Lnianka siewna (Camelina sativa L.) to jedna z najstarszych uprawnych roślin oleistych. Znana jest pod ludowymi nazwami, a lnianka, rydz, ryżyk, lnicznik lub lennica to tylko niektóre z nich. Olej z lnianki używano zarówno na polskich dworach, jak i w chłopskich chatach. Jakie cenne składniki zawiera?
Lnianka, co to za roślina?
Lnianka była uprawiana w Polsce już w czasach kultury łużyckiej. Znana była pod różnymi nazwami, m.in. rydz (przysłowie „lepszy rydz niż nic” dotyczy właśnie tej rośliny: w ubogim wiejskim domu, gdzie brakowało tłuszczu zwierzęcego, wykorzystywano olej rydzowy), ryżyk, lnicznik czy lennica.
Lnianka jest rośliną jednoroczną, jarą lub ozimą. Ma słabo rozwinięte korzenie boczne i główny korzeń palowy. Dobrze rośnie na glebach ubogich, piaszczystych i zdegradowanych, gdzie inne rośliny oleiste byłyby niemożliwe lub trudne w uprawie. W zależności od tego barwa oleju uzyskanego z jej nasion może być koloru od złocistej po czerwono-brunatną.
Niezwykły skład nasion lnianki
Około 35% składu nasion lnianki stanowią tłuszcze, z czego forma ozima ma go więcej niż jara. Tłuszcz zawarty w tych niepozornych nasionkach ma wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (nawet 90 proc.). Obecny w nich jest kwas:
- linolowy,
- linolenowy,
- eicosenowy.
Powyższe kwasy są niezwykle korzystne dla diety i zdrowia człowieka. W składzie oleju z lnianki znajdują się także witaminy A, E, z grupy B, lecytyna oraz liczne mikro- i makroelementy.
Olej rydzowy z powodzeniem można stosować do celów spożywczych, ale i kosmetycznych.
Jak przechowywać olej z lnianki?
Dzięki odpowiednim proporcjom kwasów tłuszczowych olej ten można przechowywać dość długo bez utraty jego walorów. Ważne jednak, aby trzymać go w szklanej butelce z dala od światła słonecznego w temperaturze nieprzekraczającej 20 stopni Celsjusza.
Zastosowanie oleju z lnianki
Olej rydzowy sprawdza się znakomicie jako:
- zdrowa baza do marynat,
- okrasa do kasz, makaronów i ziemniaków,
- dodatek do zup,
- dodatek do sałatek.
W kosmetyce naturalnej bywa stosowany jako składnik kremów, mydła, maści.
Marynata do śledzi na bazie oleju lnianego
Zobacz jak marynatę do śledzi na bazie oleju rydzowego przygotowuje na poznańskim rynku Grzegorz Łapanowski (film zrealizowano w ramach kampanii „Trzy znaki smaku”).
Tłoczenie oleju z lnianki
Olej z lnianki tłoczony na zimno zachowuje swój cenny skład między innymi dlatego, że w procesie wytwarzania go temperatura nasion nie przekracza 38 stopni.
Na stronie „Trzy Znaki Smaku” czytamy:
Gdy lnianka dojrzeje, nasiona są zbierane i w ciągu sześciu godzin od zbioru, poddane procesowi suszenia i czyszczenia. Przygotowany surowiec jest najpierw zgniatany przy użyciu walców o gładkiej powierzchni. Następnie nasiona podgrzewane są do temperatury 38°C – odbywa się to za pomocą kotła z płaszczem wodnym lub z rozgrzanymi blachami. Potem następuje właściwe tłoczenie na prasach, które nie podnoszą temperatury zgniecionych nasion powyżej uzyskanych wcześniej 38°C. Otrzymany w ten sposób olej jest oczyszczany przez tak zwaną sedymentację: pozostawia się go w temperaturze pokojowej przez 7-10 dni, w tym czasie cięższe fuzje opadają na dno zbiornika, natomiast górna warstwa oleju zostaje przeznaczona do użycia.
Wytłoki z oleju lnianego dobre na paszę
Wytłoki z oleju lnianego można używać jako dodatek lub paszę dla zwierząt. Wyróżniają się wysoką zawartość białka (40 proc).
Jak wygląda tłoczenie oleju rydzowego metodami domowymi, można zobaczyć na poniższym filmie udostępnionym przez rolnika ekologicznego Bogdana Charę z gospodarstwa EKO RAB (woj. świętokrzyskie).
W Muzeum Rolnictwa w Szreniawie można zobaczyć tłocznie używane dawniej do wytwarzania oleju z lnianki. Warto dodać, że podobne urządzenia znajdowano na wykopaliskach w Biskupinie.
Od dnia 16 czerwca 2009 r. wielkopolski olej rydzowy jest wpisany do prowadzonego przez Komisję Europejską rejestru gwarantowanych tradycyjnych specjalności. Dowiedz się więcej na temat: Certyfikaty na produktach regionalnych i tradycyjnych. Co oznaczają i czy są wiarygodne?
Amatorom dobrych tłuszczy polecamy również artykuł na temat oliwy, oleju ryżowego oraz oleju z orzechów włoskich.
