Każdego roku produkuje się około 175 milionów ton cukru. Pierwsze miejsce zajmuje cukier trzcinowy, tuż za nim plasuje się buraczany. Większość cukru trzcinowego pochodzi z upraw drobnych rolników, którzy często doświadczają życia w skrajnej biedzie.
I to właśnie na tych rolnikach Fairtrade koncentruje swoje działania. Wszystko po to, by mogli uzyskać sprawiedliwą część rocznego zysku sięgającego 47 miliardów dolarów, jaki osiąga się z eksportu cukru.
Ich cukier trzcinowy przetwarzany jest na cukier z certyfikatem Fairtrade, który następnie trafia na półki sklepów w czystej postaci lub jako składnik produktów złożonych (czekolady, lodów, ciastek, rumu).
Cukier z certyfikatem Fairtrade w faktach
- Trzcina cukrowa jest to wysoka roślina przypominająca trawę bambusową. Osiąga wysokość do 6 metrów w większości tropikalnych krajów. Zbiory odbywają się około 12-18 miesięcy po jej zasadzeniu. Ścinana jest ręcznie i następnie transportowana do cukrowni, gdzie łodygi są kruszone i mielone. Z nich wytłaczany jest sok trzcinowy, który następnie jest wykorzystywany do wytworzenia surowego cukru. Produktami ubocznymi w obróbce trzciny cukrowej są bagassa, melasa i etanol. Używa się je do tworzenia produktów z tworzywa sztucznego, biopaliw lub do wytworzenia elektryczności (wykorzystuje się ją w cukrowniach, w których przetwarza się łodygi trzciny).
- W 2015 roku było 62 700 rolników uprawiających trzcinę cukrową zorganizowanych w 99 kooperatywów drobnych producentów Fairtrade (w systemie Fairtrade określenie producent odnosi się do pierwszego ogniwa łańcucha dostaw, czyli do rolników uprawiających certyfikowane surowce, np. cukier).
- W pierwszej piątce krajów, w których uprawia się najwięcej certyfikowanego cukru Fairtrade znajdują się Fidżi, Belize (cukier w tym kraju stanowi 40% wartości dóbr przeznaczanych na eksport), Paragwaj, Mauritius i Jamajka (branża cukrowa stanowi drugą co do wielkości ilości zatrudnianych osób). Znaleźć go można również w Malawi, Mozambiku i graniczącym z nim Suazi. Cukier z certyfikatem Fairtrade uprawiany jest łącznie w 19 krajach.
- W latach 2013-2014 rolnicy sprzedali 219 700 ton metrycznych cukru na zasadach Fairtrade. Tym samym uzyskali premię Fairtrade na poziomie 10,2 miliona euro. Ponad połowa z tej kwoty została przeznaczona na działalność organizacji producenckich i ich ulepszenie, zaś ¼ została przeznaczona na wynagrodzenia dla rolników. W Malawi inwestycje poczynione dzięki premii polepszyły bezpieczeństwo produktów spożywczych wśród rolników. W Belize inwestycje w rozwój rolnictwa zwiększyły produktywność o 21%.
- Rolnicy w systemie Fairtrade uprawiają zarówno cukier trzcinowy organiczny (23%), jak i nieorganiczny (77%). W latach 2012-2013 i 2013-2014 produkcja organicznego cukru Fairtrade wzrosła o 14%.
- Cukier trzcinowy jest przetwarzany w biały granulowany, rafinowany i nierafinowany, np. Demerara (bardzo miałki) lub Muscovado czy Panela.
Co daje Fairtrade rolnikom?
Drobni rolnicy otrzymują tzw. premię Fairtrade. Od każdej sprzedanej tony na zasadach Fairtrade kontrahent płaci dodatkowo, oprócz ceny jednostkowej za towar, 60 lub – w przypadku cukru organicznego – 80 dolarów. Pieniądze te są wykorzystywane, aby rozwijać się organizacyjnie, w zakresie ochrony środowiska, a także produktywności. Premia przeznaczana jest także na wynagrodzenia i na finansowanie projektów, które mają służyć społecznościom lokalnym.
Kawa i sprawiedliwy handel. Na czym to polega?
W odróżnieniu do innych produktów Fairtrade, dla cukru trzcinowego nie ma ceny minimalnej Fairtrade. Wynika to z mechanizmów ustalania cen na rynku cukrowym. Są one wysoce złożone i często ulegają zmianie. Mimo to większość organizacji rolniczych zyskuje dzięki uczestniczeniu w systemach dzielenia się przychodami z cukrowniami, które przetwarzają ich trzcinę cukrową w cukier brązowy lub surowy.
Fairtrade regularnie sprawdza polityki cenowe i konsultuje się z zainteresowanymi stronami w łańcuchu dostaw. Stara się też dostarczać wsparcie i wskazówki, aby rolnicy mogli zredukować koszty produkcyjne, poprawić dochody i lepiej planować przyszłość.
Pomimo to, iż w ostatnich latach ilość sprzedawanego cukru na zasadach Fairtrade wzrasta, rolnicy napotykają na swojej drodze wiele wyzwań. Mogliby sprzedawać go jeszcze więcej, gdyby mieli lepszy dostęp do globalnych rynków. I dlatego też w 2014 roku działalność rozpoczął Fairtrade Sugar Program. Daje on nowe możliwości rolnikom uprawiającym trzcinę cukrową na sprzedaż ich surowca na zasadach Fairtrade do stosowania w żywności i wyrobach cukierniczych przez firmy, które zobowiązują się do pozyskiwania cukru w sposób sprawiedliwy i zrównoważony.
Jakie wyzwania stoją przed rolnikami?
Światowe ceny cukru mają tendencję do zmiany kierunku raptownie i w szybkim tempie. Taka sytuacja sprawia, że planowanie jest poważnym wyzwaniem dla rolników, którzy ponoszą wysokie koszty produkcji. Żyją oni często w rejonach z ubogą infrastrukturą, która wstrzymuje regionalny rozwój, utrudniając jednocześnie dostęp do rynków.
Nie wolno też zapominać, że Unia Europejska, będąca jednocześnie istotnym importerem cukru trzcinowego i olbrzymim producentem cukru buraczanego, w 2017 roku zniosła system kwot, który ograniczał produkcję z buraków cukrowych. W tym samym czasie wewnętrzna produkcja cukru w Europie otrzymała pomoc w postaci dotacji. Dla 200 000 rolników z Afryki, z rejonów Karaibów i Pacyfiku, już żyjących bardzo skromnie, stwarza to ogromne ryzyko sięgnięcia poziomu ubóstwa w 2020 roku.
Zarówno trzcina cukrowa, jak i buraki cukrowe są źródłem cukru, ale uprawiane są w bardzo różnych warunkach. Burak cukrowy jest jednym z wielu możliwości upraw na tej samej ziemi w trakcie rocznego cyklu sadzenia. Z kolei trzcina cukrowa zwyczajowo jest jedyną rośliną uprawianą na określonej części ziemi.
Trzcina cukrowa jest najważniejszym źródłem dochodu na olbrzymich terenach w wielu najmniej rozwiniętych i rozwijających się krajach. Całe społeczności w takich krajach takich jak Fidżi, Malawi czy Jamajka są tym samym bezbronni wobec zawirowań na światowych rynkach cukru.
Inni znaczący eksporterzy cukru, m.in. Brazylia, Tajlandia czy Meksyk, często dotują produkcję na dużą skale. Praktyki te, na które nie stać rządów w mało i najmniej rozwiniętych krajach, zakłócają ceny na rynku światowym. Utrudniają też drobnym producentom konkurowanie na równych zasadach.
Łącznie z innymi organizacjami Fairtrade występują w obronie interesów drobnych rolników uprawiających trzcinę cukrową. Fairtrade współpracuje również z nimi, aby ułatwić im adaptację do zmieniających się zasad handlowych poprzez identyfikację nowych możliwości rynkowych poza Unią Europejską.
Kooperatywa Kasinthula Cane Growers Association z Malawi
Jest to projekt drobnych dzierżawców trzciny cukrowej usytuowanych w nieprzyjaznym regionie południowej części Malawi. Występują tam długie susze, okazjonalnie wywołując głód, a dwukrotne opady deszczu w roku powodują powodzie. Umiejętność czytania jest na niskim poziomie, a bieda jest powszechna. Większość ludzi mieszka w chatach z gliny, a dachy wykonane są ze strzechy. Tylko nielicznych stać na utrzymanie żywego inwentarza. Rodziny z trudem utrzymują się z uprawiania kukurydzy, manioku czy ryżu. Inni zarabiają na uprawie trzciny cukrowej czy bawełny lub zatrudniając się na pobliskich plantacjach cukru.
KCG została zawiązana w 1996 roku jako część spółki razem z rządem Malawi i pobliską cukrownią. Olbrzymi rejon niewykorzystanej ziemi przygotowano pod uprawę trzciny cukrowej, aby móc dostarczać więcej surowca do cukrowni. Obecnie inicjatywa daje stałe zatrudnienie 800 pracownikom, a także zatrudnia sezonowo.
Premia Fairtrade
KCG otrzymuje premię Fairtrade w wysokości 60 dolarów za tonę sprzedanego cukru na zadach Fairtrade. Fundusze, które dotąd otrzymano, zostały zainwestowane w poprawę produktywności. Przekazano je również na opiekę zdrowotną, czystą wodę, edukację oraz inne projekty mające na celu redukowanie biedy w społeczności. Poniżej kilka przykładów:
- Nowa szkoła podstawowa pozwala na rozpoczęcie nauki dzieciom w wieku 5 lat. Wcześniej musiały czekać, aż osiągną wiek 7 lub 8 lat, aby móc pokonać daleką drogę do najbliższej szkoły.
- Lokalnym szkołom średnim sfinansowano 6 komputerów i trzy drukarki. Opłacane są także koszty uczęszczania do szkoły dzieci.
- Wykopano 18 odwiertów, które obecnie zaopatrują lokalne wioski w czystą wodę. Projekt wodny umożliwia zaopatrywanie w wodę poprzez zastosowanie kranów w wiosce Salurneji.
- Sfinansowano leki na motylicę (chroniczną chorobę pasożytniczą) w Klinice Kasinthula Bilharzia. Placów została obecnie rozbudowana do pełnej opieki zdrowotnej i o dom dla rezydenta klinicznego.
- Zakupiono cztery rowery pełniące rolę ambulansów. Są one dostosowane do tego, aby ciągnąć specjalnie zaprojektowane przyczepy. Stanowią tani i szybki sposób transportowania pacjentów na leczenie.
- KCG wsparł rządowy projekt mający poprowadzić elektryczność do 82 gospodarstw. Rolnicy mają w ten sposób możliwość zakupu odbiorników radiowych, telewizorów i lodówek. Oświetlenie elektryczne ułatwia dzieciom odrabianie lekcji wieczorami.
- Większość członków zamieniła nieszczelne chaty pokryte strzechą na murowane domy z dachami pokrytymi falistą blachą.
- Na polach cukrowych posadzono sadzonki trzciny, aby zwiększyć dochody rolników.
- Dotacja z Unii Europejskiej wynosząca £150 000 ma rozszerzyć produkcję o 400 hektarów. Umożliwi to przyłączenie się do kooperatywy kolejnym 200 gospodarstwom rolniczym i znacząco podniesie standard ich życia.
Źródło: http://www.fairtrade.org.uk/Farmers-and-Workers/Sugar/Masauko-Khembo
Tłumaczenie: Paulina Dziedzic
