Pokrzywa to dla wielu z nas uciążliwy chwast, który omijamy szerokim łukiem, bo parzy. Dlaczego więc coraz częściej znaleźć ją można na półkach sklepów zielarskich i z żywnością ekologiczną?
Pokrzywa – właściwości i zastosowanie
Pokrzywa (Urtica dioica L.), to podobnie jak mniszek lekarski czy skrzyp polny, roślina uważana przez wielu z nas jako chwast. Ale tak jak i one jest bardzo cennym surowcem zielarskim.
Z botanicznego punktu widzenia jest to bylina dorastająca do 1 m wysokości. Jej liście pokryte są drobnymi włoskami zawierającymi parzący płyn (zapewne każdy z nas miał okazję w dzieciństwie przekonać się o jego działaniu ;)).
Ta jej cecha charakterystyczna znajduje zresztą swoje odbicie w ludowych nazwach (parzawica, żyrucha parząca), a także w określeniu „pokrzywka„, które odnosi się do podrażnienia skóry, którego objawem są wypukłe bąble otoczone zaczerwienieniem (ta specyficzna wysypka alergiczna powoduje silny świąd i pieczenie skóry).
→ Zobacz, jak zrobić zupę szparagową z pokrzywą [przepis]
W Polsce występuje powszechnie. Rośnie w ogrodach, zaroślach, lasach liściastych i nieużytkach. Spotkać ją można w pobliżu jezior i rzek.
Na surowiec leczniczy lub kosmetyczny zbiera się ją w maju przed kwitnieniem. Z kolei pozyskiwany wczesną jesienią korzeń służyć może do przygotowania przetworów o działaniu moczopędnym, przeciwzapalnym, przeciwreumatycznym, żółciopędnym oraz przeciwbakteryjnym. Łodygi można z powodzeniem wyrzucić na kompost.
Młode liście pokrzywy idealnie nadają się jako składnik wiosennych sałatek i zielonych koktajli (w smaku przypominają szpinak). Można również udusić je na maśle z dodatkiem ulubionych przypraw m.in. czosnku, odrobiny cebuli i ziół. Dodaje się je także do farszów mięsnych, twarogu oraz innych potraw. W naszym serwisie znajdziecie przepis na naleśniki pokrzywowe z pieczarkami i tymiankiem.
Ten (nie)zwyczajny chwast to też cenny pokarm dla zwierząt gospodarskich, zwłaszcza prosiąt i drobiu.
Pokrzywa zwyczajna – działanie
Pokrzywa to cenne źródło substancji biologicznie czynnych. Jest cennym źródłem witaminy C, witamin z grupy B oraz witaminy K, a także karotenoidów (m.in. karotenu, likopenu i luteiny) i flawonoidów. Zawiera chlorofil oraz minerały, m.in. magnez, żelazo, wapń i cynk.
→ Przeczytaj również: Produkty bogate w żelazo [lista top 10]
Pokrzywa. Na co pomaga?
Pokrzywa lecznicza tamuje krwawienie, stąd zalecano ją w przedłużających się i obfitych krwawieniach miesiączkowych. Reguluje też przemianę materii i działa moczopędnie. Wspomaga leczenie nieżytu żołądka i jelit, chorób wątroby i skóry.
Dawniej osoby z reumatyzmem chłostały bolące miejsca gałązkami pokrzywy
Soki i napary z pokrzyw zalecano też w anemii. Zewnętrznie stosowano je na włosy (roślina zapobiegała wypadaniu włosów i zmniejszała łupież). Polecano też do płukania jamy ustnej.
Dziś pokrzywa wraca do łask. Ma ogromny potencjał leczniczy, który został potwierdzony w licznych badaniach klinicznych. Wykazuje pozytywne działanie w terapii artretyzmu, cukrzycy oraz łagodnego rozrostu gruczołu krokowego.
Ma też działanie antyalergiczne. Jeśli więc zastanawiasz się, co teraz pyli, ta informacja jest dla ciebie – badania potwierdziły, że ekstrakt z pokrzywy wykazuje działanie hamujące aktywność enzymów powodujących reakcje zapalne, które odpowiadają za objawy alergii sezonowej.
Roślina ma też działanie przeciwbólowe, przeciwbakteryjne i antyoksydacyjne.
Przeczytaj także: Czarna rzepa – żywność, kosmetyk i lek
Sok z pokrzywy: kiedy po niego sięgnąć?
Dzięki wysokiej zawartości białek, witamin i soli mineralnych, sok wyciśnięty ze świeżych liści (dawniej nazywany „zieloną krwią”) wspomaga regenerację organizmu (np. po długotrwałych i wyniszczających chorobach). Oczyszcza krew, reguluje pracę nerek i pęcherza moczowego oraz żołądka i jelit.
By go zrobić, trzeba zmiażdżyć młode pędy wiosennej pokrzywy, wycisnąć sok i pić po 1/4 szklanki przez 1-2 tygodnie.
Uwaga: według zaleceń jednego z uczniów sławnego zielarza księdza Kneippa, kurację rozpoczynamy od dziennej dawki 3 łyżek stołowych soku. Po każdych 3 dniach zwiększamy dawkę o jedną łyżkę soku tak długo aż dojdziemy do dziennej dawki 10 łyżek stołowych.
Sok z pokrzywy można rozrzedzić wodą albo maślanką (w proporcji 1:5). Pozostałą papkę daje się wykorzystać w formie okładu przy dolegliwościach reumatyczno-artretycznych i nerwobólach.
Napar z liści
Herbata z pokrzywy sprawdzi się jako wsparcie leczenia anemii. By ją przygotować należy 2 łyżki stołowe ziela zalać szklanką wrzątku i trzymać pod przykryciem przez 10 min. Po odcedzeniu napar jest gotowy do picia. Ma specyficzny smak, więc niektórzy poprawiają go miodem.
Można też połączyć napar z mniszka lekarskiego i pokrzywy. Na niedokrwistość taki duet będzie idealny! Wystarczy połączyć zioła w różnych proporcjach (na jedną łyżkę soku z mlecza wziąć jedną łyżkę soku z pokrzywy). Specyfik pijemy przez pierwsze 2-3 dni po łyżeczce trzy razy dziennie, następnie zwiększamy dawkę do łyżki trzy razy dziennie. I tak przez ok. 40 dni.
Pokrzywa, zastosowanie której jest bardzo szerokie, nie jest jednak dla wszystkich. Nie poleca się jej w przypadku chorób nerek i narządów rodnych (mięśniaków i krwawień).
Nalewka przeciw łupieżowi i wypryskom skórnym
Garść świeżych liści pokrzywy zalej 0,5 l wódki. Odstaw na miesiąc w miejsce słoneczne, najlepiej na parapet okna wystawionego w kierunku południowym. Od czasu do czasu potrząśnij butelką.
Tak przygotowana pokrzywa na ropne wypryski sprawdzi się idealnie. Poradzi sobie też z łupieżem.
Pokrzywa. Na co działa w ogrodzie ekologicznym?
Opisywana roślina bardzo chętnie wykorzystywana jest przez ogrodników ekologicznych. Stanowi naturalny oprysk na mszyce. Wzmacnia też rośliny, jednak nie lubią jej cebula, czosnek, fasola i groch, o czym warto pamiętać.
Przepis na gnojówkę z pokrzywy na mszyce znajdziesz w naszym serwisie.
