Podbiał pospolity – właściwości i zastosowanie

Podbiał pospolity, po łac. tussilago farfara, czyli „przepędzający kaszel”, to cenna roślina lecznicza. Jest jednym z pierwszych zwiastunów wiosny. Jak wygląda podbiał, jakie ma właściwości i kiedy warto po niego sięgać? 

Podbiał pospolity – co to za roślina?

Wiosna to pora, kiedy rośliny obfitują w najcenniejsze składniki, które potem wykorzystują dla własnych celów (wydania kwiatów, a potem owoców). Dlatego jeśli chcemy skorzystać z leczniczych i odżywczych właściwości liści, najlepiej zrywać je przed zakwitnięciem. Nie jest to jednak regułą. Do wyjątków należy podbiał pospolity, z tego powodu nazywany niekiedy Filius ante padrem (tzn. „syn przed ojcem”).

Niepozorne żółte kwiatki pojawiają się najczęściej w małych kępkach, ogłaszając światu, że wiosna tuż, tuż… Ale liść podbiału, który wykorzystuje się w ziołolecznictwie, wyrasta dopiero po przekwitnięciu rośliny. Osadzony jest na długich ogonkach. Ma sercowaty kształt. Jego górna strona jest ciemnozielona, a dolna białoszara od licznych włosków, które tworzą jakby pajęczynę.

Podbiał kwiat po przekwitnięciu staje się puchem, co upodabnia owocostan do mniszka lekarskiego.

W niektórych rejonach Polski podbiał znany jest także jako białkuch, ośla stopa, końskie kopyto, a w krakowskim jako… kapusta sterników

Gdzie go szukać?

Pobiał to bylina pospolita, dziko rosnąca w całej Europie. Można ją też spotkać w zachodniej, środkowej i północnej Azji oraz w górach Afryki Północnej, jak również Ameryce Północnej.

W Polsce podbiał rośnie najczęściej na podmokłych, gliniastych terenach. Roślinę możemy spotkać na brzegach wód, w rowach i na wilgotnych skrajach lasów. Rośnie też na łąkach i polach oraz na osuwiskach oraz nasypach i żwirowiskach. Można też uprawiać ją w ogrodzie, rozmnażając przez podział podziemnych pędów.

Podbiał  to uwspółcześnione słowo wywodzące się od słowiańskiego „podbel” i nawiązujące do charakterystycznego srebrzysto-śnieżnobiałego zabarwienia spodniej strony liści tej rośliny

Kiedy kwitnie podbiał?

• Roślina zakwita już w marcu, wtedy też zbiera się jej kwiaty. Robimy to rano, kiedy koszyczki kwiatowe są jeszcze zamknięte po nocy.
• Liść podbiału zbieramy od wiosny do czasu, aż pojawi się na nich rdza. Ścina się je bez ogonków i suszy w temperaturze pokojowej (najlepiej w suchym i przewiewnym miejscu, np. na strychu).
• Liście można też suszyć też w piekarniku, ale trzeba uważać, by temperatura nie przekroczyła 40°C.
• Prawidłowo wysuszony surowiec powinien zachować naturalną barwę. Ważne jest, by liście przechowywać potem w zamkniętych słoikach, ponieważ łatwo wchłaniają wilgoć.
• Zbioru rośliny zawsze dokonujemy w dni bezdeszczowe, pogodne (po deszczu liście są pobrudzone błotem).
• Surowiec nie powinien być pozyskiwany z terenów znajdujących się w pobliżu dróg, poboczy i domostw.

Podbiał – właściwości

Roślina jest niezastąpionym źródłem witamin i minerałów. Podbiał (liście i kwiaty) obfitują w substancje śluzowe, które działają powlekająco, wyścielając podrażnione kaszlem drogi oddechowe, a także łagodzą stany zapalne w jamie ustnej. Działa wykrztuśnie i rozkurczająco. Łagodzi też uporczywe napady kaszlu.

Poleca się ją stosować w chorobach górnych dróg oddechowych, takich jak zapalenie oskrzeli, grypa, przeziębienie. Ma też właściwości przeciwutleniające, przeciwnowotworowe i przeciwmutagenne.

Herbata i świeżo wyciśnięty sok sprawdzają się w przypadku, gdy mamy problemy z odkrztuszaniem, chrypką i zalegającą wydzieliną, co często zdarza się po okresie zimowym. O kwiatach i liściach podbiału powinni pamiętać nauczyciele i wszyscy „pracujący głosem”.

Jeśli spojrzeć na podbiał „na ludowo„, to polecano ją też w chorobach nerek i pęcherza, a także w przypadku bolesnych miesiączek.

Roślina zawiera też olejki, które działają odkażająco, a także substancje gorzkie zwiększające wydzielanie soków trawiennych, pobudzające apetyt i przyspieszające przemianę materii. Jej liście mogą być  stosowane jako lek do użytku zewnętrznego. Pomagają w drobnych zranieniach, a także przy trudno gojących się ranach i stanach zapalnych.

Roślina może się również okazać ratunkiem na trądzik – wystarczy zaparzyć kwiaty oraz liście i świeżym naparem codziennie przemywać wypryski.

Uwaga: choć liść podbiału właściwości ma imponujące, nie może być stosowany zbyt długo. Badania wykazały, że roślina może wykazywać działanie hepatotoksyczne, czyli uszkadzać wątrobę. Z tego też powodu osoby cierpiące na różne dolegliwości ze strony tego narządu powinny unikać stosowania naparów z podbiału.

Rośliny nie należy stosować w ciąży i w czasie karmienia piersią oraz u dzieci poniżej 6. roku życia.

Jak wykorzystać roślinę?

Wiemy już, co to jest podbiał i że stanowi cenną roślinę leczniczą. Warto teraz dowiedzieć się, jak ją wykorzystać.

Można przygotować napar z kwiatów. Ich stołową łyżkę zalej szklaną wrzątku, zostaw pod przykryciem na 10 min, odcedź. Pij 2-3 razy dziennie. By wzmocnić działanie ziela, możesz dodać łyżkę kwiatu rumianku.

W ten sam sposób przygotujesz napar z liści. By nieco osłodzić jego smak, możesz dodać lukrecję, która jest naturalnym słodzikiem i działa wykrztuśnie.

W starożytności jako lekarstwo na kaszel i duszności zalecane było wdychanie dymu ze spalonych liści podbiału. W średniowieczu podbiał razem z rozmarynem, tymiankiem, lawendą i rumiankiem był wykorzystywany jako ziołowy tytoń do fajek.

Młode liście to też smaczny dodatek do zup i sałatek. Kiszone mogą być jednym ze składników paszy dla zwierząt gospodarskich.

Przepis na syrop z podbiału

Kwiaty lub liście podbiału umyj i pokrój. Ułóż w słoiku, przesypując każdą warstwę łyżką cukru lub miodem. Lekko ugnieć, następnie odstaw słoik w ciepłe miejsce. Po tygodniu pojawi się sok, który należy zlać, a resztę roślin dokładnie wycisnąć przez gazę. Przechowuj w ciemnym szkle w lodówce. Dawkuj jedną łyżkę trzy razy dziennie.

Jeżeli nie będziesz pić syropu w najbliższym czasie, należy poddać go pasteryzacji.

Płukanka z liści podbiału na przetłuszczające się włosy i łupież

Podbiał pospolity – apteka

W polskich aptekach dostępne są różne preparaty lecznicze i suplementy diety, w skład których wchodzą wyciągi z liści podbiału. Do kupienia jest m.in. syrop z podbiału na kaszel pastylki do ssania, które bywają łączone z wyciągiem z ziela tymianku, witaminą C i miodem, a także żel przeznaczony do stosowania w stanach zapalnych przyzębia i dziąseł.

Autorem tekstu jest mgr farm. Joanna Typek.