Syrop z kwiatu czarnego bzu to witaminowa bomba, dobrze znana naszym przodkom. Ma też udokumentowane działanie prozdrowotne. Jest to idealny specyfik dla całej rodziny. Jak go przygotować? I dlaczego warto?
Syrop z kwiatu czarnego bzu. Co w sobie kryje?
Czarny bez (Sambucus nigra) to roślina bardzo popularna. Należy do rodziny przewiertniowatych i znana jest też pod nazwami bzowina, bez apteczny, hyćka czy holunder. Rośnie w lasach i zaroślach, ale też w przydomowych ogródkach.
Wśród przetworów najbardziej znany jest syrop z czarnego bzu, jednak z tej rośliny przygotowuje się również dżemy, nalewki, konfitury, soki (dawniej pełnił też rolę naturalnego barwnika). Surowcem zielarskim są liście, kwiaty, owoce, a także kora i korzeń, a surowcem użytkowym: liście, kwiaty i owoce.
Wyciągi z czarnego bzu mają udowodnione działanie:
- przeciwwirusowe (owoce czarnego bzu)
- przeciwbakteryjne (zwłaszcza wobec bakterii wywołujących infekcje górnych dróg oddechowych, ale też hamują też wzrost bakterii Helicobacter pylori, która odpowiada m.in. z powstanie wrzodów żołądka)
- antyoksydacyjne (uszczelnia naczynia krwionośne)
- przeciwzapalne i immunomodulujące (wyciąg z owoców czarnego bzu zwiększa produkcję cytokin przeciwzapalnych)
- napotne i wykrztuśne
W pierwszych objawach infekcji warto też sięgnąć po syrop z mniszka lekarskiego, a kiedy męczy nas kaszel – po syrop z pędów sosny.
Sok z czarnego bzu. kiedy stosować?
Warto pamiętać, że inne działanie ma syrop z kwiatów bzu, a inne przygotowany z jego owoców. Surowce te bowiem mają nieco inny skład.
Kwiat czarnego bzu (syrop) zawiera spore ilości witamin z grupy B, witaminy C i składników mineralnych: fosforu, magnezu, wapnia, potasu i cynku. Ich zawartość jest jednak uzależniona od wielu czynników, m.in. klimatu, warunków glebowych, warunków przechowywania, a także sposobu transportu surowca do czasu przetworzenia.
W kwiatach tej rośliny jest też dużo związków polifenolowych, zwłaszcza kwasów fenolowych i flawonoidów (m.in. rutyny i kwercyny). Obecne są również garbniki, inne fenolokwasy oraz ich glikozydy (m.in. kwas p-kumarowy).
W ziołolecznictwie stosowano je by:
- wzmocnić odporność,
- złagodzić pierwsze objawy przeziębienia i grypy,
- uszczelnić i wzmocnić naczynia krwionośne
- poprawić pracę nerek,
- zmniejszyć objawy przemęczenia
- ułatwić odkrztuszanie
Z kolei owoc czarnego bzu (pestkowce o kulistym kształcie) to bardzo cenne źródło witaminy C. Zawiera też duże ilości błonnika pokarmowego, kwasów organicznych (m.in. jabłkowego, octowego, walerianowego), olejków eterycznych i składników mineralnych (potasu, żelaza, fosforu, cynku i miedzi).
Owoce czarnego bzu:
- wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego
- wspierają pracę górnych dróg oddechowych
- hamują namnażanie się wirusa grypy
- łagodzą stany zapalne żołądka i jelit
- łagodzą objawy przeziębienia u dzieci i dorosłych (działają napotnie)
- mają silne działanie antyoksydacyjne
- działają przeciwbiegunkowo
- obniżają ciśnienie krwi
- usprawniają trawienie (uwaga: w większych ilościach działa przeczyszczająco!)
- wspomagają leczenie w schorzeniach pęcherzyka żółciowego oraz wątroby
- poprawiają parametry gospodarki lipidowej
Przepis na syrop z kwiatów bzu czarnego*
- 30 kwiatów czarnego bzu (baldachimów)
- 3 cytryny
- 2 kg cukru
Kwiaty bzu czarnego i cytrynę pokrojoną w plastry zalej wrzątkiem. Odstaw na 2 dni. Po tym czasie odcedź na sicie. Do powstałego syropu dodaj cukier i gotuj ok. 30 min. Rozlej do słoików. Pasteryzuj ok. 20 min.
Jak zrobić syrop z czarnego bzu*?
- 3 kg owoców bzu czarnego (bez liści i łodyg)
- 2,5 kg cukru
Owoce umyj i za pomocą widelca oderwij od gałązek. Odrzuć niedojrzałe owoce. Wlej do garnka odrobinę wody, wsyp owoce i cukier. Zagotuj pod przykryciem, aż owoce puszczą sok. Przecedź przez drobne sitko lub użyj sokownik. Gotuj sok ok. 45 min. Wrzący sok przelej do czystych, wyparzonych butelek, zakręć i odwróć do góry dnem. Pasteryzuj 15 min.
Kiedy kwitnie bez?
Kwiaty czarnego bzu są bardzo delikatne. Mają kremowobiałą barwę oraz mocny zapach. Kwitną w czerwcu i lipcu. By przygotować syrop z kwiatów czarnego bzu, surowiec zbiera się na początku okresu kwitnienia, w dniach słonecznych i suchych.
Dłużej trzeba poczekać na pojawienie się owoców. Dojrzewają na przełomie sierpnia i września. Zbiór najczęściej przeprowadza się we wrześniu i październiku.
Jeśli sami pozyskujemy owoce i kwiaty, zadbajmy o to, by zrywać je z miejsc oddalonych od ulic, torowisk i terenów zanieczyszczonych przemysłowo. Szukajmy ich albo na własnym terenie, albo na tzw. stanowiskach ruderalnych, czyli obrzeżach rowów melioracyjnych, pól lub na skraju lasu.
Jak pić sok z czarnego bzu?
Surowe owoce czarnego bzu (ale i świeże kwiaty) zawierają sambunigrynę, która jest związkiem silnie trującym. Po spożyciu rozkładana jest do toksycznego cyjanowodoru i może wywołać zatrucie, objawiające się osłabieniem organizmu oraz dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, wymioty, mdłości i bóle brzucha).
Ale spokojnie: w czasie przetwarzania czarnego bzu (suszenia i obróbki termicznej) sambunigryna ulega rozkładowi i nie powoduje żadnych efektów ubocznych.
Warto też pamiętać, że czarny bez to roślina silnie alergizująca. Za reakcje alergiczne (zapalenie spojówek, nieżyt nosa i duszności) odpowiada białko obecne w kwiatach, pyłku, a także w owocach rośliny.
Syrop z czarnego bzu (kwiatów i owoców) można rozcieńczać z wodą lub dodawać do herbaty. To też dobry dodatek do kaszki i budyniu.
Syrop z bzu. Gdzie kupić?
Czarny bez to roślina o udowodnionym działaniu. Polecana jest jako środek wspomagający leczenie przeziębienia, grypy i łagodzący objawy zapalenia błony śluzowej gardła, krtani i zatok. Nic zatem dziwnego, że producenci leków i suplementów diety stosują tę substancje w swoich produktach. Czy jednak ich stosowanie ma sens?
Odpowiedź na to pytanie jest prosta: to zależy. Kontrowersyjne są zwłaszcza dodatki słodzące, m.in. syrop glukozowo-fruktozowy. W produktach tego typu możemy też znaleźć konserwanty. Jeśli więc znajdziemy te składniki na etykiecie, lepiej zrezygnować z zakupu takiego syropu.
Inna rzecz, że produkcja suplementów diety rządzi się swoimi prawami (dość liberalnymi). Nie zawsze zatem wiemy, ile wyciągu z owoców czarnego bzu dany preparat zawiera, i czy jest on standaryzowany na zawartość polifenoli i antocyjanów. A tylko to da nam pewność, że końcowy produkt zawiera odpowiednią ilość składników bioaktywnych, które pozytywnie wpłyną na nasze zdrowie.
Przypominamy też, że kwiaty i owoce czarnego bzu są niezwykle delikatne. Jeśli więc na etapie produkcji były źle przechowywane lub zniszczone, niewiele dobrego z nich zostało.
Rozwiązaniem jest domowy sok. Jeśli nie mamy możliwości zrobić go samemu, warto poszukać go na lokalnym rynku. W sklepach z ekologiczną żywnością znajdziemy również sok NFC z ekologicznych owoców czarnego bzu (100 proc.). Jest nierozcieńczany wodą, bez dodatku cukru, konserwantów i barwników. Samo zdrowie!
*Oprac. Katarzyna Kosmala, autorka książki „Ziołowe smaki”, a której znajdziemy też przepis na dżem truskawkowy z kwiatami czarnego bzu oraz dżem z czarnego bzu i jabłek.
