Plastik otacza nas niemal z każdej strony. Wystarczy rozejrzeć się po własnym mieszkaniu, by uzmysłowić sobie, że jest wszędzie. Rocznie produkuje się go miliardy ton. Czy ma to wpływ na nasze zdrowie? W jaki sposób odczytywać symbole umieszczone na plastikowych opakowaniach?
Woreczki foliowe, butelki, naczynia dla najmłodszych, szczoteczki do zębów – to tylko niektóre z przedmiotów, które wykonane są z plastiku. Tworzywo to wykorzystywane jest na wielu polach. Chętnie korzystają z niego również producenci żywności. Niemożliwe jest wręcz kupienia mleka w szklanej butelce, te czasy bezpowrotnie minęły. Ostatnio coraz większą popularnością cieszą się lniane torby na zakupy, choć i one nadal przegrywają z foliowymi reklamówkami.
Plastik niejedno ma imię
Producenci są zobligowani znakować opakowania mające bezpośredni kontakt z żywnością. Na każdej butelce czy kartoniku umieszczony jest charakterystyczny znak graficzny w kształcie trójkąta, a w nim cyfra. Najczęściej wcale nie zwracamy na ten symbol uwagi, a szkoda, bo może on nam wiele powiedzieć. Dzięki niemu dowiemy się, z czego wykonany jest dany pojemnik, jak również do czego można go wykorzystać.
- PET – poli(tereftalan etylenu) to jeden z najczęściej wykorzystywanych tworzyw. Oznaczenie to można spotkać przede wszystkim na plastikowych butelkach, w których sprzedawane są napoje. Z tego rodzaju plastiku produkuje się również naczynia jednorazowego użytku, włókna syntetyczne (m.in. polar, poliester). Plastikowe opakowania oznaczone cyfrą 1 nie powinny być powtórnie wykorzystywane. Nie wolno ich również podgrzewać ani wystawiać na bezpośredni kontakt z promieniami słonecznymi. Ciepło sprawia bowiem, że substancje, z których tworzywo jest zbudowane, mogą przenikać do zapakowanych w nie produktów. Pojawiają się również głosy naukowców sugerujące, że butelki PET nie są obojętne dla organizmu. Obecny w nich antymon, stosowany jako katalizator, migruje z opakowań do żywności oraz napojów (zwłaszcza soków owocowych). Należy jednak zaznaczyć, że pierwiastek ten przenika w minimalnych ilościach, o ile opakowania z nim w składzie są odpowiednio i przez krótki czas przechowywane. Antymon jest podejrzewany o działanie rakotwórcze. Sugeruje się ponadto, że tworzywa PET oddziałują na nasza gospodarkę hormonalną poprzez działanie substancji o charakterze estrogenowym.
- HDPE – polietylen wysokiej gęstości, który uznaje się za jedno z bezpieczniejszych tworzyw. Wykorzystuje się go do produkcji folii i pojemników do pakowania żywności, jak również rur, nart, zmywaczy do paznokci i toników. Można go wykorzystywać ponownie bez obaw o własne zdrowie.
- PVC – polichlorek winylu, który ma, niestety, dość złą opinię. Nie przeszkadza to jednak w jego masowym wykorzystywaniu do produkcji opakowań i folii przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Używa się go również w fabrykach wytwarzających stolarkę okienną i drzwiową, rury, wykładziny podłogowe oraz sprzęt medyczny (strzykawki, cewniki). Zdaniem niektórych badaczy PVC nie jest obojętny dla naszego zdrowia. W zakładach go produkujących uwalniany jest chlorek winylu. Jest to związek bardzo toksyczny, rakotwórczy. Kontakt z nim skutkuje uszkodzeniami układu rozrodczego, alergiami i nowotworami wątroby. W procesie spalania PVC wytwarzane są ponadto dioksyny.
- LDPE – polietylen o małej gęstości, który jest mniej bezpieczny dla organizmu niż plastik oznaczony numerami 2 i 5, niemniej nie stanowi dla zdrowia większego zagrożenia. Dozwolone jest jego ponowne użycie, choć trzeba pamiętać, że jest mało odporny na działanie wysokich temperatur. Z LDPE produkuje się worki foliowe, folię spożywczą oraz opakowania na ketchup i musztardę.
- PP – polipropylen wielokrotnego użytku, uznawany za jeden z bezpieczniejszych dla naszego zdrowia tworzyw sztucznych. Produkuje się z niego kubeczki na jogurty, margarynę oraz zakrętki do butelek. PP jest obojętny fizjologicznie, nie wolno jednak go podgrzewać w wysokich temperaturach, bo powoduje to jego błyskawiczny rozkład.
- PS – polistyren, znany wszystkim jako styropian. Wydziela toksyny, więc nie zaleca się jego stosowania w roli opakowań do żywności. Mimo to z tego rodzaju tworzywa produkuje się pojemniki do jedzenia na wynos oraz jednorazową zastawę, zwłaszcza kubki do kawy i herbaty.
- To kategoria zbiorcza, pod którą kryją się inne rodzaje plastiku. To tu znaleźć można niezwykle niebezpieczny dla naszego zdrowia bisfenol A (BPA). Przeprowadzone na zwierzętach i ludziach badania dowodzą, że związek ten zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2, otyłości, chorób serca, zaburzeń układu nerwowego, niepłodności, zaburzeń pracy tarczycy, zachorowania na raka, zwłaszcza raka piersi i prostaty. Od 2011 w krajach Unii Europejskiej zakazana jest produkcja butelek dla dzieci z użyciem BPA, nadal jednak stosuje się go do produkcji innych akcesoriów dla dzieci: łyżeczek, kubeczków, talerzyków, sztywnych elementów smoczków, zabawek.
Jak ograniczyć ilość plastiku wokół nas? 6 sposobów
Trudno zupełnie zrezygnować z plastiku, który cieszy się na świecie tak wielką popularnością. W naszym otoczeniu jest go całe mnóstwo, czy jednak faktycznie musimy się na to godzić? Można spróbować świadomie ograniczyć jego używanie. Oto kilka sprawdzonych sposobów.
- Rozważ zamontowanie filtra lub zakup specjalnego czajnika filtrującego wodę. W ten sposób w znacznym stopniu ograniczysz ilość butelek z wodą mineralną w twojej kuchni. Zadbasz o środowisko naturalne, ale i o swój portfel.
- O ile to możliwe, wybierz produkt wykonany ze szkła zamiast z plastiku (np. nadal dostępne są szklane butelki dla dzieci). Świadomie kupuj zabawki dla swoich pociech. Te wykonane z plastiku często szybko się psują, trzeba też pamiętać, że dzieci chętnie biorą je do buzi. Lepszym wyborem będzie zakup zabawek drewnianych, a jeśli to niemożliwe – takich, które wykonane są z dobrej jakości tworzywa sztucznego.
- Jednorazowe reklamówki, za które i tak trzeba coraz częściej płacić, zastąp lnianymi lub materiałowymi torbami. Jeśli jedziesz na zakupy samochodem, możesz też skorzystać z kartonów, które często ustawione są przy kasach (są one udostępniane klientom za darmo).
- Segreguj śmieci. O ile masz taką możliwość, miej pod ręką kosz na odpady organiczne. Możesz z nich przygotować domowy kompost.
- Brokuł szczelnie owinięty folią? Pieczarki na styropianowej tacce? Ogórki w plastikowym worku? Na pewno lepiej sięgać po świeże warzywa i owoce bez zbędnych opakowań. Tutaj jednak pojawia się pewien dylemat, bo w przypadku warzyw i owoców ekologicznych wymóg paczkowania spowodowany jest prawem (pozwala uniknąć przypadkowego lub celowego wymieszania z produktami konwencjonalnymi)…
- Unikaj kupowania produktów, które zapakowane są w osobne, wykonane z plastiku opakowania, np. śmietanek do kawy, cukru w saszetkach, dżemów czy serków kanapkowych.
Plastik potrzebuje od 100 do nawet 1000 lat, by całkowicie się rozłożyć
. Jedna foliowa reklamówka jest obecna na naszej planecie niemal 500 lat, i dopiero po tym czasie znika z jej powierzchni. Dla porównania dodajmy, że proces jej produkcji to jedna sekunda, a czas użytkowania: maksymalnie godzina. Na szczęście recykling pozwala na ich ponowne wykorzystanie. To jednak jedynie kropla w morzu. Wiele bowiem zależy od nas samych. Nasze codzienne wybory mają realny wpływ na środowisko naturalne i zdrowie. Warto o tym pamiętać podczas kolejnych zakupów.
