetwórcy ekologicznej herbaty, aby uzasadnić wybór ekologicznej drogi. Konsumenci doceniają także wyjątkowy smak i aromat.

żywnośc ekologiczna jak rozpoznać

Ekologiczna uprawa nie wiąże się ze stosowaniem tak olbrzymich monokultur, jak w przypadku upraw konwencjonalnych. Nie stosuje się na nich sztucznych nawozów i środków ochrony roślin. Dzięki temu są znacznie bardziej przyjazne lokalnemu środowisku.

Brytyjska organizacja charytatywna Oxfam alarmuje, że warunki w jakich odbywa się praca na wielu plantacjach są bardzo prymitywne. Pracownicy wykonujący opryski (stosowanie niektórych z wykorzystywanych substancji jest zabronione w Europie) nie mają odpowiedniego wyposażenia ochronnego, nierzadko zatrudniane są dzieci.

Wybór produktów z logo rolnictwa ekologicznego, a także z logo Sprawiedliwego Handlu pozwala konsumentom wskazać, że wybierają system produkcji alternatywny wobec tego, który obecnie dominuje na świecie.

Przeczytaj także:

Matcha – zielona herbata pełna zdrowia

Yerba mate – właściwości i sposób parzenia

Małgorzata Cyran

Ten serwis używa cookies. Korzystając z niego wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Sprawdź naszą politykę prywatności.

Żadne materiały z tej strony nie mogą być jakikolwiek sposób powielane bez pisemnej zgody redakcji.